Fotograficzna modernizacja prasy II Rzeczypospolitej

artykuł recenzowany

Stanisław Czekalski

stachcz@amu.edu.pl
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-6312-8210

Abstrakt

Postępujący od początku lat 20. XX w. rozwój fotografii reporterskiej, działalności agencji fotograficznych i systemu międzynarodowej wymiany zdjęć, a także technicznych możliwości ich reprodukcji w druku, przyniósł zasadnicze przekształcenie prasy ilustrowanej. Artykuł poświęcony tym zmianom w pierwszej części skupia uwagę na zainteresowaniu, jakie wzbudzały one po stronie artystów związanych z nurtem modernistycznej awangardy, oraz na wzorcach nowoczesnych form wykorzystania fotografii w popularnej prasie, których dostarczał najpierw niemiecki tygodnik „Berliner Illustrirte Zeitung”, a następnie francuski tygodnik „Vu”. Na tym tle w drugiej części artykułu scharakteryzowany został proces fotograficznej modernizacji głównych polskich tygodników, miesięczników i dzienników. Część trzecia przedstawia punkt kulminacyjny, który proces ów znalazł w montażowych formach operowania materiałem fotograficznym na łamach tygodników koncernu Ilustrowanego Kuriera Codziennego.



Słowa kluczowe:

fotografia prasowa, prasa ilustrowana, modernizm, kultura popularna, dwudziestolecie międzywojenne

Borowiec, Piotr. Jesteśmy głosem milionów. Dzieje krakowskiego wydawnictwa i koncernu prasowego Ilustrowany Kurier Codzienny (1910–1939). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2005.
  Google Scholar

Borowiec, Piotr. Między sensacją a nauką. Obraz produktów krakowskiego wydawnictwa i koncernu prasowego Ilustrowany Kurier Codzienny (1910–1939). Kraków–Rzeszów: Firma SAS, 2005.
  Google Scholar

Czekalski, Stanisław. Awangarda i mit racjonalizacji. Fotomontaż polski okresu dwudziestolecia międzywojennego. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2000.
  Google Scholar

Eskildsen, Ute. Fotografie in deutschen Zeitschriften 1924–1933. Stuttgart: Institut für Auslandsbeziehungen, 1982.
  Google Scholar

Frizot, Michel. The New History of Photography. Köln: Könemann, 1999.
  Google Scholar

Frizot, Michel. Photomontages. Photographie expérimentale de l’entre-deux-guerres. Paris: Centre National de la Photographie, 1987.
  Google Scholar

Frizot, Michel, i Cédric de Veigy. „Vu”. The Story of a Magazine that Made an Era. London: Thames and Hudson, 2009.
  Google Scholar

Gervais, Thierry. The Making of Visual News. A History of Photography in the Press. London–New York: Routledge, 2017.
  Google Scholar

Harasimowicz, Julia. „Składanie tygodników. Projekty graficzne Janusza M. Brzeskiego dla koncernu «Ilustrowanego Kuryera Codziennego»”. Kultura Popularna, nr 4 (2015): 102–118.
DOI: https://doi.org/10.5604/16448340.1206490   Google Scholar

Hardt, Hanno. „Pictures for the Masses: Photography and the Rise of Popular Magazines in Weimar Germany”. Journal of Communication Inquiry, nr 1 (1989): 7–29.
DOI: https://doi.org/10.1177/019685998901300101   Google Scholar

Holzer, Anton. „Picture Stories: the Rise of the Photoessay in the Weimar Republic”. International Journal for History, Culture and Modernity, nr 1 (2018): 1–39.
DOI: https://doi.org/10.18352/hcm.520   Google Scholar

Kobylińska, Weronika. Awangardowa klisza. Polska fotografia w dwudziestoleciu międzywojennym. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2021.
  Google Scholar

Kosidowski, Jan. Zawód: fotoreporterzy. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1984.
  Google Scholar

Krzanicki, Marcin. Fotografia i propaganda. Polski fotoreportaż prasowy w dwudziestoleciu międzywojennym. Kraków: Universitas, 2013.
  Google Scholar

Lavin, Maud. „Photomontage, Mass Culture, and Modernity. Utopianism in the Circle of New Advertising Designers”. W: Montage and Modern Life, 1919–1942, redakcja Matthew Teitelbaum, 40–41. Cambridge–London: MIT Press, 1992.
  Google Scholar

Lechowicz, Lech. Historia fotografii. Część 1. Łódź: Wydawnictwo Biblioteki Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej, 2012.
  Google Scholar

Leitgeber, Roman. „Historia «Drukarni Polskiej S.A. w Poznaniu»”. Kwartalnik Historii Prasy Polskiej, nr 4 (1985–1986): 95–103.
  Google Scholar

Majewski, Mariusz W. „Elity Drugiej Rzeczypospolitej w ikonografii «Światowida. Ilustrowanego Kuriera Tygodniowego»”. W: Prasa w warsztacie badawczym historyka, redakcja Kazimierz Karolczak, Konrad Meus, 151–169. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2017.
DOI: https://doi.org/10.24917/9788380840119.9   Google Scholar

Marien, Mary W. Photography. A Cultural History. London: Laurence King Publishing, 2010.
  Google Scholar

Moholy-Nagy, László. Malerei, Fotografie, Film. München: Albert Langen Verlag, 1925.
  Google Scholar

Newhall, Beaumont. The History of Photography. New York: The Museum of Modern Art, 2009.
  Google Scholar

Notkowski, Andrzej. Prasa w systemie propagandy rządowej w Polsce (1926–1939). Studium techniki władzy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987.
  Google Scholar

Paczkowski, Andrzej. Prasa Drugiej Rzeczypospolitej, 1918–1939. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 1971.
  Google Scholar

Paczkowski, Andrzej. „Przemiany szaty zewnętrznej dzienników polskich w latach 1922–1939”. Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego 15, z. 4 (1976): 435–457.
  Google Scholar

Photography in the Modern Era. European Documents and Critical Writings, 1913–1940. Redakcja Christopher Phillips. New York: The Metropolitan Museum of Art, Aperture, 1989.
  Google Scholar

Piotrowski, Andrzej. „Jan Ryś – fotoreporter”. Dagerotyp 5 (1996): 3–9.
  Google Scholar

Rosenblum, Naomi. Historia fotografii światowej. Tłumaczenie Iwona Baturo. Bielsko Biała: Wydawnictwo Baturo, 2005.
  Google Scholar

Saliński, Stanisław M. Long-play warszawski. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1966.
  Google Scholar

Wieczorek, Antoni. „Nowoczesny reportaż”. W: Leica w Polsce, redakcja Tadeusz Cyprian, Jerzy Stalony-Dobrzański, Antoni Wieczorek, 56–60. Warszawa–Poznań: Polskie Towarzystwo Fotograficzne w Warszawie, 1936.
  Google Scholar

Witkovsky, Matthew S. Foto. Modernity in Central Europe, 1918–1945. New York–London: Thames and Hudson, 2007.
  Google Scholar

Władyka, Wiesław. Krew na pierwszej stronie. Sensacyjne dzienniki Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: Czytelnik, 1982.
  Google Scholar

Żdżarski, Wacław. Historia fotografii warszawskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2025-07-16

Cited By / Share

Czekalski, S. (2025). Fotograficzna modernizacja prasy II Rzeczypospolitej. Biuletyn Historii Sztuki, 87(2), 101–128. https://doi.org/10.36744/bhs.3158

Autorzy

Stanisław Czekalski 
stachcz@amu.edu.pl
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Polska
https://orcid.org/0000-0001-6312-8210

Stanisław Czekalski jest pracownikiem Instytutu Historii Sztuki na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Zajmuje się problematyką teoretyczną i metodologiczną badań historii sztuki, w szczególności zagadnieniami analizy i interpretacji dzieł wizualnych, teorią obrazu i wizualności, fotografią. Autor książek Awangarda i mit racjonalizacji. Fotomontaż polski okresu dwudziestolecia międzywojennego (Poznań 2000), Intertekstualność i malarstwo. Problemy badań nad związkami międzyobrazowymi (Poznań 2006), Jak wyjaśnić obraz? Metodologiczne tropy historii sztuki w epoce Ernsta H. Gombricha (Poznań 2022).



Statystyki

Abstract views: 38
PDF downloads: 28


Licencja

Prawa autorskie (c) 2025 Stanisław Czekalski

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W numerach od 1/2019 do 4/2022 wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.