Imperialny wątek w sztuce i architekturze polskich Wazów

Thomas DaCosta Kaufmann


Princeton University, Department of Archeology and Art (Stany Zjednoczone)

Abstrakt

Artykuł jest jeszcze jedną próbą analizy dwóch znanych polskich zabytków – Zamku Królewskiego i Kolumny Zygmunta w Warszawie. Postawiono w nim tezę, że oba te dzieła wyrażają treści imperialne nawiązując do wzorca stworzonego przez Habsburgów zarówno dla architektury jak i rzeźby, a jednocześnie modyfikując je tak, by odpowiadały konkretnym dążeniom dynastii Wazów.


Słowa kluczowe:

Zamek Królewski w Warszawie, Kolumna Zygmunta, sztuka i władza, dynastia Wazów

Badach, Artur. “Sztuka w kręgu królowej Ludwiki Marii Gonzagi – o niektórych sposobach kreowania obrazu władcy.” In Ludwika Gonzaga (1611-1667) Między Paryżem a Warszawą, edited by Anna Kalinowska, Paweł Tyszka, 137. Warsaw: Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum. Rezydencja Królów I Rzeczypospolitej, 2019.
  Google Scholar

Balcárek, Pavel. Kardinal Frantíšek z Ditrichštejna (1570–1636). Kromĕříž: Muzeum Kroměřížska, 1990.
  Google Scholar

Barocke Fürstenresidenzen an Saale Unstrut und Elster. Petersberg: Michael Imhof Verlag, 2007.
  Google Scholar

Bedoir, Frederic. Guldålder. Slott och Politik i 1600-talets Sverige. Stockholm: Albert Bonniers Förlag, 2001.
  Google Scholar

Białostocki, Jan. “The Baltic Area as an Artistic Province.” Hafnia 4 (1976): 12.
  Google Scholar

Białostocki, Jan. The Art of the Renaissance in Eastern Europe. Ithaca and London: Cornell University Press, 1976.
  Google Scholar

Bireley, Robert. Ferdinand II, Counter-Reformation Emperor, 1578–1637. Cambridge: Cambridge University Press, 2014.
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781107589698   Google Scholar

Bogade, Marco. “Marian Columns in Central Europe as Media of Post-Tridentine Policy of Recatholisation.” Ikon 10, no. 1 (2017): 329–336.
DOI: https://doi.org/10.1484/J.IKON.4.2017027   Google Scholar

Brody, Ervin C. “Spain and Poland in the Age of the Renaissance; A Comparative Study (Part 2).” Polish Review 15 (Winter 1970): 57–112.
  Google Scholar

Brunner, Monika. “Rudolfinische Fassadenarchitektur als Herrschaftsrepräsentation. Die Außengestaltung der Prager Galeriesäle zum Residenzgarten undihrikonographischen Umfeld.” In Krakau, Prag und Wien. Funktionen von Metropolen im frühmodernen Staat, edited by Marina Dmitrieva, Karen Lambrecht, 305–312. Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 2000.
  Google Scholar

Butters, Suzanne B. The triumph of Vulcan: sculptor's tools, porphyry, and the Prince in Ducal Florence, 1. Florence: Leo S. Olschki, 1996.
  Google Scholar

Chrościcki, Juliusz A. “Forum Wazów w Warszawie.” Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 25, no. 3-4 (1980): 233–258.
  Google Scholar

Chrościcki, Juliusz A. Sztuka i Polityka 1587–1668. Warsaw: PWN, 1983.
  Google Scholar

Coreth, Anna. Pietas Austriaca. Ursprung und Entwicklung Barocker Frömmigkeit in Österreich. Vienna: Verl. für Geschichte und Politik, 1959.
  Google Scholar

Curran, Brian A., and Anthony Grafton, and Pamela O. Long, and Benjamin Weiss. Obelisk: A History. Cambridge: MIT Press, 2009.
  Google Scholar

Czapliński, Władysław. Władysław IV i jego czasy. Warsaw: Wiedza Powszechna, 1972.
  Google Scholar

Del Riccio, Agostino. Istoria delle Pietre, anastatic copy of Manuscript 230 Biblioteca Riccardiana, edited by Paola Barocchi. Florence: S.P.E.S., 1979.
  Google Scholar

Eamon, William. “The Scientific Education of a Renaissance Prince.” In Alchemy and Rudolf II, edited by Ivo Purš, Vladimir Karpenko, 129–138. Prague: Artefactum, 2016.
  Google Scholar

Erichsen, Johannes. “Die Mariensäule in München.” In Ein Museum der bayerischen Geschichte, edited by Katharina Weigand, Jörg Zedler, 260–288. Munich: utzverlag GmbH, 2015.
  Google Scholar

Escobar, Jesús. The Plaza Mayor and the shaping of Baroque Madrid. Cambridge: Cambridge University Press, 2004.
  Google Scholar

Fillitz, Hermann. Die Österreichische Kaiserkrone und die Insignien des Kaisertums Österreich. Vienna: Herold Verlag, 1959.
  Google Scholar

Friedrich, Jacek. “Polish authors of Netherlandism in the art and architecture of Gdańsk.” In Art of the Southern Netherlands: Gdańsk and the Polish-Lithuanian Commonwealth, edited by Jacek Tylicki, Jacek Żukowski; with cooperation with Agnieszka Żukowska, 199–212. Gdańsk: The Gdańsk Shakespeare Theater, 2017.
  Google Scholar

Frost, Robert L. The Northern Wars. War, State and Society in Northeastern Europe, 1558–1721. Harlow: Addison Wesley Publishing Company, 2000.
  Google Scholar

Haupt, Herbert. Fürst Karl I von Liechtenstein Obersthofmeister Kaiser Rudolf II und Vizekönig von Böhmen. Hofstaat und Sammeltätigkeit. Edition der Quellen aus dem liechtensteinischen Hauskarchiv. Vienna: Böhlau, 1983.
  Google Scholar

Hitchcock, Henry-Russell. Netherlandish Scrolled Gables of the Sixteenth and Early Seventeenth Centuries. New York: New York University Press for the College Art Association of America, 1978.
  Google Scholar

Jakobiec, Katie. “Beyond form and fancy: the merchant palaces of Kazimierz Dolny in Poland.” Architectural History 60 (2017): 37–89.
DOI: https://doi.org/10.1017/arh.2017.2   Google Scholar

Jakubec, Ondřej, ed. Central European and American Perspectives on Visual Arts in Early Modern Europe. Brno: Barrister & Principal, 2014.
  Google Scholar

Jakubec, Ondřej, ed. Stanislav Pavlovský z Pavlovic (1579–1598). Biskup a mecenáš umírajícího vĕku. Olomouc: Muzeum umění Olomouc, 2009.
  Google Scholar

Jakubec, Ondřej. Kulturní prostředí a mecenát olomouckých biskupů potridentské doby. Olomouc: Univerzita Palackého Olomouc, 2003.
  Google Scholar

Jaskanis Paweł, Stella Rollig, Maike Hohn, Konrad Pyzel, eds. Jan Sobieski. Ein polnische König in Wien. Munich: Hirmer Verlag, 2017.
  Google Scholar

Jiménez Diaz, Pablo. “Spain, Prague, and the Habsburg Ideology: Some Aspects of the Architecture of Rudolf II.” In Rudolf II, Prague and the World: Papers from the International Conference, Prague, 2–4 September, 1997, edited by Lubomír Konečny, Beket Bukovinská, Ivan Muchka, 11–15. Prague: Artefactum, 1998.
  Google Scholar

Karner, Herbert. “Pietas Mariana und die Heilung der Städte.” In Sakralisierungen des Herrschers an europäischen Höfen, edited by Herbert Karner, Eva-Bettina Krems, Jens Niebaum, Werner Telesko, 31–156. Regensburg: Schnell & Steiner, 2019.
  Google Scholar

Karpowicz, Mariusz. Artisti Ticinesi in Polonia nel ‘600. Agno Lugano: Arti Grafiche Bernasconi, 1983.
  Google Scholar

Karpowicz, Mariusz. Matteo Castello, architekt wczesnego baroku. Warsaw: Neriton, 1994.
  Google Scholar

Kaufmann, Thomas DaCosta. “Linz – des Kaisers Kulturhauptstadt um 1600? Ein Escorial in Oberösterreich?” In Des Kaisers Kulturhauptstadt. Linz um 1600, edited by Christina Schmid, 39–54. Weitra: Bibliothek der Provinz, 2012.
  Google Scholar

Kaufmann, Thomas DaCosta. “Will the Jagellonians again have their Day? The State of Scholarship on the Jagellonians and Art in the Hungarian and Czech Lands.” In Die Jagellonen. Kunst und Kultur einer europäischer Dynastie an der Wende zur Neuzeit, edited by Dietmar Popp, Robert Suckale, 207–14. Nuremberg: Germanisches Nationalmuseum, 2002.
  Google Scholar

Kaufmann, Thomas DaCosta. “Zur Zierd: Revisiting the Prague Kunstkammer.” Studia Rudolphina, 17-18 (2018 [published March 2019]):147.
  Google Scholar

Kaufmann, Thomas DaCosta. Court, Cloister, and City: The Art and Culture of Central Europe 1450-1800. Chicago and London: Weidenfeld Nicolson Illustrated, 1995.
  Google Scholar

Kaufmann, Thomas DaCosta. Toward a Geography of Art. Chicago: University of Chicago Press, 2004.
  Google Scholar

Kaufmann, Thomas DaCosta. Variations on the Imperial Theme in the Age of Maximilian II and Rudolf II. New York and London: Garland Publishing, 1978.
  Google Scholar

Kaufmann, Thomas DaCosta. [Review Article] “Jan Białostocki, The Art of the Renaissance in Eastern Europe.” Art Bulletin, no. 58 (1978): 164–169.
DOI: https://doi.org/10.1080/00043079.1978.10787529   Google Scholar

Kroupa, Jiří. “’Moderni fiori’. Kardinala z Ditrichštejna, protobarok a umĕlecká funkce na Moravĕ po roce 1600.” In Kardinál František z Ditrichštejna a jeho doba. XXIX mikulovské symposium 11.-12. řijna 2006, edited by Emil Kordiovský, Miroslav Svoboda, 55–67. Brno and Mikulov: ČR-Moravský zemský archiv v Brně, Státní okresní archiv Břeclav se sídlem v Mikulově, Muzejní a vlastivědná společnost, 2006.
  Google Scholar

Kroupa, Jiří. Umĕlcí. Objednavatelé a styl. Studie z dĕjin umĕní. Brno: Barrister & Principal, 2006.
  Google Scholar

Kubler, George. Building the Escorial. Princeton: Princeton University Press, 1982.
  Google Scholar

Kubler, George. Portuguese Plain Architecture; Between Spices and Diamonds, 1521–1706. Middletown, CT: Wesleyan, 1972.
  Google Scholar

Lileyko, Jerzy. Regalia Polskie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987.
  Google Scholar

Louthan, Howard. Converting Bohemia. Force and Persuasion in the Catholic Reformation. Cambridge: Cambridge University Press, 2009.
  Google Scholar

Masiani, Renato, and Cesare Tocci, “Ancient and Modern Restorations for the Column of Marcus Aurelius in Rome.” International Journal of Architectural Heritage 6, no. 5 (2012): 542–561.
DOI: https://doi.org/10.1080/15583058.2011.593254   Google Scholar

Maťa, Petr. Svĕt české artistokracie (1500-1700). Prague: Nakladatelstvi Lidore Noviny, 2004.
  Google Scholar

Miłobędzki, Adam. Architektura polska XVII wieku. Warsaw: PWN, 1980.
  Google Scholar

Myśliński, Michał. Klejnoty Rzeczypospolitej, zawartość Skarbca Koronnego na Wawelu w świetle jego inwentarzy z lat 1475-1792. Warsaw: Instytut Sztuki PAN, 2007.
  Google Scholar

Neville, Kristoffer. The Art and Culture of Scandinavian Central Europe. University Park, PA: Penn State University Press, 2019.
DOI: https://doi.org/10.1515/9780271085234   Google Scholar

Ottenheym, Konrad, and Krista De Jonge, eds. The Low Countries at the Crossroads. Netherlandish Architecture as an Export Product in Early Modern Europe (1480–1680). Turnhout: Brepols Publishers, 2013. Architectura Moderna, 8.
DOI: https://doi.org/10.1484/M.ARCHMOD-EB.5.105683   Google Scholar

Polišenský, Josef V. The Thirty Years War, translated by Robert Evans. Los Angeles: University of California Press, 1974.
  Google Scholar

Putkowska, Jolanta. Architektura Warszawy XVII Wieku. Warsaw: PWN, 1991.
  Google Scholar

Rożek, Michał. Polskie koronacje i korony. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987.
  Google Scholar

Skalecki, Georg. Deutsche Architektur zur Zeit des Dreissigjährigen Krieges. Regensburg: Pustet, 1989.
  Google Scholar

Skowron, Ryszard. “Ceremoniał przyjęcia ambassadora hiszpańskiego Francisca de Mendozy na warszawskim dworze Wazów w roku 1597.” Kronika Zamkowa (4[70]) 2017 (2018): 25-46.
  Google Scholar

Skowron, Ryszard. “The House of Vasa and the House of Austria: Correspondence from the Years 1587–1668. Project Description.” In The House of Vasa and the House of Austria. Correspondence from the Years 1587 to 1668, pt. 1, edited by Ryszard Skowron; with cooperation with Aleksandra Barwicka, Miguel Conde Pazos, Edelmayer Friedrich, Rubén González Cuerva, José Martínez Millán, Krzysztof Pawłowski, Tomasz Poznański, Manuel Rivero, Ryszard Szmydki. Katowice: Wydawnictwo UŚ, 2016.
  Google Scholar

Skowron, Ryszard. “W rodzinnej Europie. Związki a relacje polskich Wazów z innymi dynastiami europejskimi.” In Świat polskich Wazów. Eseje, edited by Jacek Żukowski and Zbigniew Hundert, 325–6. Warsaw: Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum, 2019.
  Google Scholar

Štĕpánek, Pavel. “Morava a Iberský poloostrov – Vztahy Moravy ke Španĕlsku a Portugalsku v letech 1400–1600.” In Od Gotitky k Renesanci. Výtvarná kultura Moravy a Slezska 1400–1550, Vol. 1, edited by Ivo Hlobil, Marek Perůtku, 49–54. Olomouc: Moravská Galerie, 2002.
  Google Scholar

Štĕpánek, Pavel. Čechy a Španĕlsko ve středovĕku. Dĕjiny a umĕní. Olomouc: Univerzita Palackého v Olomouci, 2008.
  Google Scholar

Stollberg-Rilinger, Barbara. The Emperor’s Old Clothes: Constitutional History and the Symbolic Language of the Holy Roman Empire, translated by Thomas Dunlap. New York: Berghahn Books, 2015.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt130h931   Google Scholar

Sulikowska, Aleksandra. “Inter dissidentes in religione: Relations between Denominations and the Debate on Images in the Old Commonwealth of Poland.” Ikonotheka 24 (2013): 5–25.
  Google Scholar

Sweden. A Royal Treasury 1550–1700, edited by Michael Conforti, Guy Walton. Washington and Minneapolis: National Gallery Of Art, Washington, D.C, 1988.
  Google Scholar

Uličný, Petr. Architektura Albrechta z Valdštejna: Italská stavební kultura v Čechách v letech 1600–1635 (Architecture of Albrecht of Wallenstein: Italian Building Culture in Bohemia in 1600–1635). Prague: Nakladatelství Lidové noviny, 2017.
  Google Scholar

Vlček, Pavel, ed. Umĕleckeké památky Prahy. Malá Strana. Prague: Academia, 1999.
  Google Scholar

Wardzyński, Michał. “Rezydencje królewskie Wazów – europejskie inspiracje architektury i rzeźby.” In Świat polskich Wazów. Eseje, edited by Jacek Żukowski and Zbigniew Hundert, 259–74. Warsaw: Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum, 2019.
  Google Scholar

Wardzyński, Michał. Marmur i Alabaster w Rzeźbie i Małej Architekturze Rzeczypospolitej / Marble and Alabaster in Sculpture and Small-Scale Architecture in the Polish-Lithuanian Commonwealth. Warsaw: Fundacja Hereditas, 2015.
  Google Scholar

Wilkinson-Zerner, Catherine. Juan de Herrera, Architect to Philip II of Spain. New Haven, CT: Yale University Press, 1993.
  Google Scholar

Wilson, Peter H. Europe’s Tragedy: A New History of the Thirty Years War. London: Allen Lane, 2009.
  Google Scholar

Wilson, Peter H. Lützen. Oxford: Oxford Univ. Press, 2018.
  Google Scholar

Wrede, Marek. Rozbudowa Zamku Królewskiego w Warszawie przez Zygmunta III. Warsaw: Arx Regia, 2013.
  Google Scholar

Yates, Frances A. The Imperial Theme in the Sixteenth Century. Boston and London: Routledge & Kegan Paul, 1975.
  Google Scholar

Zamoyski, Adam. The Polish Way. A Thousand-Year History of the Poles and Their Culture. London: Kohn Murray, 1987.
  Google Scholar

Żukowski, Jacek and Zbigniew Hundert, eds. Świat polskich Wazów. Eseje. Warsaw: Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum, 2019.
  Google Scholar

Żukowski, Jacek ed. Świat polskich Wazów. Przestrzeń – Ludzie – Sztuka. Warsaw: Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum, 2019.
  Google Scholar

Żukowski, Jacek. “Architektura okazjonalna na uroczystości zaślubin i koronację Ludwiki Marii Gonzagi w roku 1646.” Biuletyn Historii Sztuki 73, no 1-2 (2011): 45–91.
  Google Scholar

Żukowski, Jacek. “Kto stoi na kolumnie Zygmunta?” Mówią Wieki 7, no. 678 (2016): 22–25.
  Google Scholar

Żukowski, Jacek. “Philipp II Holbein – złotnik i agent artystyczny Zygmunta III w świetle dokumentów z Národní archiv v Pradze.” Kronika Zamkowa (5 [71]) 2018 (2019): 21-44.
  Google Scholar

Żukowski, Jacek. Żądza Chwały. Władysław IV Waza w ikonografii performatywnej. Warsaw: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 2018.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2021-06-30

Cited By / Share

Kaufmann, T. D. (2021). Imperialny wątek w sztuce i architekturze polskich Wazów. Biuletyn Historii Sztuki, 83(2), 323–349. https://doi.org/10.36744/bhs.998

Autorzy

Thomas DaCosta Kaufmann 

Princeton University, Department of Archeology and Art Stany Zjednoczone

Statystyki

Abstract views: 509
PDF downloads: 461


Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

Od numeru 1/2019 do 4/2022 stosowaliśmy licencję  CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.