Scena zarazy czy obraz miłosierdzia Tobiasza? Z badań ikonograficznych nad twórczością Alexandre’a Ubeleskiego
Barbara Hryszko
barbara.hryszko@ignatianum.edu.plUniwersytet Ignatianum w Krakowie (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-1894-5454
Abstrakt
Badania formalno-genetyczne i ikonograficzne pozwoliły wskazać dotychczas niejasny temat rysunku Alexandre’a Ubeleskiego prezentującego dramatyczną scenę z leżącymi na ziemi postaciami. Wykluczono funkcjonujący wcześniej temat zarazy, potwierdzając biblijny temat aktu grzebania zabitych przez Tobiasza. Dzięki odkryciu wzoru do rysunku – ryciny Sébastiena Bourdona – zaproponowano datowanie szkicu Ubeleskiego na ok. 1683 r. oraz rozpoznano motywy treściowe przedstawienia, osadzając rysunek w historycznym kontekście sztuki XVII w. Ubeleski, szkicując kompozycję, zaakcentował emocje postaci, których gesty i mimikę odczytano na podstawie wzorców Charlesa Le Bruna i Johna Bulwera. Podkreślanie przez rysownika bliskiego związku łączącego starca i młodzieńca pozwoliło zinterpretować scenę jako wspólne działanie dwóch Tobiaszów – ojca i syna. To wyjątkowe na tle ikonografii tego tematu ukazanie młodego Tobiasza otwiera pole do namysłu nad próbą interpretacji treści tego fascynującego rysunku.
Słowa kluczowe:
francuska sztuka akademicka XVII w., Alexandre Ubeleski, Sébastien Bourdon, Nicolas Poussin, Charles Le Brun, John Bulwer, ikonografia, Tobiasz grzebiący zabitych w Niniwie, zaraza, topos puer senex – senex iuvenisBibliografia
Blunt, Anthony. „A Poussin-Castiglione problem. Classicism and the Picturesque in 17th Century”. Journal of the Warbourg and Courtauld Institutes 3, nr 1–2 (1939–1940): 142–147.
DOI: https://doi.org/10.2307/750201
Google Scholar
de Chennevieres, Philippe. „Une Collection de dessins d’artistes français”. L’Artiste 66, décembre (1896): 413–425.
Google Scholar
Courage, Marie-Thérèse. „Le «bon goût» à Rouen au XVIIIe siècle. Les collections du peintre Jean-Baptiste Descamps”. Études Normandes 37, nr 4 (1988): 50–69.
DOI: https://doi.org/10.3406/etnor.1988.2790
Google Scholar
Curtius, Ernst Robert. Literatura europejska i łacińskie średniowiecze. Tłumaczenie i opracowanie Andrzej Borowski. Kraków: Universitas, 1997.
Google Scholar
Di Penta, Miriam. „Due inediti di Andrea De Leone. Nuove riflessioni sul «Poussin-Castiglione-De Leone problem»”. Storia dell’arte 125/126 (2010): 94–109.
Google Scholar
Farina, Viviana. Andrea de Leone. Some Notes on his Relation with Castiglione and Falcone (2014). https://doi.org/10.4482/08012014.
Google Scholar
Gros de Gasquet, Julia. „Rhétorique, théâtralité et corps actorial”. Dix-septième siècle 3, nr 236 (2007): 501–519. https://doi.org/10.3917/dss.073.0501.
DOI: https://doi.org/10.3917/dss.073.0501
Google Scholar
Hipp, Elisabeth. Nicolas Poussin. Die Pest von Asdod. Hildesheim: Olms, 2005.
Google Scholar
Hryszko, Barbara. „Alexandre Ubeleski (Ubelesqui). The Œuvre of the Painter and the Definition of His Style”. Artibus et Historiae. An art anthology 35, nr 71 (2015): 225–280.
Google Scholar
Hryszko, Barbara. „Malarska narracja w świetle teorii francuskiej sztuki akademickiej. Antecedencje wolności artystycznej”. Rocznik Historii Sztuki 39 (2014): 61–72.
Google Scholar
Hryszko, Barbara. Le Peintre du Roi. Aleksander Ubeleski (1649/1651–1718) – malarz polskiego pochodzenia we Francji i jego dzieła. Kraków: Akademia Ignatianum w Krakowie, Wydawnictwo WAM, 2016.
Google Scholar
Joël, Thomas. „Puer Aeternus. Figures de l’Enfant chez Virgile”. W: Retours vers les enfances méditer ranéennes, redakcja Isabelle Dubois, Françoise Haffner, 49–61. Perpignan: Presses universitaires de Perpignan, 2008.
DOI: https://doi.org/10.4000/books.pupvd.10766
Google Scholar
Keazor, Henry. „A propos des sources littéraires et picturales de La Peste d’Asdod (1630–1631) par Nicolas Poussin”. Revue du Louvre 46, nr 1 (1996): 62–69.
Google Scholar
Lugt, Frits. Les Marques des collections de dessins & d’estampes. Marques estampillées et écrites de collections particulières et publiques. Marques de marchands, de monteurs et d’imprimeurs. Cachets de vente d’artistes décédés. Marques de graveurs apposées après le tirage des planches. Timbres d’édition, etc. Avec des notices historiques sur les collectionneurs, les collections, les ventes, les marchands et éditeurs. Amsterdam: Vereenigde drukkerijen, 1921.
Google Scholar
Manikowska, Halina. „Topos czy rzeczywistość? O czarnej śmierci w Dekameronie raz jeszcze”. Studia Źródłoznawcze 53 (2015): 17–54.
DOI: https://doi.org/10.12775/SZ.2015.02
Google Scholar
Marin, Louis. „La lecture du tableau d’après Poussin”. Cahiers de l’Association internationale des études françaises 24 (1972): 251–266.
DOI: https://doi.org/10.3406/caief.1972.1013
Google Scholar
Mormando, Franco. „Pestilence, Apostasy, and Heresy in Seventeenth-Century Rome. Deciphering Michael Sweerts’s Plague in an Ancient City”. W: Piety and Plague from Byzantium to the Baroque, redakcja Franco Mormando, Thomas Worcester, 237–312. Kirksville: Truman State University Press, 2007.
DOI: https://doi.org/10.5325/j.ctv1c9hpb1.13
Google Scholar
Newcome, Mary. „A Castiglione-Leone Problem”. Master Drawings 16, nr 2 (1978): 163–172.
Google Scholar
Old Master Drawing from Chatsworth. A Loan Exhibition from the Devonshire Collection. Introduction and Catalogue by James Byam Shaw, Foreword by Thomas S. Wragg. [Washington]: International Exhibitions Foundation, 1969.
Google Scholar
Philpot, Elizabeth. Old Testament Apocryphal Images in European Art. Göteborg: Acta Universitatis Gothoburgensis, 2009.
Google Scholar
Pigler, Andor. Barockthemen. Eine Auswahl von Verzeichnissen zur Ikonographie des 17. und 18. Jahrhunderts, t. 1: Darstellungen religiösen Inhalts. Budapest: Verlag der Ungarischen Akademie der Wissenschaften, 1956.
Google Scholar
Prat, Louis-Antoine, i Laurence Lhinares. La collection Chennevieres. Quatre siècles de dessins français. Paris: École Nationale Supérieure des Beaux-Arts de Paris, 2007.
Google Scholar
Réau, Louis. Iconographie de l’art chrétien, t. 2: Iconographie de la Bible, cz. 2: Nouveau Testament. Paris: Presses universitaires de France, 1957.
Google Scholar
Rosenberg, Pierre. Nicolas Poussin. Les tableaux du Louvre. Catalogue raisonné. Paris: Somogy, Musée du Louvre, 2015.
Google Scholar
Rosenberg, Pierre. „Un Émule polonais de Le Brun: Alexandre Ubelesqui”. Artibus et Historiae. An art anthology 11, nr 22 (1990): 163–187.
DOI: https://doi.org/10.2307/1483404
Google Scholar
Sébastien Bourdon, peintre protestant? Redakcja Philippe Luez, Anne Imbert, Musée de Port-Royal des Champs, Magny-les-Hameaux. Paris: Réunion des musées nationaux – Grand Palais, 2018.
Google Scholar
Standring, Timothy J., i Martin Clayton. Castiglione. Lost Genius. London: The Royal Collection Trust, 2013.
Google Scholar
Talon-Hugon, Carole. „Figurer les passions. La conférence générale et particulière de Charles Le Brun”. Figures de l’Art. Revue d’études esthétiques 5 (2001): 213–237.
DOI: https://doi.org/10.3406/fdart.2001.1247
Google Scholar
Thiébaut, Dominique, i Nathalie Volle. „Un chef-d’oeuvre restauré. Le Portrait d’un vieillard et d’un jeune garçon de Domenico Ghirlandaio (1449–1494)”. Revue du Louvre. La revue des musées de France 3 (1996): 42–53.
Google Scholar
Thoumieu, Marc. Dizionario d’iconografia romanica. Tłumaczenie Chiara Formis. Milano: Jaca Book, 1997.
Google Scholar
Thuillier, Jacques. „Temps et tableau. La théorie des «péripéties» dans la peinture française du XVIIe siècle”. W: Stil und Überlieferung in der Kunst des Abendlandes. Akten des 21. Internationalen Kongresses für Kunstgeschichte in Bonn 1964, 191–206. Berlin: Gebr. Mann, 1967.
Google Scholar
Weskott, Hanne. „Tobias”. W: Lexikon der christlichen Ikonographie, redakcja Wolfgang Braunfels, t. 4, 320–326. Rom–Freiburg im Breisgau–Basel–Wien: Herder, 1972.
Google Scholar
Wollock, Jeffrey. „John Bulwer (1606–1656) and Some British and French Contemporaries”. Historiographia Linguistica, September (2013): 331–375. https://doi.org/10.1075/hl.40.3.02wol.
DOI: https://doi.org/10.1075/hl.40.3.02wol
Google Scholar
Zawadzki, Arnold, i Elżbieta Manteuffel. „Tobiasz”. W: Encyklopedia katolicka, redakcja Edward Gigilewicz, t. 19, 815–817. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2013.
Google Scholar
Autorzy
Barbara Hryszkobarbara.hryszko@ignatianum.edu.pl
Uniwersytet Ignatianum w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0002-1894-5454
Barbara Hryszko doktorat z historii sztuki uzyskała w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się historią sztuki nowożytnej, malarstwem francuskim, sztuką akademicką oraz ikonografią. Autorka monografii Le Peintre du Roi. Aleksander Ubeleski (2016), a także artykułów publikowanych m.in. w „Baroku”, „Artibus et Historiae”, „Roczniku Historii Sztuki”, „Source. Notes in the History of Art”, „Folia Historiae Artium”, „Il Capitale Culturale. Studies on the Value of Cultural Heritage”, „Early Modern French Studies”, „French History” i „Intersections” (Brill).
Statystyki
Abstract views: 75PDF downloads: 38
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W numerach od 1/2019 do 4/2022 wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
