Abiekt uwięziony w języku: Współczesne inscenizacje mitu Fedry w teatrze polskim – Kleczewska, Zadara, Wiśniewski
Małgorzata Budzowska
malgorzata.budzowska@uni.lodz.plUniwersytet Łódzki (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-1953-2088
Abstrakt
Artykuł przedstawia analizę porównawczą trzech współczesnych inscenizacji mitu Fedry wyreżyserowanych przez Maję Kleczewską (Teatr Narodowy w Warszawie, 2006), Michała Zadarę (Narodowy Stary Teatr w Krakowie, 2006) i Grzegorza Wiśniewskiego (Teatr Wybrzeże w Gdańsku, 2019). Ramę teoretyczną rozważań stanowi koncepcja abiektalności postaci Fedry i jej reprezentacji w języku dramatu. Przedmiotem analizy są reżyserskie interwencje w teksty literackie podejmujące mit Fedry: strategie ich multiplikacji, modyfikacji i anihilacji. W intertekstualnym przedstawieniu Kleczewskiej, zestawiającej różne powiązane z tematem dramaty, tekst i język stają się mniej istotne niż ciała aktorów. W ironicznym teatrze Zadary formacja dyskursywna klasycystycznego tekstu Racine’a zostaje poddana dekonstrukcyjnej analizie, ale staje się zarazem głównym tematem przedstawienia. Wiśniewski powraca do języka Racine’a, ale próbuje go przekroczyć, kontrapunktując go wyciszoną i oszczędną grą aktorską wzmacnianą kilkoma mocnymi frazami muzycznymi. Trzy analizowane przedstawienia wpisują się w koncepcję teatru jako laboratorium kryzysu, w tym przypadku – kryzysu abiektalności.
Słowa kluczowe:
mit Fedry, abiekt, język dramatu, inscenizacja, Maja Kleczewska, Michał Zadara, Grzegorz WiśniewskiBibliografia
Artaud, A. (1978). Teatr i jego sobowtór (J. Błoński, tłum.). Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Google Scholar
Barthes, R. (1970). Mit i znak: Eseje (W. Błońska, & et al., tłum.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar
Barthes, R. (1999). Fragmenty dyskursu miłosnego (M. Bieńczyk, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo KR.
Google Scholar
Boccaccio, G. (1951). Genealogia Deorum Gentilium Libri (V. Romano, ed.). Bari: G. Laterza e Figli.
Google Scholar
Brecht, B. (1964). Classical Status as an Inhibiting Factor. In J. Willett (ed.), Brecht on Theater: The Development of an Aesthetic (s. 272-273) (J. Willett, transl.). London: Methuen.
Google Scholar
Budzowska, M. (2010). Fedra, czyli o etyce uczuć w tragediach Eurypidesa, Seneki i Racine’a. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
Google Scholar
Budzowska, M. (2018). Sceniczne metamorfozy mitu: Teatr polski XXI wieku w perspektywie kulturowej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Burzyńska, A. R. (2010). Myśmy wszystko zapomnieli: Dialektyka narodowej pamięci i zbiorowej amnezji w teatrze Michała Zadary. W: D. Jarząbek, M. Kościelniak, & G. Niziołek (red.), 20-lecie. Teatr polski po 1989 roku (s. 59-69). Kraków: Korporacja Ha!art.
Google Scholar
Burzyńska, A. (2013). Dekonstrukcja, polityka i performatyka. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Demirski P., & Zadara, M. (2011). Ifigenia: Nowa tragedia (według wersji Racine’a). W: P. Demirski, Parafrazy (s. 175-228). Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar
Enquist, P. O. (1997). Dla Fedry. W: P. O. Enquist, Dla Fedry, Z życia glist, Godzina kota, Tulipak (s. 9-87) (A. Krajewski-Bola, tłum.). Izabelin: Świat Literacki.
Google Scholar
Eurypides. (1967). Tragedie (t. 1) (J. Łanowski, tłum.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Fischer-Lichte, E. (2010). Performance as Event – Reception as Transformation. In E. Hall, & S. Harrop (eds.), Theorising Performance: Greek Drama, Cultural History and Critical Practice (pp. 29-42). London: Duckworth.
Google Scholar
Foucault, M. (1977). Archeologia wiedzy (A. Siemek, tłum.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar
Foucault, M. (2000). Historia seksualności (B. Banasiak, T. Komendant, & K. Matuszewski, tłum.). Warszawa: Czytelnik.
Google Scholar
Grzegorzewska, A. (2008). Ifigenia. W: Ifigenia (program teatralny, s. 32-74). Warszawa: Teatr Narodowy.
Google Scholar
Hammer, S. (1921). O wpływie tragedii Eurypidesa Hippolytos na poezję hellenistyczną. Poznań: Gebethner i Wolff.
Google Scholar
Lehmann, H. T. (2004). Teatr postdramatyczny (D. Sajewska, & M. Sugiera, tłum.). Kraków: Księgarnia Akademicka.
Google Scholar
Merleau-Ponty, M. (2001). Ciało jako byt płciowy. W: M. Merleau-Ponty, Fenomenologia percepcji (s. 175-194) (M. Kowalska,& J. Migasiński, tłum.). Warszawa: Fundacja Aletheia.
Google Scholar
Nancy, J. L. (2002). Corpus (M. Kwietniewska, tłum.). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar
Pavis, P. (2003). Analyzing Performance: Theater, Dance, and Film (D. Williams, transl.). Ann Arbor: University of Michigan Press.
DOI: https://doi.org/10.3998/mpub.10924
Google Scholar
Pavis, P. (2011). Współczesna inscenizacja: Źródła, tendencje, perspektywy (P. Olkusz, tłum.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Plezia, M. (red.). (1998). Słownik łacińsko-polski (t. 1). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Racine, J. (2011). Fedra (A. Libera, tłum.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar
Racine, J. (2002). Fedra (T. Boy-Żeleński, tłum.). Kraków: Zielona Sowa.
Google Scholar
Reilly, M. (2005). Racine: Language, Violence and Power. Frankfurt am Main: Peter Lang.
Google Scholar
Sarrazac, J. P. (red.). (2007). Słownik dramatu nowoczesnego i najnowszego (M. Borowski, & M. Sugiera, tłum.). Kraków: Księgarnia Akademicka.
Google Scholar
Seneka, L. A. (1959). Fedra (A. Świderkówna, tłum.). Wrocław: Ossolineum.
Google Scholar
Sitek, E. (realizator). (2007). Michał Zadara. Geniusz czy prowokator? TVP SA Oddział Wrocław. http://www.zadara.pl/film
Google Scholar
Tasnádi, I. (2000). Fedra fitness. W: I. Tasnádi, Kolizje: Antologia nowego dramatu węgierskiego (t. 1, s. 243-295) (J. Jarmołowicz, & J. Czech, tłum., P Pászt, wybór). Kraków: Panga Pank.
Google Scholar
Weber, C. (2007). From Determination to Detachment – Heiner Müller’s Assessment of Culture and Politics in a Lifetime of Profound Historical Change. W: D. Friedman (ed.), The Cultural Politics of Heiner Müller (s. 12-23). Newcastle: Cambridge Scholars Publishing.
Google Scholar
Wergiliusz. (1981). Eneida (T. Karyłowski, tłum.). Wrocław: Ossolineum.
Google Scholar
Autorzy
Małgorzata Budzowskamalgorzata.budzowska@uni.lodz.pl
Uniwersytet Łódzki Polska
https://orcid.org/0000-0002-1953-2088
Adiunkt w Katedrze Dramatu i Teatru Uniwersytetu Łódzkiego, Early Career Associate w Archive of Performances of Greek and Roman Drama w University of Oxford. Filolog klasyczny i teatrolog. Autorka dwóch książek: Fedra, czyli o etyce uczuć w tragediach Eurypidesa, Seneki i Racine’a (Warszawa 2010) i Sceniczne metamorfozy mitu. Teatr polski XXI wieku w perspektywie kulturowej (Łódź 2018), oraz rozdziałów w książkach i artykułów z dziedziny literaturoznawstwa i teatrologii.
Statystyki
Abstract views: 741PDF downloads: 92 PDF downloads: 534
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Małgorzata Budzowska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Małgorzata Budzowska, Existing Within and Beyond Time: "Capri-the Island of Fugitives" by Krystian Lupa , Pamiętnik Teatralny: Tom 70 Nr 2 (2021)
