Wielogłos. Sieci i relacje Bloku w perspektywie I Wystawy Międzynarodowej Architektury Nowoczesnej w Warszawie (1926)

artykuł recenzowany

Katarzyna Uchowicz

katarzyna.uchowicz@ispan.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-4844-5629

Abstrakt

Celem artykułu jest spojrzenie na grupę Blok z perspektywy lokalnych sieci i międzynarodowych relacji awangardy. Punkt wyjścia stanowi I Wystawa Międzynarodowa Architektury Nowoczesnej w Warszawie (1926), potraktowana jako zwieńczenie trwającego od 1924 r. większego projektu otwartego, w który – obok Mieczysława Szczuki i grupy Blok – zaangażowani byli Wanda Melcer-Rutkowska i Szczęsny Rutkowski, a instytucjonalnie Polski Klub Artystyczny. Prezentacja architektury nowoczesnej w Warszawie została powiązana z nieobecnością awangardy na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej i Wzornictwa w Paryżu oraz z promocją Bloku w Turcji w związku z Wystawą Polską w Konstantynopolu. Analiza poszczególnych numerów „Bloku” ujawniła nowe mapy relacji oraz sieć tłumaczy publikowanych tam tekstów (Wanda Melcer-Rutkowska, Irena Krzywicka, Maria Stromengerowa, Stanisław Helsztyński, Janina Saloni). Poboczne wątki (jak udział pisarek czy dominacja języka francuskiego w relacjach awangardy) oraz marginalia (jak finansowanie kultury czy proces konsolidacji środowiska architektów) pozwoliły przybliżyć nieznane szerzej relacje i wielogłos polskiej awangardy skupionej wokół grupy Blok.

 


Słowa kluczowe:

Blok Kubistów, Suprematystów i Konstruktywistów, „Blok. Czasopismo awangardy artystycznej”, I Wystawa Międzynarodowa Architektury Nowoczesnej, Polski Klub Artystyczny, Mieczysław Szczuka, Henryk Stażewski, Szczęsny Rutkowski, Wanda Melcer-Rutkowska, Szymon Syrkus, Helena Syrkus (Eliasberg), Irena Krzywicka, Le Corbusier, Wystawa Polska w Konstantynopolu, translacje awangardy, twórczość interdyscyplinarna, architektura nowoczesna, czasopisma awangardy

Araszkiewicz, Agata. „Wanda Melcer – feministyczna Atlantyda”. W: ead., Zapomniana rewolucja. Rozkwit kobiecego pisania w dwudziestoleciu międzywojennym, 167–201. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2014.
DOI: https://doi.org/10.4000/books.iblpan.7231   Google Scholar

Awangardzistka. Maria Nicz-Borowiakowa 1896–1944. Redakcja Agnieszka Skalska, Agnieszka Salamon-Radecka. Poznań: Muzeum Narodowe w Poznaniu, 2022.
  Google Scholar

Bartoszewicz, Henryk. „Misja Romana Knolla w Ankarze 1924–1925”. Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej 36 (2001): 109–126.
  Google Scholar

Biernacka, Małgorzata. „Rutkowski Szczęsny”. W: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 rokiem). Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 9, redakcja Małgorzata Biernacka et al., 308–312. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2003.
  Google Scholar

Czekalski, Stanisław. Awangarda i mit racjonalizacji. Fotomontaż polski okresu dwudziestolecia międzywojennego. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2000.
  Google Scholar

Czekalski, Stanisław. „Międzynarodówka salonów automobilowych i hagiografia rewolucji. Mieczysław Szczuka na rozdrożach nowej sztuki”. Artium Quaestiones 9 (1998): 75–109.
  Google Scholar

Górnicka-Boratyńska, Aneta. „W poszukiwaniu starszych sióstr. Wanda Melcer – próba portretu”. Teksty Drugie 35, nr 3–4 (1995): 212–233.
  Google Scholar

Hoşanlı, Deniz Avcı, i T. Elvan Altan. „The Residential Architecture of Ankara during the 1920s. The Housing Types in the Settlement Zones of the New Capital City”. Journal of Ankara Studies 6, nr 2 (2018): 182–210. https://dx.doi.org/10.5505/jas.2018.08108.
DOI: https://doi.org/10.5505/jas.2018.08108   Google Scholar

Hryhorowicz, Zdzisław. „Pe marginea fenomenului polonez de avangardă în lumina revistei «Contimporanul»”. Studia Romanica Posnaniensia 41, nr 2 (2014): 73–81. https://doi.org/10.14746/strop2014.412.006.
DOI: https://doi.org/10.14746/strop.2014.412.006   Google Scholar

Kędziorek, Aleksandra, Maja Wirkus, i Katarzyna Uchowicz. Archipelag CIAM. Listy Heleny Syrkus. Warszawa: Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, 2019.
  Google Scholar

Kostrzyńska-Miłosz, Anna. „Wystawa w kamienicy Baryczków – przygotowania do wystawy paryskiej”. W: Wystawa paryska 1925. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN, Warszawa, 16–17 listopada 2005 roku, redakcja Joanna M. Sosnowska, 103–110. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2007.
  Google Scholar

Kotowska-Kachel, Maria. „Sztekkerowa Wanda”. W: Polski słownik biograficzny, t. 49, z. 200, redakcja Andrzej Romanowski, 96–97. Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, 2014.
  Google Scholar

Kraj, Łukasz. „Feminizowanie awangardy? Na pewno książka kobiety Wandy Melcer”. Pamiętnik Literacki 110, nr 3 (2019): 59–75. https://doi.org/10.18318/td.2019.3.5.
DOI: https://doi.org/10.18318/pl.2019.3.5   Google Scholar

Nowakowska-Sito, Katarzyna. „Polski Klub Artystyczny w hotelu Polonia w życiu artystycznym Warszawy 1916–1932”. W: Warszawa dwudziestolecia. Życie artystyczne i nowa tożsamość miasta, redakcja Artur Badach, Katarzyna Nowakowska-Sito, 75–95. Warszawa: Stowarzyszanie Historyków Sztuki, 2023.
  Google Scholar

Olszewski, Andrzej K. „Z problematyki architektury dwudziestolecia międzywojennego w Polsce. 1. Koncepcja architektury w kręgu ideologii grupy Blok”. W: Z zagadnień plastyki polskiej w latach 1918–1939. Zbiór studiów, redakcja Juliusz Starzyński, 121–168. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1963.
  Google Scholar

Piątek, Grzegorz. „Pierwsza polska uczennica Le Corbusiera w Polsce”. Herito, nr 34 (2019): 130–137.
  Google Scholar

Piątek, Grzegorz. „Wanda Melcer. «Fantastyczna wielbicielka rzeczywistości pisze do Le Corbusiera»”. W: Pionierki, redakcja Ewa Dąbrowska, 77–102. Kraków: Wydawnictwo EMG, 2019.
  Google Scholar

Sobieraj, Sławomir. „Transgresje i wiwifikacje. Wandy Melcer liryka nowoczesna”. Zbornik Matice Srpske za Slavistiku-Matica Srpska. Journal of Slavic Studies, nr 97 (2020): 171–185. http://doi.fil.bg.ac.rs/pdf/journals/ms_zmss/2020-97/ms_zmss-2020-97-11.pdf.
DOI: https://doi.org/10.18485/ms_zmss.2020.97.11   Google Scholar

Sobieraj, Sławomir. „Zapomniana poezja Wandy Melcer-Rutkowskiej”. Conversatoria Litteraria. Międzynarodowy Rocznik Naukowy 13 (2019): 233–246. https://czasopisma.uph.edu.pl/conversatorialitteraria/article/view/739/644.
  Google Scholar

Sosnowska, Joanna M. „Dlaczego w Paryżu nie było awangardy?” W: Wystawa paryska 1925. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN, Warszawa, 16–17 listopada 2005 roku, redakcja Joanna M. Sosnowska, 121–127. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2007.
  Google Scholar

Stern, Anatol, i Mieczysław Berman. Mieczysław Szczuka. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1965.
  Google Scholar

Stowarzyszenie Artystów Polskich Rytm 1922–1932. Redakcja Katarzyna Nowakowska-Sito. Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie, 2001.
  Google Scholar

Turowski, Andrzej. „Historia nieopowiedziana”. W: Teresa Żarnowerówna 1897–1949. Artystka końca utopii, redakcja Milada Ślizińska, Andrzej Turowski, 19–37. Łódź: Muzeum Sztuki, 2014.
  Google Scholar

Turowski, Andrzej. Konstruktywizm polski. Próba rekonstrukcji nurtu (1921–1934). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, 1981.
  Google Scholar

Turowski, Andrzej. Malewicz w Warszawie. Rekonstrukcje i symulacje. Kraków: Universitas, 2004.
  Google Scholar

Wenderski, Michał. „Between Poland and the Low Countries – Mutual Relations and Cultural Exchange between Polish, Dutch and Belgian Avant-Garde Magazines and Formations”. W: Local Contexts / International Networks. Avant-Garde Journals in East-Central Europe, redakcja Gábor Dobó, Merse Pál Szeredi, 156–177. Budapeszt: Petőfi Literary Museum, Kassák Museum, Kassák Foundation, 2018.
  Google Scholar

Wenderski, Michał. „Między Polską a Holandią: próba rekonstrukcji wzajemnych kontaktów i mobilności kulturowej pomiędzy wybranymi ugrupowaniami awangardy”. W: Organizatorzy życia. De Stijl, polska awangarda i design, redakcja Paulina Kurc-Maj, Anna Saciuk-Gąsowska, 79–109. Łódź: Muzeum Sztuki, 2017.
  Google Scholar

Wierzbicka, Anna. „Polski Paryż”. W: Wyprawa w dwudziestolecie, redakcja Katarzyna Nowakowska-Sito, 198–213. Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie, 2008.
  Google Scholar

Zawiszewska, Agata. Między Młodą Polską, Skamandrem i Awangardą. Kobiety piszące wiersze w dwudziestoleciu międzywojennym. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2014.
DOI: https://doi.org/10.18276/978-83-7972-787-2   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2024-10-11

Cited By / Share

Uchowicz, K. (2024). Wielogłos. Sieci i relacje Bloku w perspektywie I Wystawy Międzynarodowej Architektury Nowoczesnej w Warszawie (1926). Biuletyn Historii Sztuki, 86(3), 117–136. https://doi.org/10.36744/bhs.2600

Autorzy

Katarzyna Uchowicz 
katarzyna.uchowicz@ispan.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0002-4844-5629

dr Katarzyna Uchowicz – historyczka architektury. Pracuje w Pracowni Dokumentacji Architektury XX i XXI w. w Instytucie Sztuki PAN oraz Międzywydziałowej Katedrze Historii i Teorii Sztuki ASP w Warszawie. Prowadzi wykłady poświęcone historii i teorii architektury oraz planowaniu przestrzennemu XX w. Zajmuje się architekturą dwudziestolecia międzywojennego, awangardą architektoniczną i twórczością eksperymentalną oraz metodologią badań nad architekturą i nowymi formami dokumentacji.



Statystyki

Abstract views: 87
PDF downloads: 57


Licencja

Prawa autorskie (c) 2024 Biuletyn Historii Sztuki

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.