Czas (nie)zatrzymany
Fotografia protestu a doświadczenie oparte na ruchu pamięci
Aleksandra Sołtysik
asoltysik@onet.euInstytut Sztuki PAN (Polska)
https://orcid.org/0009-0006-8212-3013
Abstrakt
Lata 2020–2021 minęły w Polsce pod znakiem protestów – Strajku Kobiet, Młodzieżowego Strajku Klimatycznego, Black Lives Matter, manifestacji społeczności LGBT+ oraz licznych demonstracji organizowanych przez inne mniejsze środowiska. Jednym z czynników łączących te wydarzenia były towarzyszące im fotografie. Zarówno te „profesjonalne”, jak i amatorskie, lokując się pomiędzy działaniem politycznym, przestrzenią pojawiania się a osobistymi narracjami, między rzeczywistością wirtualną zdominowaną przez technologię a praktykami symbolicznymi, złożyły się na wieloznaczną formą uczestnictwa w proteście, medium demonstracji. W artykule autorka stara się prześledzić, w jaki sposób fotografia protestu łączy się z czasem pod postacią dokumentu, świadectwa, pamiątki, a także obrazów już zapomnianych, jednocześnie rozszerzając sam akt protestu w czasie. Za podstawę rozważań posłużyły obserwacje wydarzeń ulicznych, towarzyszącego im przekazu medialnego oraz rozmowy z uczestnikami i fotografami dokumentującymi demonstracje.
Słowa kluczowe:
fotografia, pamięć, świadectwo, czas, demonstracja, fotografia protestu, antropologia, archiwumBibliografia
Awierincew, Siergiej. Symbol, przeł. Z. Benedyktowicz, „Konteksty” 1988, nr 3.
Google Scholar
Barthes, Roland. Światło obrazu. Uwagi o fotografii, przeł. J. Trznadel, Warszawa: Wydaw-nictwo Aletheia, 2008.
Google Scholar
Bauman, Zygmunt. Ponowoczesność, czyli dekonstruowanie nieśmiertelności, przeł. A. Sza-haj, „Przegląd Filozoficzny” 1996, nr 1.
Google Scholar
Belting, Hans. Antropologia obrazu. Szkice do nauki o obrazie, przeł. M. Bryl, Kraków: Universitas, 2007.
Google Scholar
Czachowski, Hubert. Fotografie cudowne, „Konteksty” 1997, nr 3-4.
Google Scholar
Eliade, Mircea. Czas święty i mity, [w] tegoż, Sacrum a profanum. O istocie sfery religijnej, przeł. B. Baran, Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2008.
Google Scholar
Flusser, Vilém. Ku filozofii fotografii, przeł. J. Maniecki, Warszawa: Wydawnictwo Alet-heia, 2015.
Google Scholar
Gadamer, Hans-Georg. Prawda i metoda, Zarys hermeneutyki filozoficznej, przeł. B. Baran, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.
Google Scholar
Julkowska, Violetta. Świadomość historyczna, [w] Modi memorandi. Leksykon kultury pa-mięci, red. Magdalena Saryusz-Wolska, Robert Traba, Warszawa 2014.
Google Scholar
Jurgenson, Nathan. Fotka. O zdjęciach i mediach społecznościowych, przeł. Ł. Zaremba, Kraków – Warszawa: Wydawnictwo Karakter, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, 2021.
Google Scholar
Kaniowska, Katarzyna. Antropologia i problem pamięci, „Konteksty” 2003, nr 3-4.
Google Scholar
Kanjwal, Hafsa. “Protest” Photography in Kashmir: Between Resistance and Resilience, “WSQ: Women’s Studies Quaterly” 2018, no 3-4.
DOI: https://doi.org/10.1353/wsq.2018.0033
Google Scholar
Kowalewski, Maciej. Karnawalizacja protestu, „Stan Rzeczy” 2014, nr 7.
DOI: https://doi.org/10.51196/srz.7.9
Google Scholar
Krajewski, Marek. Słabe obrazy – obrazy słabych, „Widok. Teorie i praktyki kultury wizu-alnej” 2015, nr 9.
DOI: https://doi.org/10.36854/widok/2015.9.1040
Google Scholar
Krajewski, Stanisław. Konteksty i trudy świadectwa, „Konteksty” 2021, nr 1-2.
Google Scholar
Kurz, Iwona. Migawki z protestu. Obraz koalicyjny [w] Milach, Rafał. Strajk, Warszawa: Jednostka Gallery, 2021.
Google Scholar
Kurz, Iwona. Powidoki, [w] Kultura wizualna, t. 2 Spojrzenia, red. Iwona Kurz, Paulina Kwiatkowska, Magda Szcześniak, Łukasz Zaremba, Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana, Insty-tut Kultury Polskiej UW, 2017.
Google Scholar
Kurz, Iwona. Widzenie, [w] Kultura wizualna, t. 2 Spojrzenia, red. Iwona Kurz, Paulina Kwiatkowska, Magda Szcześniak, Łukasz Zaremba, Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana, Insty-tut Kultury Polskiej UW, 2017.
Google Scholar
McLuhan, Marshall. Zrozumieć media, [w] Wybór tekstów, red. Eric McLuhan, Fran Zingrone, przeł. E. Różalska, J. Stokłosa, Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, 2001.
Google Scholar
Mirzoeff, Nicholas. The Appearance of Black Lives Matter, [NAME] 2017: https://namepublications.org/download/1197/.
Google Scholar
Murzyn, Michał. Czy dziedzictwo jest płynne?, „Kultura Współczesna” 2018, nr 1.
Google Scholar
Niedźwiedź, Anna. „Małe historie”, Fotografie domowe w kontekście antropologii wizual-nej, [w] W krainie metarefleksji, Księga poświęcona profesorowi Czesławowi Robotyckiemu, red. Janusz Barański, Monika Golonka-Czajkowska, Anna Niedźwiedź, Kraków: Wydawnic-two Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2015.
Google Scholar
Nora, Pierre. Między pamięcią i historią: Les lieux de Mémoire, przeł. M. Mościcki, „Tytuł roboczy: archiwum” 2009, nr 2.
Google Scholar
Nowicki, Wojciech. Dno oka. Eseje o fotografii, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2010.
Google Scholar
Raczyńska-Kruk, Marta. Przedmioty w terenie, czyli etnograficzna refleksja archeologa. O biografiach pamiątek rodzinnych, „Młoda Muzeologia” 2017, nr 2.
DOI: https://doi.org/10.15584/mm.2017.2.15
Google Scholar
Rancière, Jacques. Estetyka jaki polityka, przeł. J. Kutyła, P. Mościcki Warszawa: Wydaw-nictwo Krytyki Politycznej,2007, s. 25.
Google Scholar
Ricoeur, Paul. Pamięć, historia, zapomnienie, przeł. J. Margański, Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2006.
Google Scholar
Sekula, Allan. Społeczne użycia fotografii, przeł. K. Pijarski, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, 2010.
Google Scholar
Sikora, Sławomir. Fotografia. Między dokumentem a symbolem, Izabelin: Świat Literacki, Instytut Sztuki PAN, 2004.
Google Scholar
Sikora, Sławomir. Fotografia – pamięć – wyobraźnia, „Konteksty” 1992, nr 3-4.
Google Scholar
Sontag, Susan. O fotografii, przeł. S, Magala, Kraków: Karakter, 2017.
Google Scholar
Sulima, Roch. O Czarnych Protestach i Strajku Kobiet, czyli rzecz o nowej „widzialności”, „Konteksty” 2021, nr 1-2.
Google Scholar
Steyerl, Hito. W obronie nędznego obrazu, przeł. Ł. Zaremba, „Konteksty” 2013, nr 3.Szpociński, Andrzej. Nośniki pamięci, miejsca pamięci, „Sensus Historiae” 2014, nr 4.
Google Scholar
Żmijewski, Artur. Polityczne gramatyki obrazów, [w] Rancière, Jacques. Estetyka jako poli-tyka, przeł. J. Kutyła, P. Mościcki, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2007.
Google Scholar
Autorzy
Aleksandra Sołtysikasoltysik@onet.eu
Instytut Sztuki PAN Polska
https://orcid.org/0009-0006-8212-3013
Aleksandra Sołtysik – absolwentka etnologii i antropologii kulturowej oraz edytorstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim. Autorka wyróżnionej w konkursie im. Zofii Sokolewicz (2023) pracy magisterskiej pt. Post-protest. Fotografia jako medium demonstracji. Zainteresowana kulturą wizualną, teorią obrazu, antropologicznym podejściem do fotografii. W 2024 roku dołączyła do zespołu redakcyjnego „Kontekstów”.
Statystyki
Abstract views: 42PDF downloads: 36
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Aleksandra Sołtysik

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Inne teksty tego samego autora
- Aleksandra Sołtysik, Niewłoskie pejzaże Włoch , Konteksty. Polska Sztuka Ludowa: Tom 342 Nr 3 (2023): Pejzaże włoskie. Dekonstrukcje