(nie)Wdzięczność, sztuka i konsumpcja
Refleksje o filmie "Menu", desublimacji i kłopotach z wykwintnym jedzeniem
Dorota Koczanowicz
dorota.koczanowicz@uwr.edu.plUniwersytet Wrocławski (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-9419-2573
Leszek Koczanowicz
Uniwersytet SWPS (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-4204-1674
Abstrakt
Artykuł dotyczy jedzenia w kontekście konsumpcjonizmu i jego krytyki. Osnową rozważań jest film Menu. Fabuła filmu posłużyła do stawiania zasadniczych pytań o mechanizmy współczesnej kultury konsumpcji. Autorzy odwołali się do koncepcji społeczeństwa kapitalistycznego Herberta Marcusego, a szczególnie do kategorii represyjnej desublimacji. Restauracje oferujące wykwintne jedzenie (fine dining) stawiają sobie za cel stworzenia możliwości całościowego doświadczenia bliskiego doświadczeniu sztuki. Ceną takiej koncepcji gastronomi jest często nie tylko gigantyczny rachunek, ale też wyzysk pracowniczy i przemoc. Kryzys tego tylu wskazuje z jednej strony, na ekonomiczne uwarunkowania konsumpcjonizmu, ale z drugiej też na niemożność ucieczki od sprzeczności kultury społeczeństwa kapitalistycznego, które się z nim wiążą.
Instytucje finansujące
Słowa kluczowe:
fine dining, Herbert Marcuse, Jedzenie, restauracja, estetyka, konsumpcjonizmBibliografia
Abden Lisa, The Sorcerer’s Apprentices. A Season in the Kitchen at Ferran Adrià’s elBulli, New York – London – Toronto – Sydney 2001.
Google Scholar
Adrià Ferran, Juli Soler, Albert Adrià, A Day at El Bulli, Phaidon, New York 2008.
Google Scholar
Food for Thought, Thought for Food, ed. R. Hamilton, V. Todoli, Barcelona – New York 2009.
Google Scholar
Barthes Roland, Czytanie Brillat-Savarina, tłum. E. Wieleżyńska, w: tenże, Lektury, tłum. K. Kłosiński, M.P. Markowski, E. Wieleżyńska, Warszawa 2001.
Google Scholar
Boltanski Luc, Ève Chiapello, Nowy duch kapitalizmu, przełożył Filip Rogalski, Oficyna Naukowa, Warszawa 2022.
Google Scholar
Fisher Mark, Acid Communism, w: K-punk: The Collected and Unpublished Writings of Mark Fisher, Repeater Books, London 2018.
Google Scholar
Juszczak Wiesław, Dzieło a „granica sensu”, „Polska Sztuka Ludowa – Konteksty” 1992, nr 3–4 (46).
Google Scholar
Lafargue Paul, Prawo do lenistwa, tłum. I. Bibrowska. Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej UW (na podstawie wydania: Paul Lafargue, Pisma wybrane. T. 2. Książka i Wiedza, Warszawa 1961), Warszawa 2006.
Google Scholar
Marcuse Herbert, Człowiek jednowymiarowy, badania nad ideologią rozwiniętego społeczeństwa przemysłowego. tłum. S. Konopacki. PWN, Warszawa 1991.
Google Scholar
Marcuse Herbert, Eros i cywilizacja. Tłum. H. Janowska, A. Pawelski, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa 1998.
Google Scholar
Parasecoli Fabio, From Stove to Screen: Food Porn, Professional Chefs, and the Construction of Masculinity in Films, w: The Taste of Art. Cooking, Food, and Counterculture in Contemporary Practices, eds. Silvia Bottinelli and Margherita D’ayala Valva, The University of Arkansas Press, Fayetteville 2017, ss. 61-77.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt1n7qkd6.8
Google Scholar
Perullo Nicola, Can Cusine be Art. A Philosophical (and Heterodox) Proposal, w: The Taste of Art. Cooking, Food, and Counterculture in Contemporary Practices, eds. Silvia Bottinelli and Margherita D’ayala Valva, The University of Arkansas Press, Fayetteville 2017, ss. 23-45.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt1n7qkd6.6
Google Scholar
Strony internetowe:
Google Scholar
https://www.nytimes.com/2022/11/22/dining/the-menu-fine-dining.html (dostęp 23.04.2023)
Google Scholar
https://www.nytimes.com/2022/11/17/dining/the-menu-movie.html (dostęp 15.04.2023).
Google Scholar
https://www.britannica.com/topic/restaurant#ref97648 (dostęp 17.04.2023)
Google Scholar
https://kitchenchat.info/babettes-feast-chef-lasse-sorensen-2/ (dostęp 15.04.2023).
Google Scholar
https://www.nytimes.com/2022/11/17/dining/the-menu-movie.html (dostęp 15.04.2023).
Google Scholar
https://vinoestoria.wordpress.com/2023/03/07/limmediato-e-lemotivo-il-culto-del-gastro-brand-nella-societa-come-spettacolo-di-nicola-perullo/ (dostęp 16.04.2023)
Google Scholar
Autorzy
Dorota Koczanowiczdorota.koczanowicz@uwr.edu.pl
Uniwersytet Wrocławski Polska
https://orcid.org/0000-0001-9419-2573
Dorota Koczanowicz – dr hab., kulturoznawczyni. Pracuje w Instytucie Kulturoznawstwa UWr. Jest autorką książek oraz artykułów dotyczących zagadnień estetycznych, genderowych, sztuki współczesnej i kultury kulinarnej. Była stypendystką John F. Kennedy Institute w Berlinie oraz The Wittgenstein Archives w Bergen. W 2014 roku otrzymała grant NCN na badanie relacji pomiędzy jedzeniem i estetyką. Opublikowała: Doświadczenie sztuki, sztuka życia. Wymiary estetyki pragmatycznej (2008), Pozycja smaku. Jedzenie w granicach sztuki (2018); współredagowała: Między estetyzacją a emancypacją. Praktyki artystyczne w przestrzeni publicznej (2010), Between Literature and Somaesthetics: On Richard Shusterman’s Pragmatism (2012), a także Discussing Modernity. A Dialogue with Martin Jay (2013). Publikuje między innymi w „Pracach Kulturoznawczych”, „Kontekstach”, „Performance Research” i „The Monist”.
Autorzy
Leszek KoczanowiczUniwersytet SWPS Polska
https://orcid.org/0000-0002-4204-1674
Leszek Koczanowicz - filozof i kulturoznawca, jest profesorem na SWPS Uniwersytecie Humanistycznospołecznym. Zajmuje się teorią kultury, teorią społecznej i badaniami kulturowych aspektów polityki. Poprzednio pracował między innymi na Uniwersytecie Wrocławskim, na Uniwersytecie Stanu Nowy Jork w Buffalo, na Columbia University w Nowym Jorku i Uniwersytecie Stany Nowy Jork w Geneseo, w Helsinki Collegium for Advanced Studies. Jest autorem i redaktorem dwunastu książek po polsku i angielsku, jak też wielu artykułów napisanych w tych językach włączając w to: Politics of Time: Dynamics of Identity in Post-Communist Poland ( Berghahn Books 2008 wydanie polskie Wydawnictwo Naukowe DSW 2008), Lęk nowoczesny. Eseje o demokracji i jej adwersarzach (Universitas 2012), Politics of Dialogue. Non-Consensual Democracy and Critical Community (Edinburgh University Press 2015 wydanie polskie PWN 2016), Anxiety and Lucidity: Reflections on Culture in Times of Unrest (Routledge 2020, wydanie polskie Wydawnictwo IBL 2020). W marcu 2022 ukazała się jego książka Niedokończone polityki: demokracja, populizm, autokracja (Wydawnictwo Pasaże).
Statystyki
Abstract views: 160PDF downloads: 58
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Dorota Koczanowicz, Leszek Koczanowicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
