„Coffee-table books” a XIX-wieczna kultura książki salonowej

artykuł recenzowany

Aleksandra Fedorowicz-Jackowska

a.fedorowicz-jackowska@ispan.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-6685-010X

Abstrakt

Moda na eksponowanie książek na różnego rodzaju stołach ma długą historię, podobnie jak książka traktowana w kategoriach ozdoby. W XIX w. książki salonowe – historyczne odpowiedniki współczesnych coffee-table books, czyli bogato ilustrowanych książek o dużym formacie, przeznaczonych raczej do oglądania i przeglądania niż do czytania – pełniły funkcję zarówno dekoracyjną, jak i społeczną, zachwycając gości i dostarczając rozrywki. Zaliczano do nich książki ilustrowane, albumy muzyczne, albumy fotograficzne, almanachy, modne periodyki, ale także publikacje nieilustrowane, np. gustownie oprawione wydania Biblii, dzieła historyczne, powieści i poezję. W tekście staram się wykazać, że w przeciwieństwie do współczesnych coffee-table books ani ilustracja (np. fotograficzna), ani ogólny walor estetyczny nie były jedynymi cechami, które w XIX w. czyniły z danej publikacji książkę salonową (ang. drawing-room book, niem. Salonbuch, fr. livre de salon), czyli taką, którą eksponowano poza tradycyjnie przypisywanymi jej miejscami, takimi jak regał, biurko czy biblioteka. Artykuł wprowadza nowy temat badawczy – popularnej w XIX w. książki jako ozdoby stołów i salonów – oraz zwraca uwagę na znaczenie tego typu publikacji w szerszych badaniach nad kulturą tej epoki.



Słowa kluczowe:

książka salonowa, album, coffee-table book, Salonbuch, livre de salon, fotografia, XIX wiek, kultura materialna, historia książki

Ackerman, Emily. „Drawing the Daguerreotype: The Print after the Photograph in Nöel-Marie-Paymal Lerebours’s Excursions Daguerriennes”. Athanor 27 (2009): 51–57.
  Google Scholar

Bann, Stephen. „Delaroche, Hippolyte (Paul) (1797–1856)”. W: Encyclopedia of Nineteenth-Century Photography, t. 1: A–I, redakcja John Hannavy, 406–407. New York–London: Routledge, Taylor & Francis Group, 2008.
  Google Scholar

Bann, Stephen. „The Photographic Album as a Cultural Accumulator”. W: Art and the Early Photographic Album, redakcja Stephen Bann, 7–29. Washington: National Gallery of Art, 2011.
  Google Scholar

Benjamin, Walter. Illuminations. Redakcja Hannah Arendt, tłumaczenie Harry Zohn. New York: Schoken Books, 1969.
  Google Scholar

Benton, Megan. „«Too Many Books»: Book Ownership and Cultural Identity in the 1920s”. American Quarterly 49, nr 2 (1997): 268–297.
DOI: https://doi.org/10.1353/aq.1997.0013   Google Scholar

Bieńkowska, Barbara. Książka na przestrzeni dziejów. Warszawa: CEIBD, 2005.
  Google Scholar

Brayman Hackel, Heidi. Reading Material in Early Modern England. Print, Gender, and Literacy. Cambridge–New York: Cambridge University Press, 2005.
  Google Scholar

Brower, David. Work in Progress. Salt Like City: Gibbs Smith, 1991.
  Google Scholar

The Cambridge History of the Book in Britain. T. 6: 1830–1914. Redakcja David McKitterick. Cambridge: Cambridge University Press, 2009.
  Google Scholar

Chamerska, Halina. „Akta hipoteczne i notarialne jako źródło badań nad księgozbiorami prywatnymi XIX–XX wieku. (Zagadnienia metodologiczne)”. Z badań nad polskimi księgozbiorami historycznymi, z. 3 (1977): 5–22.
DOI: https://doi.org/10.33077/uw.25448730.zbkh.1977.335   Google Scholar

Crowley, John E. The Invention of Comfort. Sensibilities and Design in Early Modern Britain and Early America. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2001.
  Google Scholar

Dunaway, Finis. Natural Visions. The Power of Images in American Environmental Reform. Chicago–London: The University of Chicago Press, 2005.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226454245.001.0001   Google Scholar

Dzięcioł, Alina. Książka jako symbol kultury polskiej XVII wieku. Warszawa: Arx Regia, 1997.
  Google Scholar

Eder, Josef Maria. History of Photography. Tłumaczenie Edward Epstean. New York: Dover Publications, 1905.
  Google Scholar

Elliott, Christine. The Coffee-Table Book in the Post-War Anglophone World. Cham: Palgrave Macmillian, 2024.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-031-38902-3   Google Scholar

Fedorowicz-Jackowska, Aleksandra. Nieuznana rewolucja? Polskie książki i fotografia (1856–1883). Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2023.
  Google Scholar

Fitzgerald, Oscar P. American Furniture 1650 to the Present. Lanham–Boulder–New York–London: Rowman & Littlefield, 2017.
  Google Scholar

Flanders, Judith. Inside the Victorian Home. A Portrait of Domestic Life in Victorian England. New York: W. W. Norton, 2004.
  Google Scholar

Fotoblok. Europa Środkowa w książkach fotograficznych. Redakcja Łukasz Gorczyca, Adam Mazur. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2019.
  Google Scholar

Frugé, August. A Publisher’s Carrer with the University of California Press, the Sierra Club, and the California Native Plant Society. Oral History Transcript. Berkeley: University of California, 2001.
  Google Scholar

Gernsheim, Helmut. Incunabula of British Photographic Literature. A Bibliography of British Photographic Literature, 1839–75, and British Books Illustrated with Original Photographs. London–Berkeley: Scolar Press, 1984.
  Google Scholar

Gloag, John. A Complete Dictionary of Furniture. Woodstock, New York: The Overlook Press, 1990.
  Google Scholar

Hui, Andrew. The Study. The Inner life of Renaissance Libraries. Princeton–Oxford: Princeton University Press, 2024.
DOI: https://doi.org/10.1515/9780691243337   Google Scholar

Jackson, Holbrook. The Anatomy of Bibliomania. T. 1. London: The Soncino Press, 1930.
  Google Scholar

Knight, Jeffrey Todd. „«Furnished» for Action: Renaissance Books as Furniture”. Book History 12 (2009): 37–73.
DOI: https://doi.org/10.1353/bh.0.0014   Google Scholar

Kowecka, Elżbieta. „Mieszkania warszawskie w XIX wieku (do 1870 r.)”. Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej 56 (1983): 7–132.
  Google Scholar

Lech, Marian J. „Problemy książki i ludzi książki w aktach notariuszy warszawskich 1861–1867”. Księgarz, nr 4 (1976): 65–69.
  Google Scholar

Leśniak, Kamila. „Technika, sztuka, «filozofii sen»? Początki fotografii a pytanie o naturę i historię medium”. Annales Universitatis Mariae CurieSkłodowska Lublina – Polonia. Sectio L 15, nr 2 (2017): 21–36.
DOI: https://doi.org/10.17951/l.2017.15.2.21   Google Scholar

Logan, Thad. The Victorian Parlour. A Cultural Study. Cambridge: Cambridge University Press, 2001.
  Google Scholar

Lundblad, Kristina. Bound to be Modern. Publishers’ Cloth Bindings and the Material Culture of the Book, 1840–1914. Tłumaczenie Alan Crozier. New Castle, DE: Oak Knowll Press, 2015.
  Google Scholar

Łupienko, Aleksander. Kamienice czynszowe Warszawy 1864–1914. Warszawa: Instytut Historii PAN, 2015.
  Google Scholar

Martin, Ann Smart. „Tea Tables Overturned: Rituals of Power and Place in Colonial America”. W: Furnishing the Eighteenth Century. What Furniture Can Tell Us about the European and American Past, redakcja Dena Goodman, Kathryn Norberg, 169–182. New York: Routledge, 2007.
  Google Scholar

Martin, Ann Smart, i J. Ritchie Garrison. „Shaping the Field: The Multidisciplinary Perspectives of Material Culture”. W: American Material Culture. The Shape of the Field, redakcja Ann Smart Martin, J. Ritchie Garrison, 1–20. Winterthur, Delaware: Henry Francis du Pont Winterthur Museum, 1997.
  Google Scholar

Mossakowska, Wanda. Początki fotografii w Warszawie (1839–1863). T. 1. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 1994.
  Google Scholar

O’Hagan, Lauren A. The Sociocultural Functions of Edwardian Book Inscriptions. Taking a Multimodal Ethnohistorical Approach. New York: Routledge, 2021.
DOI: https://doi.org/10.4324/9781003020356   Google Scholar

Parr, Martin, i Gerry Badger. The Photobook: A History. T. 2. London: Phaidon Press, 2006.
  Google Scholar

Paternoster, Annick. Historical Etiquette. Etiquette Books in Nineteenth-Century Western Cultures. Cham: Palgrave Macmillian, 2022.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-031-07578-0   Google Scholar

Photography, Essays & Images. Illustrated Readings in the History of Photography. Redakcja Beaumont Newhall. New York: Museum of Modern Art, 1980.
  Google Scholar

Price, Leah. How to Do Things with Books in Victorian Britain. Princeton–Oxford: Princeton University Press, 2012.
DOI: https://doi.org/10.23943/princeton/9780691114170.001.0001   Google Scholar

Siebel, Ernst. Der grossbürgerliche Salon, 1850–1918. Geselligkeit und Wohnkultur. Berlin: Reimer, 1999.
  Google Scholar

Siomkajło, Alina. „W sztambuchu jak w salonie”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio FF, Philologie 2, nr 10 (1984): 191–206.
  Google Scholar

Tebbel, John W. A History of Book Publishing in the United States. T. 4: The Great Change, 1940–1980. New York–London: R. R. Bowker Company, 1981.
  Google Scholar

Tebbel, John W. A History of Publishing in the United States. T. 2: The Expansion of an Industry, 1865–1919. New York: R. R. Bowker, 1975.
  Google Scholar

Topik, Steven. „The World Coffee Market in the Eighteenth and Nineteenth Centuries, from Colonial to National Regimes”. Working Papers of the Global Economic History Network (GEHN), nr 04/04 (2004): 1–31. Dostęp 23 maja 2025. https://www.lse.ac.uk/Economic-History/Assets/Documents/Research/GEHN/GEHNWP04ST.pdf.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2025-07-16

Cited By / Share

Fedorowicz-Jackowska, A. (2025). „Coffee-table books” a XIX-wieczna kultura książki salonowej. Biuletyn Historii Sztuki, 87(2), 75–100. https://doi.org/10.36744/bhs.4116

Autorzy

Aleksandra Fedorowicz-Jackowska 
a.fedorowicz-jackowska@ispan.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0002-6685-010X

Aleksandra Fedorowicz-Jackowska – historyczka sztuki, graficzka, badaczka dziewiętnastowiecznej kultury książki i ilustracji. Absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego i Universiteit Utrecht. Tytuł doktora nauk humanistycznych uzyskała w Instytucie Sztuki PAN w 2022 r. Autorka książki pt. Nieuznana rewolucja? Polskie książki i fotografia (1856–1883) (Warszawa 2023) i współautorka (z Ewą Manikowską, Kamilą Kłudkiewicz, Wojciechem Walanusem i Marzeną Woźny) tomu Porządek dziedzictwa w XIX wieku. Polskie pojęcia i wyobrażenia (Warszawa 2023).



Statystyki

Abstract views: 50
PDF downloads: 33


Licencja

Prawa autorskie (c) 2025 Aleksandra Fedorowicz-Jackowska

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W numerach od 1/2019 do 4/2022 wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.