«Pocieszne wykwintnisie» Molière’a: Farsa na kobiety?

artykuł recenzowany

Piotr Olkusz

piotr.olkusz@uni.lodz.pl
Uniwersytet Łódzki (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-7618-7014

Abstrakt

Pocieszne wykwintnisie, pierwszy wielki sukces Molière’a, należą dziś do jego najbardziej kontrowersyjnych utworów, gdyż głównymi postaciami komicznymi są tu kobiety aspirujące do niezależności. Tradycja interpretacyjna tej sztuki każe widzieć w niej satyrę na środowisko Madeleine de Scudéry, uważanej obecnie za jedną z najbardziej postępowych kobiet XVII stulecia (a dla niektórych także prekursorkę feminizmu). Dlatego stosunek czytelników do Pociesznych wykwintniś wydaje się (i wydawał) barometrem ich stosunku do emancypacji kobiet. Autor stawia tezę, że przedmiotem tak ujmowanego sporu o Pocieszne wykwintnisie jest nie tyle komedia Molière’a, ile jej uproszczona, tradycyjna interpretacja. Omawia okoliczności powstania utworu, aby zwrócić uwagę na aspekty genologiczne: Pocieszne wykwintnisie są komediofarsą, powstałą w pierwszej kolejności jako odpowiedź na konkretną sytuację teatralną, więc koncentrowanie się na ich wątpliwym potencjale satyrycznym wydaje się nadużyciem. Ważnym kontekstem interpretacyjnym są również najnowsze tezy historyków siedemnastowiecznej literatury francuskiej, którzy podają w wątpliwość istnienie świata wykwintniś (oraz całego nurtu préciosité) i sugerują, że Molière wymyślił to środowisko, a zatem należy ono do porządku reprezentacji, nie – rzeczywistości.


Słowa kluczowe:

Molière, teatr 1600–1700, «Pocieszne wykwintnisie», komediofarsa, préciosité, recepcja Molière’a

Bénichou, Paul. Morales du grand siècle. Paris: Gallimard, 1998.
  Google Scholar

Bourqui, Claude. „Molière auteur galant – an inconvenient truth: Conditions d’émergence d’une «vérité qui dérange»”. In Littéraire. T. 1: Pour Alain Viala, sous la direction de Marine Roussillon et al., 193–202. Arras: Artois Presses Université, 2018. https://doi.org/10.4000/books.apu.18047.
DOI: https://doi.org/10.4000/books.apu.18047   Google Scholar

Bray, René. „Répertoire de la troupe de Molière (1658–1673)”. In Mélanges d’histoire littéraire: Offerts à Daniel Mornet par ses anciens collègues et ses disciples français. Paris: Nizet, 1951.
  Google Scholar

DeJean, Joan. „Un Grand siècle pour les femmes auteurs”. In Femmes et littérature: Une histoire culturelle, sous la direction de Martine Reid, t. 1: Moyen Âge–XVIIIe siècle, 485–687. Paris: Gallimard, 2020.
  Google Scholar

DeJean, Joan. „The Politics of Genre: Madeleine de Scudéry and the Rise of the French Novel”. L’Esprit Créateur 29, no. 3 (1989): 43–51. http://www.jstor.org/stable/26285888.
DOI: https://doi.org/10.1353/esp.1989.0033   Google Scholar

Duchêne, Roger. „De Molière à Sorel, ou la rhétorique des précieuses”. In Le Langage littéraire au XVIIe siècle: De la rhétorique à la littérature, éditeur scientifique Christian Wentzlaff-Eggebert, 135–145. Tübingen: Gunter Narr, 1991.
  Google Scholar

Duchêne, Roger. Molière. Paris: Fayard, 1998.
  Google Scholar

Forestier, Georges. Molière. Paris: Gallimard, 2018.
DOI: https://doi.org/10.14375/NP.9782072827921   Google Scholar

Fumaroli, Marc. „L’Empire des femmes, ou l’esprit de joie”. In La Diplomatie de l’esprit: De Montaigne à La Fontaine, 321–339. Paris: Hermann, 1998.
  Google Scholar

Gaines, James F., ed. The Molière Encyclopedia. Westport, CT: Greenwood Press, 2002.
  Google Scholar

Grayburn Moore, Will. Molière: A New Criticism. Oxford: Clarendon, 1949.
  Google Scholar

Hoffmann, Paul. La Femme dans la pensée des lumières. Paris: Ophrys, 1977.
  Google Scholar

Lebègue, Raymond. „Molière et la farce”. Cahiers de l’AIEF, no. 16 (1964): 183–201. https://doi.org/10.3406/caief.1964.2470.
DOI: https://doi.org/10.3406/caief.1964.2470   Google Scholar

Legrave, Henri. Le Théâtre et le public à Paris de 1715 à 1756. Paris: Klincksieck, 1972.
  Google Scholar

Lotterie, Florence. Le Genre des Lumières: Femmes et philosophe au XVIIIe siècle. Paris: Classiques Garnier, 2013.
  Google Scholar

Mosconi, Nicole. „La Femme savante: Figure de l’idéologie sexiste dans l’histoire de l’éducation”. Revue française de pédagogie 93 (1990): 27–39. https://www.persee.fr/doc/rfp_0556-7807_1990_num_93_1_1371.
DOI: https://doi.org/10.3406/rfp.1990.1371   Google Scholar

Pelous, Jean-Michel. Amour précieux, amour galant (1654–1675): Essai sur la représentation de l’amour dans la littérature et la société mondaines. Paris: Klincksieck, 1980.
  Google Scholar

Rey-Flaud, Bernadette. Molière et la farce. Genève: Droz, 1996.
  Google Scholar

Riffaud, Alain, et Georges Forestier, „Les Précieuses ridicules – notice”. In Molière, Œuvres complètes, sous la direction de Georges Forestier et Claude Bourqui, t. 2. Paris: Gallimard, 2010.
  Google Scholar

Viala, Alain. La France galante: Essai historique sur une catégorie culturelle, de ses origines jusqu’à la Révolution. Paris: Presses Universitaires de France, 2008. https://doi.org/10.3917/puf.vial.2008.01.
DOI: https://doi.org/10.3917/puf.vial.2008.01   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2023-03-09

Cited By / Share

Olkusz, P. (2023) „«Pocieszne wykwintnisie» Molière’a: Farsa na kobiety?”, Pamiętnik Teatralny, 72(1), s. 19–47. doi: 10.36744/pt.1391.

Autorzy

Piotr Olkusz 
piotr.olkusz@uni.lodz.pl
Uniwersytet Łódzki Polska
https://orcid.org/0000-0002-7618-7014

Piotr Olkusz - teatrolog i romanista, adiunkt w Instytucie Kultury Współczesnej Uniwersytetu Łódzkiego, redaktor „Dialogu”, recenzent portalu teatralny.pl. Zajmuje się przede wszystkim teatrem francuskim, instytucjonalnymi uwarunkowaniami estetyki teatralnej, rozwojem idei teatru popularnego, a także XVIII wiekiem w teatrze i narodzinami nowoczesności.



Statystyki

Abstract views: 161
PDF downloads: 124


Licencja

Prawa autorskie (c) 2023 Piotr Olkusz

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.

Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.