„Dla państwa teatr najistotniejszą jest zabawą”: Repertuar teatrów łazienkowskich za panowania Stanisława Augusta
Patryk Kencki
patryk.kencki@gmail.comInstytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-5650-6578
Abstrakt
Autor analizuje repertuar scen łazienkowskich (Teatr Mały, Teatr w Pomarańczarni, Teatr na Wyspie) w czasach stanisławowskich, korzystając ze źródeł archiwalnych. Zagadnienie to było już przedmiotem badań historycznoteatralnych, jednak dotychczasowe ustalenia wymagały weryfikacji, a archiwalia ponownej interpretacji. Wśród trzydziestu sześciu tytułów, co do których można mieć przekonanie, że były grane na scenach łazienkowskich, przeważały inscenizacje tak zwanych baletów z akcją. Obok nich często sięgano po francuskie opery komiczne oraz komedie, najczęściej osiemnastowieczne. Wybory repertuarowe stanowiły kompromis pomiędzy królewskimi ambicjami a chęcią przyciągnięcia widzów i zapewnienia im kulturalnej rozrywki, a także potrzebą wykorzystania spektakli do celów politycznych i wizerunkowych.
Instytucje finansujące
Słowa kluczowe:
Łazienki Królewskie, Stanisław August Poniatowski, teatr XVIII wieku, recepcja teatru francuskiego w Polsce, Teatr Mały w Łazienkach, Teatr w Pomarańczarni, Teatr na WyspieBibliografia
Bernacki, Ludwik. Teatr, dramat i muzyka za Stanisława Augusta z 68 podobiznami. Tomy 1–2. Lwów: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1925.
Google Scholar
Wydanie fototypiczne: Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1979.
Google Scholar
Dzierzbicka, Katarzyna. Królewskie teatry w warszawskich Łazienkach. Warszawa: Katarzyna Dzierzbicka, 2022.
Google Scholar
Gabryjelska, Krystyna. „Francuska opera komiczna w Polsce w XVIII wieku”. Acta Universitatis Wratislaviensis. Romanica Wratislaviensia, nr 53 (2006): 39–58.
Google Scholar
Król-Kaczorowska, Barbara. Łazienkowski Teatr w Pomarańczarni. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1961.
Google Scholar
Król-Kaczorowska, Barbara. „Z teatru na Zamku Królewskim do Łazienek? Jeszcze o teatrach Stanisława Augusta”. Pamiętnik Teatralny 23, z. 3/4 (1974): 355–370.
Google Scholar
Kusz, Sara Anna. „Serce nie sługa: Refleksja nad kształtowaniem patriotycznych postaw kobiet w Samnitce (1787) Józefa Wybickiego”. Meluzyna 13, nr 12 (2020): 25–37.
Google Scholar
Kwiatkowski, Marek. „Pierwszy teatr w Łazienkach”. Pamiętnik Teatralny 15, z. 1/4 (1966): 66–78.
Google Scholar
Łukaszewicz, Justyna. Dramaty Franciszka Zabłockiego jako przekłady i adaptacje. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2006.
Google Scholar
Łukaszewicz, Justyna. „George Dandin ou Le Mari confondu w polskim oświeceniu: Wersja mieszczańska i chłopska”. Pamiętnik Teatralny 63, z. 4 (2014): 81–96.
Google Scholar
Mamontowicz-Łojek, Bożena. „François Gabriel Le Doux, baletmistrz i choreograf (1755–1823)”. Tłumaczenie aneksu Hanna Szymańska. Pamiętnik Teatralny 16, z. 2 (1967): 212–230.
Google Scholar
Mamontowicz-Łojek, Bożena. Tancerze króla Stanisława Augusta 1774–1798: Początki polskiego baletu. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2005.
Google Scholar
Morawski, Piotr. Teatr w Łazienkach Królewskich w czasach Stanisława Augusta. Dostęp 7 sierpnia 2025. https://www.lazienki-krolewskie.pl/pl/edukacja/baza-wiedzy/teatr-w-lazienkach-krolewskich-w-czasach-stanislawa-augusta.
Google Scholar
Parkitna, Anna. Opera in Warsaw: The City of the European Enlightenment. Cambridge: Cambridge University Press, 2024.
Google Scholar
Wierzbicka-Michalska, Karyna. „Balety z akcją w teatrze warszawskim za Stanisława Augusta”. W: Księga pamiątkowa sesji poświęconej 200-leciu Teatru Narodowego, redakcja Ewa Heise i Karyna Wierzbicka-Michalska. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1967.
Google Scholar
Wierzbicka-Michalska, Karyna. Sześć studiów o teatrze stanisławowskim. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1967.
Google Scholar
Żórawska-Witkowska, Alina. Muzyka na dworze i w teatrze Stanisława Augusta. Warszawa: Zamek Królewski w Warszawie, 1995.
Google Scholar
Autorzy
Patryk Kenckipatryk.kencki@gmail.com
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0001-5650-6578
Patryk Kencki - dr hab., adiunkt w Zakładzie Historii i Teorii Teatru w Instytucie Sztuki PAN, prof. w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. Prowadzi badania nad historią teatru staropolskiego i oświeceniowego, tradycją biblijną w dramacie oraz polską recepcją dramaturgii francuskiej.
Statystyki
Abstract views: 0PDF downloads: 0
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Patryk Kencki

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Patryk Kencki, Molière po nipuańsku, czyli o nieobecności «Mizantropa» na scenach staropolskich , Pamiętnik Teatralny: Tom 72 Nr 1 (2023): Molière: Powroty (z blokiem tematycznym według koncepcji Patryka Kenckiego)
- Patryk Kencki, Wracając do Molière’a: Wprowadzenie , Pamiętnik Teatralny: Tom 72 Nr 1 (2023): Molière: Powroty (z blokiem tematycznym według koncepcji Patryka Kenckiego)
- Patryk Kencki, «Zabawa złożona ze wszystkich, jakich teatr dostarczyć może»: Les Amants magnifiques – Miłość wspaniała , Pamiętnik Teatralny: Tom 65 Nr 3 (2016)
- Patryk Kencki, Polskie ludowe obrzędy świąteczne z perspektywy teatrologicznej , Pamiętnik Teatralny: Tom 65 Nr 1/2 (2016)
- Patryk Kencki, Nieświeska komedyja Skanarela , Pamiętnik Teatralny: Tom 66 Nr 4 (2017)
- Patryk Kencki, Pourceaugnac – Dreynar – Niedole przybysza , Pamiętnik Teatralny: Tom 66 Nr 3 (2017)
- Patryk Kencki, W laboratorium nowoczesności , Pamiętnik Teatralny: Tom 74 Nr 3 (2025): Laboratorium nowoczesności: Teatr XVIII wieku