Portal główny kościoła św. Jakuba w Sandomierzu. Zawiązek interpretacji treści dzieła
Abstrakt
Portal główny kościoła dominikanów św. Jakuba w Sandomierzu (po 1226 – przed 1253?) wymurowano ze specjalnie zaprojektowanych cegieł (domek portalowy, gr. 12 cm) i zwykłych (tympanon, gr. ok. 8 cm) z użyciem kilku różnokolorowych ciosów. Rodzaje podpór portalu, motywy ich dekoracji oraz liczby świadczą, że kompozycję dzieła oparto na zasadach chrześcijańskiej rachuby czasu (19-letni cykl księżycowy i 28 cykl słoneczny). Konwersja cyklicznej rachuby czasu na linearną umożliwia odszyfrowanie w portalu okresu 1167-1233. Rozpatrywane w tych ramach motywy dekoracji pozwalają na wstępną identyfikację m.in. księcia Leszka Białego (zm. 1227) i jego żony Grzymisławy (zm. 1258) oraz bp. Iwo Odrowąża (zm. 1229).
Instytucje finansujące
Słowa kluczowe:
Sandomierz, kościół dominikanów św. Jakuba, architektura ceglana, portal, treści dekoracji rzeźbiarskiej, komputystyka, upamiętnienie fundatorów, Iwo OdrowążBibliografia
Banaszkiewicz, Jacek. “Prolog do Rocznika kapituły krakowskiej, św. Stanisław i czas historyczny.” W Przeszłość w kulturze średniowiecznej Polski. I, redakcja Jacek Banaszkiewicz, Andrzej Dąbrówka, Piotr Węcowski 307–352. Warszawa: Instytut Historii PAN, Wydawnictwo Neriton, 2018.
Google Scholar
Chrzanowski, Marek. Leszek Biały. Książę krakowski i sandomierski, Princeps Poloniae (ok. 1184–23/24 listopada 1227). Kraków: Avalon, 2013.
Google Scholar
Czock, Miriam, i Anja Rathmann-Lutz. “ZeitenWelten – auf der Suche nach den Vorstellungen von Zeit im Mittelalter. Eine Einleitung.” W ZeitenWelten. Zur Verschränkung von Weltdeutung und Zeitwahrnehmung, 750-1350, redakcja Miriam Czock, Anja Rathmann-Lutz, 9–26. Köln-Weimar-Wien: Böhlau Verlag, 2016.
Google Scholar
Deptuła, Czesław. “Iwon Odrowąż bp.” W Encyklopedia katolicka KUL, t. 7, 579–580. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 1997.
Google Scholar
Doroz-Turek, Małgorzata. “Późnoromańskie portale w kościele pw. Św. Jakuba Apostoła i klasztorze dominikanów w Sandomierzu.” W Dziedzictwo architektoniczne. Badania oraz adaptacje budowli sakralnych i obronnych, redakcja Ewa Łużyniecka, 20–35. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2019.
Google Scholar
Elbern, Victor H. “Species crucis – forma quadrata mundi. Die Kreuzigungsdarstellung am fränkischen Kasten von Werden.” Westfalen. Hefte für Geschichte, Kunst und Volkskunde 44 (1966): 174–185.
Google Scholar
Englisch, Brigitte. Die Artes liberales im frühen Mittelalter (5. –9. Jh.). Das quadrivium und der Komputus als Indikatoren für Kontinuität und Erneuerung der exakten Wissenschaften zwischen Antike und Mittelalter. Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 1994.
Google Scholar
Fros, Henryk, i Franciszek Sowa. Księga imion i świętych, t. 1–6. Kraków: Wydawnictwo WAM, 1997-2007.
Google Scholar
Gołubiewowa, Zofia. “Kościół dominikański p.w. św. Jakuba w Sandomierzu w XIII stuleciu i jego dekoracja architektoniczna.” W Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222–1972, redakcja Jerzy Kłoczowski, 10–196. Warszawa: Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów, 1975.
Google Scholar
Hageneder, Fred. The Living Wisdom of Trees. A Guide to the Natural History, Symbolism and Healing Power of Trees. London: Watkins Publishing, 2020.
Google Scholar
Hiley, David, i Janka Szendrei. “Notation. III. History of Western notation, 1. Plainchant.” W New Grove Dictionary of Music and Musicians, t. 18: Nisard to Palestrina, redakcja Stanley Sadie, John Tyrrell, 84–119. London: Oxford University Press, 2001.
Google Scholar
Jasiński, Kazimierz. Rodowód pierwszych Piastów. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski; Warszawa: Volumen, [1992].
Google Scholar
Jasiński, Kazimierz. Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich, redakcja Marek Górny. Poznań-Wrocław: Wydawnictwo Historyczne, 2001.
Google Scholar
Jurkowlaniec, Tadeusz. Gmach pamięci. Z badań nad dekoracją rzeźbiarską prezbiterium katedry we Wrocławiu. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2004.
Google Scholar
Jurkowlaniec, Tadeusz. “Gołębie i smoki. Z badań nad oprawą rzeźbiarską kościoła św. Jakuba w Sandomierzu.” Zeszyty Sandomierskie 49 (2020): 8–20.
Google Scholar
Juszkiewicz, Adolf P. Historia matematyki w wiekach średnich. Tłumaczenie Czesława Kulig. Warszawa: PWN, 1969.
Google Scholar
Kadłuczka, Andrzej, i Klaudia Stala. “Kościół św. Jakuba i najstarsze założenie klasztorne – synteza przekształceń zespołu.” W Dominikański klasztor św. Jakuba w Sandomierzu. Archeologia i architektura, historia i współczesność, redakcja Andrzej Gołembnik, Marcin Lisak, 131–171. Kraków: Instytut Historii Architektury i Konserwacji Zabytków na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej; Warszawa: Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC; Sandomierz: Klasztor OO. Dominikanów, 2019.
Google Scholar
Kamińska, Justyna. “Kto fundował XIII-wieczny kościół i klasztor dominikański p.w. św. Jakuba w Sandomierzu?” Biuletyn Historii Sztuki 82, nr 2 (2020): 175–207.
Google Scholar
Katalogi biskupów krakowskich, opracowanie Józef Szymański. Warszawa: PWN, 1974.
Google Scholar
Kosiński, Tomasz. Runy słowiańskie, Warszawa: Bellona, 2019.
Google Scholar
Labuda, Gerard. Święty Wojciech. Biskup-męczennik, patron Polski, Czech i Węgier. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004.
Google Scholar
Ladner, Gerhart B. “The Symbolism of the Mediaeval Corner Stone in the Mediaeval West.” Mediaeval Studies 4 (1942): 43–60.
Google Scholar
Lohr, Mikołaj. “Zagadnienia arytmetyki w pismach Kasjodora.” Studia Warmińskie 6 (1969): 489–508.
Google Scholar
Menninger, Karl. Zahlwort und Ziffer. Eine Kulturgeschichte der Zahl. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprech, 1979.
Google Scholar
Messerer, Wilhelm. “Säule.” W Lexikon der christlichen Ikonographie, t. 2, 54–56. Rom-Freiburg-Basel-Wien: Herder, 1990.
Google Scholar
Meyer, Heinz, i Rudolf Suntrup. Lexikon der mittelalterlichen Zahlenbedeutungn. München: Wilhelm Fink Verlag, 1987.
Google Scholar
Najdawniejsze roczniki krakowskie i kalendarz, opracowanie Zofia Kozłowska-Budkowa. Warszawa: PWN, 1978.
Google Scholar
Nussbaum, Otto. “Die grosse Traube Christus.“ Jahrbuch für Antike und Christentum 6 (1963): 136–143.
Google Scholar
Okniński, Piotr. “Krakowskie znaki pielgrzymie z przedstawieniem św. Stanisława.” Biuletyn Historii Sztuki 77, nr 2 (2015): 223–239.
Google Scholar
Prokop, Daniel. The Pillars of the First Temple (1 Kgs 7,15–22). A Study from Ancient Near Eastern, Biblical, Archaeological, and Iconographic Perspectives. Tübingen: Mohr Siebeck, 2020.
Google Scholar
Rieth, Adolf. Der Blitz in der bildenden Kunst. München: Ernst Heimeran Verlag, [1953].
Google Scholar
Skinner, Stephen, i Daniel Clark. Ars Notoria. A Grimaire of Rapid Learnig by Magic. Singapore: Golden Hoard Press, 2019.
Google Scholar
Szyma, Marcin. “Byłe kościoły parafialne jako ośrodki najstarszych klasztorów dominikańskiej prowincji Polonia.” W Fara w mieście od średniowiecza do współczesności. Społeczność – Duchowość – Architektura – Wystrój. Studia z historii sztuki, redakcja Rafał Eysymontt, Dariusz Galewski. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2019.
Google Scholar
Teterycz-Puzio, Agnieszka. Piastowskie księżne regentki. O utrzymanie władzy dla synów (koniec XII w.– początek XIV w.). Kraków: Avalon, 2016.
Google Scholar
Timmers, Joseph J. M. “Eckstein.” W Reallexikon zur Deutschen Kunstgeschichte, t. 4: Dinanderie – Elle, 708–712. München: Beck, 1955-1958.
Google Scholar
Vincenz, Stanisław. “Resztki archaicznej kultury u Hucułów. Dawne sposoby obliczeń.” Ziemia, nr 10 (1935): 211–217.
Google Scholar
Wąsowicz, Henryk. Chronologia średniowieczna. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2016.
Google Scholar
Wąsowicz, Henryk. “Epakty.” W Encyklopedia katolicka KUL, t. 4, 1017. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 1983.
Google Scholar
Wedell, Moritz. Zählen. Semantische und praxeologische Studien zum numerischen Wissen im Mittelalter. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2011.
Google Scholar
Wedell, Moritz. “Actio – loquela digitorum – computatio. Zur Frage nach dem numerus zwischen Ordnungsangeboten, Gebrauchsformen und Erfahrungsmodalitäten (Einleitung II).” W Was zählt. Ordnungsangebote, Gebrauchsformen und Erfahrungsmodalitäten des »numerus« im Mittelalter, redakcja Moritz Wedell, 15–63. Köln-Weimar-Wien: Böhlau Verlag, 2012.
Google Scholar
Wedell, Moritz. “Numbers.” W Handbook of Medieval Culture. Fundamental Aspects and Conditions of the European Middle Ages, redakcja Albrecht Classen, t. 2, 1205–1260. Berlin-Boston: De Gruyter, 2015.
Google Scholar
Wild, Leon D. The Runes Workbook. A Step-by-Step Guide to Learning the Wisdom of the Staves. London: Apple Press, 2008.
Google Scholar
Autorzy
Tadeusz JurkowlaniecWarszawa, Instytut Sztuki PAN Polska
https://orcid.org/0000-0002-1591-212X
Statystyki
Abstract views: 588PDF downloads: 334
Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W numerach od 1/2019 do 4/2022 wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.