«Pocieszne wykwintnisie» Molière’a: Farsa na kobiety?
Piotr Olkusz
piotr.olkusz@uni.lodz.plUniwersytet Łódzki (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-7618-7014
Abstrakt
Pocieszne wykwintnisie, pierwszy wielki sukces Molière’a, należą dziś do jego najbardziej kontrowersyjnych utworów, gdyż głównymi postaciami komicznymi są tu kobiety aspirujące do niezależności. Tradycja interpretacyjna tej sztuki każe widzieć w niej satyrę na środowisko Madeleine de Scudéry, uważanej obecnie za jedną z najbardziej postępowych kobiet XVII stulecia (a dla niektórych także prekursorkę feminizmu). Dlatego stosunek czytelników do Pociesznych wykwintniś wydaje się (i wydawał) barometrem ich stosunku do emancypacji kobiet. Autor stawia tezę, że przedmiotem tak ujmowanego sporu o Pocieszne wykwintnisie jest nie tyle komedia Molière’a, ile jej uproszczona, tradycyjna interpretacja. Omawia okoliczności powstania utworu, aby zwrócić uwagę na aspekty genologiczne: Pocieszne wykwintnisie są komediofarsą, powstałą w pierwszej kolejności jako odpowiedź na konkretną sytuację teatralną, więc koncentrowanie się na ich wątpliwym potencjale satyrycznym wydaje się nadużyciem. Ważnym kontekstem interpretacyjnym są również najnowsze tezy historyków siedemnastowiecznej literatury francuskiej, którzy podają w wątpliwość istnienie świata wykwintniś (oraz całego nurtu préciosité) i sugerują, że Molière wymyślił to środowisko, a zatem należy ono do porządku reprezentacji, nie – rzeczywistości.
Słowa kluczowe:
Molière, teatr 1600–1700, «Pocieszne wykwintnisie», komediofarsa, préciosité, recepcja Molière’aBibliografia
Bénichou, Paul. Morales du grand siècle. Paris: Gallimard, 1998.
Google Scholar
Bourqui, Claude. „Molière auteur galant – an inconvenient truth: Conditions d’émergence d’une «vérité qui dérange»”. In Littéraire. T. 1: Pour Alain Viala, sous la direction de Marine Roussillon et al., 193–202. Arras: Artois Presses Université, 2018. https://doi.org/10.4000/books.apu.18047.
DOI: https://doi.org/10.4000/books.apu.18047
Google Scholar
Bray, René. „Répertoire de la troupe de Molière (1658–1673)”. In Mélanges d’histoire littéraire: Offerts à Daniel Mornet par ses anciens collègues et ses disciples français. Paris: Nizet, 1951.
Google Scholar
DeJean, Joan. „Un Grand siècle pour les femmes auteurs”. In Femmes et littérature: Une histoire culturelle, sous la direction de Martine Reid, t. 1: Moyen Âge–XVIIIe siècle, 485–687. Paris: Gallimard, 2020.
Google Scholar
DeJean, Joan. „The Politics of Genre: Madeleine de Scudéry and the Rise of the French Novel”. L’Esprit Créateur 29, no. 3 (1989): 43–51. http://www.jstor.org/stable/26285888.
DOI: https://doi.org/10.1353/esp.1989.0033
Google Scholar
Duchêne, Roger. „De Molière à Sorel, ou la rhétorique des précieuses”. In Le Langage littéraire au XVIIe siècle: De la rhétorique à la littérature, éditeur scientifique Christian Wentzlaff-Eggebert, 135–145. Tübingen: Gunter Narr, 1991.
Google Scholar
Duchêne, Roger. Molière. Paris: Fayard, 1998.
Google Scholar
Forestier, Georges. Molière. Paris: Gallimard, 2018.
DOI: https://doi.org/10.14375/NP.9782072827921
Google Scholar
Fumaroli, Marc. „L’Empire des femmes, ou l’esprit de joie”. In La Diplomatie de l’esprit: De Montaigne à La Fontaine, 321–339. Paris: Hermann, 1998.
Google Scholar
Gaines, James F., ed. The Molière Encyclopedia. Westport, CT: Greenwood Press, 2002.
Google Scholar
Grayburn Moore, Will. Molière: A New Criticism. Oxford: Clarendon, 1949.
Google Scholar
Hoffmann, Paul. La Femme dans la pensée des lumières. Paris: Ophrys, 1977.
Google Scholar
Lebègue, Raymond. „Molière et la farce”. Cahiers de l’AIEF, no. 16 (1964): 183–201. https://doi.org/10.3406/caief.1964.2470.
DOI: https://doi.org/10.3406/caief.1964.2470
Google Scholar
Legrave, Henri. Le Théâtre et le public à Paris de 1715 à 1756. Paris: Klincksieck, 1972.
Google Scholar
Lotterie, Florence. Le Genre des Lumières: Femmes et philosophe au XVIIIe siècle. Paris: Classiques Garnier, 2013.
Google Scholar
Mosconi, Nicole. „La Femme savante: Figure de l’idéologie sexiste dans l’histoire de l’éducation”. Revue française de pédagogie 93 (1990): 27–39. https://www.persee.fr/doc/rfp_0556-7807_1990_num_93_1_1371.
DOI: https://doi.org/10.3406/rfp.1990.1371
Google Scholar
Pelous, Jean-Michel. Amour précieux, amour galant (1654–1675): Essai sur la représentation de l’amour dans la littérature et la société mondaines. Paris: Klincksieck, 1980.
Google Scholar
Rey-Flaud, Bernadette. Molière et la farce. Genève: Droz, 1996.
Google Scholar
Riffaud, Alain, et Georges Forestier, „Les Précieuses ridicules – notice”. In Molière, Œuvres complètes, sous la direction de Georges Forestier et Claude Bourqui, t. 2. Paris: Gallimard, 2010.
Google Scholar
Viala, Alain. La France galante: Essai historique sur une catégorie culturelle, de ses origines jusqu’à la Révolution. Paris: Presses Universitaires de France, 2008. https://doi.org/10.3917/puf.vial.2008.01.
DOI: https://doi.org/10.3917/puf.vial.2008.01
Google Scholar
Autorzy
Piotr Olkuszpiotr.olkusz@uni.lodz.pl
Uniwersytet Łódzki Polska
https://orcid.org/0000-0002-7618-7014
Piotr Olkusz - teatrolog i romanista, adiunkt w Instytucie Kultury Współczesnej Uniwersytetu Łódzkiego, redaktor „Dialogu”, recenzent portalu teatralny.pl. Zajmuje się przede wszystkim teatrem francuskim, instytucjonalnymi uwarunkowaniami estetyki teatralnej, rozwojem idei teatru popularnego, a także XVIII wiekiem w teatrze i narodzinami nowoczesności.
Statystyki
Abstract views: 321PDF downloads: 193
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Piotr Olkusz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Piotr Olkusz, Paradoks o konwencji: «Refleksje krytyczne» Jean-Baptiste’a Dubosa , Pamiętnik Teatralny: Tom 69 Nr 1 (2020)
- Piotr Olkusz, Od zespołu do przedsiębiorstwa teatralnego: Oficjalne sceny Paryża XVIII wieku – rozwój i kontrola , Pamiętnik Teatralny: Tom 67 Nr 1/2 (2018)
- Piotr Olkusz, Théâtres de société we Francji: salonowy eksperyment i laboratorium nowych reguł , Pamiętnik Teatralny: Tom 67 Nr 4 (2018)
- Piotr Olkusz, Archipelag Marivaux: «Wyspa niewolników» – «Wyspa Rozumu» – «Kolonia» , Pamiętnik Teatralny: Tom 66 Nr 3 (2017)