Ekoetyka praktyki artystycznej osób aktorskich: Perspektywa ekozoficzna w dyskursie intymnym
Małgorzata Budzowska
malgorzata.budzowska@uni.lodz.plUniwersytet Łódzki (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-1953-2088
Abstrakt
Artykuł podejmuje zagadnienie ekologii zespołu teatralnego, skupiając się na pracy twórczej osób aktorskich. Jako rama konceptualna rozważań o zagrożeniach i szansach ekologicznej pracy aktorskiej przyjęta została perspektywa ekozofii Félixa Guattariego, wedle której konieczne zmiany porządku społecznego wobec zagrożeń antropocenu winny rozgrywać się w trzech rejestrach: ekologii mentalnej, społecznej i środowiskowej. Przykładając tę matrycę do refleksji nad sytuacją osoby aktorskiej w procesie twórczym, autorka artykułu poddaje pod rozwagę negatywne i pozytywne aspekty palimpsestowości ekosystemów pracy twórczej osób aktorskich. Opierając się na badaniach empirycznych nad procesem kreacji aktorskiej w ujęciu psychologicznym (Panero, 2019), autorka stawia tezę o konieczności stworzenia systemu zabezpieczeń aktorskiego procesu dysocjacyjnego, zarówno w kontekście tradycyjnego aktorstwa psychologicznego, jak i w odniesieniu do postaktorskiego trybu kreacji scenicznej w teatrze postdramatycznym. Rozważania zawarte w artykule odnoszą się do sytuacji osób aktorskich z dorobkiem scenicznym, jak również osób studiujących aktorstwo, przy czym w obu przypadkach stawiany jest postulat rozwijania autorefleksyjnej świadomości osób aktorskich co do ich uwikłania w palimpsestową i relacyjną sieć ekosystemów twórczych.
Słowa kluczowe:
ekozofia, Félix Guattari, osoba aktorska, ekologia zespołu teatralnego, psychologia aktorstwaBibliografia
Andermatt Conley, Verena. „Artists or ‘Little Soldiers?’: Félix Guattari’s Ecological Paradigms”. In Deleuze/Guattari and Ecology, edited by Bernd Herzogenrath. Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2009.
Google Scholar
Bińczyk, Ewa. Epoka człowieka: Retoryka i marazm antropocenu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018.
Google Scholar
Budzowska, Małgorzata. „Przeciw kobietobójstwu”. W: Gwyneth Lewis, Klitajmestra. Tłumaczenie Małgorzata Budzowska. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2022.
Google Scholar
Burgoyne Dieckman, Suzanne. „A Crucible for Actors: Questions of Directorial Ethics”. Theatre Topics, no. 1 (1991): 1–12. https://dx.doi.org/10.1353/tt.2010.0006.
DOI: https://doi.org/10.1353/tt.2010.0006
Google Scholar
Charmaz, Kathy. Teoria ugruntowana: Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej. Tłumaczenie Barbara Komorowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009.
Google Scholar
Chomsky, Noam, and C.J. Polychroniou. Optimism over Despair: On Capitalism, Empire and Social Change. London: Penguin Books, 2017.
Google Scholar
Coffey, Vanessa, Hilary Jones, Mccallister Selva, and Thomas Zachar. „Shifting the Landscape: Why Changing Actor Training Matters in Light of the #MeToo Movement”. Polish Theatre Journal 7–8, nr 1/2 (2019). https://polishtheatrejournal.com/index.php/ptj/article/view/209/962.
Google Scholar
Duniec, Krystyna. „Wprowadzenie: Jak pisać o aktorze?”. W: Aktor: Niepewna tożsamość, redakcja Krystyna Duniec. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Errata, 2011.
Google Scholar
Duniec, Krystyna, i Joanna Krakowska. „Trans-sfer: Dyskurs intymny w sferze publicznej”. W: Soc, sex i historia. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2014.
Google Scholar
Greenhalgh-Spencer, Heather. „Guattari’s Ecosophy and Implications for Pedagogy”. Journal of Philosophy of Education 48, no. 2 (2014): 323–338. https://doi. org/10.1111/1467-9752.12060.
DOI: https://doi.org/10.1111/1467-9752.12060
Google Scholar
Guattari, Félix. Chaosmosis: An Ethico-Aesthetic Paradigm. Translated by Paul Bains and Julian Pefanis. Bloomington: Indiana University Press, 1995.
Google Scholar
Guattari, Félix. The Three Ecologies. Translated by Ian Pindar and Paul Sutton. London: The Athlone Press, 2000.
Google Scholar
Kowalkowska, Dorota, Romuald Krężel, Hanna Maciąg, Zofia Smolarska, i Weronika Szczawińska. „Ekoetyka w teatrze”. Didaskalia, nr 162 (2021). https://didaskalia. pl/pl/artykul/ekoetyka-w-teatrze.
Google Scholar
Krakowska, Joanna. „Penny Arcade i nowojorska scena queerowa”. Didaskalia, nr 123 (2014): 32–43.
Google Scholar
Limon, Jerzy. „Funkcje znakowe aktorstwa”. W: Duniec, red., Aktor: Niepewna tożsamość.
Google Scholar
Mouffe, Chantal. Agonistyka: Polityczne myślenie o świecie. Tłumaczenie Barbara Szelewa. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2015.
Google Scholar
Panero, Maria Eugenia. „A Psychological Exploration of the Experience of Acting”. Creativity Research Journal 31, no. 4 (2019): 428–442. https://doi.org/10.1080/1 0400419.2019.1667944.
DOI: https://doi.org/10.1080/10400419.2019.1667944
Google Scholar
Panoutsos, Christophoros. „The Absence of the Cool-down for Actors Following a Theatre Performance: The Discussion Is On-going but the Gap Remains.” Theatre, Dance and Performance Training 12, no. 4 (2021): 554–574. https://doi.org/10.1080/19443927.2021.1915860.
DOI: https://doi.org/10.1080/19443927.2021.1915860
Google Scholar
Świerkosz, Monika. „Niepełnosprawność jako zmyślenie: Reprezentacja, ucieleśnienie i strategie «odgapiania się»”. Didaskalia, nr 162 (2021). https://didaskalia.pl/ pl/artykul/niepelnosprawnosc-poza-zmysleniem.
Google Scholar
Ubertowska, Aleksandra. „Ekozofie Guattariego”. Przegląd Kulturoznawczy 52, nr 2 (2022): 212–221. https://doi.org/10.4467/20843860PK.22.015.16312.
DOI: https://doi.org/10.4467/20843860PK.22.015.16312
Google Scholar
Wojnarowicz, David. Close to the Knives: A Memoir of Disintegration. New York: Vintage Books, 1991.
Google Scholar
Autorzy
Małgorzata Budzowskamalgorzata.budzowska@uni.lodz.pl
Uniwersytet Łódzki Polska
https://orcid.org/0000-0002-1953-2088
Małgorzata Budzowska - profesor w Katedrze Dramatu i Teatru Uniwersytetu Łódzkiego, Research Associate w Archive of Performances of Greek and Roman Drama w University of Oxford. Filolożka klasyczna i teatrolożka. Autorka dwóch książek: Fedra, czyli o etyce uczuć w tragediach Eurypidesa, Seneki i Racine’a (Warszawa 2010) i Sceniczne metamorfozy mitu. Teatr polski XXI wieku w perspektywie kulturowej (Łódź 2018), współautorka leksykonu Starożytny teatr i dramat w świetle pism scholiastów (Łódź 2020) oraz rozdziałów w książkach i artykułów z dziedziny literaturoznawstwa i teatrologii.
Statystyki
Abstract views: 44PDF downloads: 13
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Małgorzata Budzowska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Małgorzata Budzowska, Abiekt uwięziony w języku: Współczesne inscenizacje mitu Fedry w teatrze polskim – Kleczewska, Zadara, Wiśniewski , Pamiętnik Teatralny: Tom 69 Nr 1 (2020)
- Małgorzata Budzowska, Existing Within and Beyond Time: "Capri-the Island of Fugitives" by Krystian Lupa , Pamiętnik Teatralny: Tom 70 Nr 2 (2021)
