„Coffee-table books” a XIX-wieczna kultura książki salonowej
Aleksandra Fedorowicz-Jackowska
a.fedorowicz-jackowska@ispan.plInstytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-6685-010X
Abstrakt
Moda na eksponowanie książek na różnego rodzaju stołach ma długą historię, podobnie jak książka traktowana w kategoriach ozdoby. W XIX w. książki salonowe – historyczne odpowiedniki współczesnych coffee-table books, czyli bogato ilustrowanych książek o dużym formacie, przeznaczonych raczej do oglądania i przeglądania niż do czytania – pełniły funkcję zarówno dekoracyjną, jak i społeczną, zachwycając gości i dostarczając rozrywki. Zaliczano do nich książki ilustrowane, albumy muzyczne, albumy fotograficzne, almanachy, modne periodyki, ale także publikacje nieilustrowane, np. gustownie oprawione wydania Biblii, dzieła historyczne, powieści i poezję. W tekście staram się wykazać, że w przeciwieństwie do współczesnych coffee-table books ani ilustracja (np. fotograficzna), ani ogólny walor estetyczny nie były jedynymi cechami, które w XIX w. czyniły z danej publikacji książkę salonową (ang. drawing-room book, niem. Salonbuch, fr. livre de salon), czyli taką, którą eksponowano poza tradycyjnie przypisywanymi jej miejscami, takimi jak regał, biurko czy biblioteka. Artykuł wprowadza nowy temat badawczy – popularnej w XIX w. książki jako ozdoby stołów i salonów – oraz zwraca uwagę na znaczenie tego typu publikacji w szerszych badaniach nad kulturą tej epoki.
Słowa kluczowe:
książka salonowa, album, coffee-table book, Salonbuch, livre de salon, fotografia, XIX wiek, kultura materialna, historia książkiBibliografia
Ackerman, Emily. „Drawing the Daguerreotype: The Print after the Photograph in Nöel-Marie-Paymal Lerebours’s Excursions Daguerriennes”. Athanor 27 (2009): 51–57.
Google Scholar
Bann, Stephen. „Delaroche, Hippolyte (Paul) (1797–1856)”. W: Encyclopedia of Nineteenth-Century Photography, t. 1: A–I, redakcja John Hannavy, 406–407. New York–London: Routledge, Taylor & Francis Group, 2008.
Google Scholar
Bann, Stephen. „The Photographic Album as a Cultural Accumulator”. W: Art and the Early Photographic Album, redakcja Stephen Bann, 7–29. Washington: National Gallery of Art, 2011.
Google Scholar
Benjamin, Walter. Illuminations. Redakcja Hannah Arendt, tłumaczenie Harry Zohn. New York: Schoken Books, 1969.
Google Scholar
Benton, Megan. „«Too Many Books»: Book Ownership and Cultural Identity in the 1920s”. American Quarterly 49, nr 2 (1997): 268–297.
DOI: https://doi.org/10.1353/aq.1997.0013
Google Scholar
Bieńkowska, Barbara. Książka na przestrzeni dziejów. Warszawa: CEIBD, 2005.
Google Scholar
Brayman Hackel, Heidi. Reading Material in Early Modern England. Print, Gender, and Literacy. Cambridge–New York: Cambridge University Press, 2005.
Google Scholar
Brower, David. Work in Progress. Salt Like City: Gibbs Smith, 1991.
Google Scholar
The Cambridge History of the Book in Britain. T. 6: 1830–1914. Redakcja David McKitterick. Cambridge: Cambridge University Press, 2009.
Google Scholar
Chamerska, Halina. „Akta hipoteczne i notarialne jako źródło badań nad księgozbiorami prywatnymi XIX–XX wieku. (Zagadnienia metodologiczne)”. Z badań nad polskimi księgozbiorami historycznymi, z. 3 (1977): 5–22.
DOI: https://doi.org/10.33077/uw.25448730.zbkh.1977.335
Google Scholar
Crowley, John E. The Invention of Comfort. Sensibilities and Design in Early Modern Britain and Early America. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2001.
Google Scholar
Dunaway, Finis. Natural Visions. The Power of Images in American Environmental Reform. Chicago–London: The University of Chicago Press, 2005.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226454245.001.0001
Google Scholar
Dzięcioł, Alina. Książka jako symbol kultury polskiej XVII wieku. Warszawa: Arx Regia, 1997.
Google Scholar
Eder, Josef Maria. History of Photography. Tłumaczenie Edward Epstean. New York: Dover Publications, 1905.
Google Scholar
Elliott, Christine. The Coffee-Table Book in the Post-War Anglophone World. Cham: Palgrave Macmillian, 2024.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-031-38902-3
Google Scholar
Fedorowicz-Jackowska, Aleksandra. Nieuznana rewolucja? Polskie książki i fotografia (1856–1883). Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2023.
Google Scholar
Fitzgerald, Oscar P. American Furniture 1650 to the Present. Lanham–Boulder–New York–London: Rowman & Littlefield, 2017.
Google Scholar
Flanders, Judith. Inside the Victorian Home. A Portrait of Domestic Life in Victorian England. New York: W. W. Norton, 2004.
Google Scholar
Fotoblok. Europa Środkowa w książkach fotograficznych. Redakcja Łukasz Gorczyca, Adam Mazur. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2019.
Google Scholar
Frugé, August. A Publisher’s Carrer with the University of California Press, the Sierra Club, and the California Native Plant Society. Oral History Transcript. Berkeley: University of California, 2001.
Google Scholar
Gernsheim, Helmut. Incunabula of British Photographic Literature. A Bibliography of British Photographic Literature, 1839–75, and British Books Illustrated with Original Photographs. London–Berkeley: Scolar Press, 1984.
Google Scholar
Gloag, John. A Complete Dictionary of Furniture. Woodstock, New York: The Overlook Press, 1990.
Google Scholar
Hui, Andrew. The Study. The Inner life of Renaissance Libraries. Princeton–Oxford: Princeton University Press, 2024.
DOI: https://doi.org/10.1515/9780691243337
Google Scholar
Jackson, Holbrook. The Anatomy of Bibliomania. T. 1. London: The Soncino Press, 1930.
Google Scholar
Knight, Jeffrey Todd. „«Furnished» for Action: Renaissance Books as Furniture”. Book History 12 (2009): 37–73.
DOI: https://doi.org/10.1353/bh.0.0014
Google Scholar
Kowecka, Elżbieta. „Mieszkania warszawskie w XIX wieku (do 1870 r.)”. Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej 56 (1983): 7–132.
Google Scholar
Lech, Marian J. „Problemy książki i ludzi książki w aktach notariuszy warszawskich 1861–1867”. Księgarz, nr 4 (1976): 65–69.
Google Scholar
Leśniak, Kamila. „Technika, sztuka, «filozofii sen»? Początki fotografii a pytanie o naturę i historię medium”. Annales Universitatis Mariae CurieSkłodowska Lublina – Polonia. Sectio L 15, nr 2 (2017): 21–36.
DOI: https://doi.org/10.17951/l.2017.15.2.21
Google Scholar
Logan, Thad. The Victorian Parlour. A Cultural Study. Cambridge: Cambridge University Press, 2001.
Google Scholar
Lundblad, Kristina. Bound to be Modern. Publishers’ Cloth Bindings and the Material Culture of the Book, 1840–1914. Tłumaczenie Alan Crozier. New Castle, DE: Oak Knowll Press, 2015.
Google Scholar
Łupienko, Aleksander. Kamienice czynszowe Warszawy 1864–1914. Warszawa: Instytut Historii PAN, 2015.
Google Scholar
Martin, Ann Smart. „Tea Tables Overturned: Rituals of Power and Place in Colonial America”. W: Furnishing the Eighteenth Century. What Furniture Can Tell Us about the European and American Past, redakcja Dena Goodman, Kathryn Norberg, 169–182. New York: Routledge, 2007.
Google Scholar
Martin, Ann Smart, i J. Ritchie Garrison. „Shaping the Field: The Multidisciplinary Perspectives of Material Culture”. W: American Material Culture. The Shape of the Field, redakcja Ann Smart Martin, J. Ritchie Garrison, 1–20. Winterthur, Delaware: Henry Francis du Pont Winterthur Museum, 1997.
Google Scholar
Mossakowska, Wanda. Początki fotografii w Warszawie (1839–1863). T. 1. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 1994.
Google Scholar
O’Hagan, Lauren A. The Sociocultural Functions of Edwardian Book Inscriptions. Taking a Multimodal Ethnohistorical Approach. New York: Routledge, 2021.
DOI: https://doi.org/10.4324/9781003020356
Google Scholar
Parr, Martin, i Gerry Badger. The Photobook: A History. T. 2. London: Phaidon Press, 2006.
Google Scholar
Paternoster, Annick. Historical Etiquette. Etiquette Books in Nineteenth-Century Western Cultures. Cham: Palgrave Macmillian, 2022.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-031-07578-0
Google Scholar
Photography, Essays & Images. Illustrated Readings in the History of Photography. Redakcja Beaumont Newhall. New York: Museum of Modern Art, 1980.
Google Scholar
Price, Leah. How to Do Things with Books in Victorian Britain. Princeton–Oxford: Princeton University Press, 2012.
DOI: https://doi.org/10.23943/princeton/9780691114170.001.0001
Google Scholar
Siebel, Ernst. Der grossbürgerliche Salon, 1850–1918. Geselligkeit und Wohnkultur. Berlin: Reimer, 1999.
Google Scholar
Siomkajło, Alina. „W sztambuchu jak w salonie”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio FF, Philologie 2, nr 10 (1984): 191–206.
Google Scholar
Tebbel, John W. A History of Book Publishing in the United States. T. 4: The Great Change, 1940–1980. New York–London: R. R. Bowker Company, 1981.
Google Scholar
Tebbel, John W. A History of Publishing in the United States. T. 2: The Expansion of an Industry, 1865–1919. New York: R. R. Bowker, 1975.
Google Scholar
Topik, Steven. „The World Coffee Market in the Eighteenth and Nineteenth Centuries, from Colonial to National Regimes”. Working Papers of the Global Economic History Network (GEHN), nr 04/04 (2004): 1–31. Dostęp 23 maja 2025. https://www.lse.ac.uk/Economic-History/Assets/Documents/Research/GEHN/GEHNWP04ST.pdf.
Google Scholar
Autorzy
Aleksandra Fedorowicz-Jackowskaa.fedorowicz-jackowska@ispan.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0002-6685-010X
Aleksandra Fedorowicz-Jackowska – historyczka sztuki, graficzka, badaczka dziewiętnastowiecznej kultury książki i ilustracji. Absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego i Universiteit Utrecht. Tytuł doktora nauk humanistycznych uzyskała w Instytucie Sztuki PAN w 2022 r. Autorka książki pt. Nieuznana rewolucja? Polskie książki i fotografia (1856–1883) (Warszawa 2023) i współautorka (z Ewą Manikowską, Kamilą Kłudkiewicz, Wojciechem Walanusem i Marzeną Woźny) tomu Porządek dziedzictwa w XIX wieku. Polskie pojęcia i wyobrażenia (Warszawa 2023).
Statystyki
Abstract views: 50PDF downloads: 33
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Aleksandra Fedorowicz-Jackowska

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W numerach od 1/2019 do 4/2022 wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.