„Gotyk jakby z koronki dziergany”. Recepcja „stylu wiślano-bałtyckiego” w twórczości radomskich architektów przełomu XIX i XX wieku
Jakub Frejtag
jakub.frejtag@uw.edu.plWarszawa, Wydział Historii UW (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-5083-9611
Abstrakt
Przełom XIX i XX stulecia to na ziemiach polskich okres intensywnych poszukiwań rodzimych form architektonicznych. Jedną z najbardziej popularnych w ówczesnym Królestwie Polskim kreacji stylistycznych tego typu był tzw. styl wiślano-bałtycki. Do jego rozpowszechnienia istotnie przyczyniła się twórczość Józefa Piusa Dziekońskiego, za którego sprawą szereg miejscowości Królestwa Polskiego ozdobiły sylwety owych „gotyckich”, „jakby z koronki dzierganych” świątyń. Jedną z nich był zaprojektowany dla Radomia kościół Opieki Najświętszej Marii Panny. W niniejszej pracy ukazano wpływ, jaki zaistnienie w przestrzeni Radomia tej neogotyckiej świątyni wywarło na twórczość miejscowych architektów, którzy poprzez zastosowanie we własnych dziełach spopularyzowanych przezeń form stylistycznych na stałe wprowadzili je do panoramy architektonicznej tego miasta.
Słowa kluczowe:
architektura historyzmu, architektura neogotycka, architektura neorosyjska, styl rusko-bizantyjski, styl wiślano-bałtycki, Józef Handzelewicz, Jan Fryderyk Heurich, Józef Pius Dziekoński, Stefan Lamparski, Maurycy Skirgajłło, Zygmunt Słomiński, Józef Wesołowski, August Załuski, RadomBibliografia
Frejtag, Jakub. “Rozwój i modernizacja miast Królestwa Polskiego w kontekście rozbudowy sieci kolejowej na przykładzie Warszawy, Radomia i Piotrkowa. Przegląd zagadnień.” W Miasto w nau-kach społecznych i humanistycznych. Wybrane przykłady, problemy i aspekty. Materiały z Ogólno-polskiej Konferencji Naukowej, Rzeszów, 2–3 lutego 2018 roku, redakcja Krzysztof Socha, Paweł Kocańda, Tomasz Kasza, 77–103. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020.
Google Scholar
Jabłoński, Krzysztof. “Neogotyk triumfujący na Białostocczyźnie.” Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 47, z. 4 (2002): 394–409.
Google Scholar
Majdowski, Andrzej. “O poglądach na styl wiślano-bałtycki w polskiej architekturze sakralnej XIX wieku.” Nasza Przeszłość 78 (1992): 303–328.
Google Scholar
Majdowski, Andrzej. “Z dziejów budowy kościoła pw. świętych Michała i Floriana.” W Świątynie prawego brzegu. Kościół katolicki w dziejach prawobrzeżnej Warszawy, 125–138. Warszawa: Mu-zeum Warszawskiej Pragi, 2009.
Google Scholar
Majdowski, Andrzej. Budownictwo kościelne w twórczości projektowej Józefa Piusa Dziekońskie-go (1844–1927). Warszawa: Neriton, 1995.
Google Scholar
Majdowski, Andrzej. Studia z historii architektury sakralnej w Królestwie Polskim. Warszawa: Neriton, 1993.
Google Scholar
Majdowski, Andrzej. Ze studiów nad architekturą sakralną w Królestwie Polskim. Warszawa: Ośrodek Dokumentacji Zabytków, 1994.
Google Scholar
Nowicki, Jan. „A Church for the Polish People. On the Contest for the Parochial Church in the Warsaw District of Praga.” Ikonotheka 28 (2018): 43–68.
DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.3343
Google Scholar
Nowicki, Jan. “Gotyk polski? Architektura jako narzędzie budowania granic rzeczywistych i wy-obrażonych w II połowie XIX wieku.” Politeja. Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych i Po-litycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego 58 (2019): 341–359.
DOI: https://doi.org/10.12797/Politeja.16.2019.58.18
Google Scholar
Omilanowska, Małgorzata. „Polscy architekci w petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1814-1918.” Biuletyn Historii Sztuki 66, nr 3-4 (2004): 351–373.
Google Scholar
Omilanowska, Małgorzata. Kreacja, konstrukcja, rekonstrukcja. Studia z architektury XIX–XXI wieku. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2016.
Google Scholar
Paszkiewicz, Piotr. Pod berłem Romanowów. Sztuka rosyjska w Warszawie 1815–1915. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1991.
Google Scholar
Sierzchała, Piotr. “Neogotycka architektura sakralna w obecnych granicach diecezji włocław-skiej.” Liturgia Sacra. Przegląd Liturgiczno-Muzyczny 15, nr 2 (2009): 451–468.
Google Scholar
Sokoł, Kirył, i Aleksander Sosna. Cerkwie w centralnej Polsce 1815–1915. Białystok: Fundacja Sąsiedzi, 2011.
Google Scholar
Stefański, Krzysztof. Polska architektura sakralna w poszukiwaniu stylu narodowego. Łódź: Wy-dawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2000.
Google Scholar
Stefański, Krzysztof. Architektura historyzmu na ziemiach polskich. Łódź: Wydawnictwo Uniwer-sytetu Łódzkiego, 2005.
Google Scholar
Stefański, Krzysztof. Architektura XIX wieku na ziemiach polskich. Warszawa: DiG, 2005.
Google Scholar
Stefański, Krzysztof. “Prace Konstantego Wojciechowskiego przy katedrze we Włocławku a kon-cepcja ‘stylu wiślano‑bałtyckiego’.” Porta Aurea 19 (2020): 294–310.
DOI: https://doi.org/10.26881/porta.2020.19.15
Google Scholar
Urbanistyka i architektura Radomia, redakcja Wojciech Kalinowski. Lublin: Wydawnictwo Lubel-skie, 1979.
Google Scholar
Żywicki, Jerzy. “Rezydencje neogotyckie na Lubelszczyźnie.” W Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce 8–9 czerwca 2000, redakcja Róża Maliszewska, 85–97. Kozłówka: Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, 2001.
Google Scholar
Żywicki, Jerzy. Architektura neogotycka na Lubelszczyźnie. Lublin: Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego, 1998.
Google Scholar
Żywicki, Jerzy. “Architektura neogotycka w Lublinie w latach Królestwa Polskiego.” Miscellanea Łódzkie, z. 1 (1996): s. 39–44.
Google Scholar
Żywicki, Jerzy. “Nurt neogotycki w architekturze sakralnej międzyrzecza Wisły i Bugu.” Nasza Przeszłość 85 (1996): 267–317.
Google Scholar
Żywicki, Jerzy. “Neogotyckie kościoły Ksawerego Dionizego Drozdowskiego.” Nasza Przeszłość 87 (1997), s. 285–322.
Google Scholar
Autorzy
Jakub Frejtagjakub.frejtag@uw.edu.pl
Warszawa, Wydział Historii UW Polska
https://orcid.org/0000-0001-5083-9611
Statystyki
Abstract views: 240PDF downloads: 176
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
