Późnobarokowy wystrój i wyposażenie lwowskich kościołów trynitarzy
Mirosława Sobczyńska-Szczepańska
Katowice, Instytut Nauk o Sztuce, Uniwersytet Śląski (Polska)
http://orcid.org/0000-0002-7249-1991
Abstrakt
Obydwa lwowskie kościoły trynitarzy, pw. Świętej Trójcy i św. Mikołaja, otrzymały wysokiej klasy artystycznej późnobarokowy wystój i wyposażenie, od dawna budzące zainteresowanie badaczy. W pracach przeprowadzonych w latach 1750-1758 w pierwszej świątyni, wzięli udział – jak ustaliła K. Brzezina – m.in. Stanisław Stroiński, Johann Georg Pinsel i Bernard Meretyn. Niewykorzystane dotychczas informacje źródłowe wskazują, że odegrali oni w tym przedsięwzięciu kluczową rolę, dokonując pierwszej we Lwowie kompleksowej transformacji wnętrza kościelnego w duchu rokoka. Jej efekty nie przetrwały próby czasu, w odróżnieniu od dekoracji sztukatorskiej i wyposażenia kościoła pw. św. Mikołaja, wykonanych głównie w latach 40. i 70. XVIII w. Wnikliwa analiza ich form oraz źródeł pisanych pozwoliła na weryfikację sprzecznych atrybucji i datowań, w które obfituje literatura przedmiotu.
Instytucje finansujące
Słowa kluczowe:
sztuka trynitarzy, kościół pw. Świętej Trójcy we Lwowie, kościół pw. św. Mikołaja we Lwowie, późny barok, rokoko, Stanisław Stroiński, Johann Georg Pinsel, Bernard Meretyn, Sebastian FesingerBibliografia
Adamski, Jakub. “Kościół p.w. św. Marcina i klasztor OO. Karmelitów Trzewiczkowych we Lwowie.” W Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, redakcja Jan K. Ostrowski, 19, Kościoły i klasztory Lwowa z okresu przedrozbiorowego (I): 249–278. Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej; Cz. 1. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2011.
Google Scholar
Betlej, Andrzej. “Polejowski Maciej.” W Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, redakcja Urszula Makowska, 7:374–376. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2003.
Google Scholar
Betlej, Andrzej. Sibi, Deo, Posteritati. Jabłonowscy a sztuka w XVIII wieku. Kraków: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana”, 2010.
Google Scholar
Betlej, Andrzej i Agata Dworzak. “Rocaille on the borderlands of Europe. Adaptation and development.” Revista de História da Arte, Serie W 8 (2019): The Art of Ornament. Senses, archetypes, shapes and functions: 31–46. Dostęp 22 lutego 2021. http://revistaharte.fcsh.unl.pt/rhaw8/RHA_W_8.pdf
Google Scholar
Białynia Chołodecki, Józef. Trynitarze. Lwów: Nakładem Towarzystwa Miłośników Przeszłości Lwowa, 1911.
Google Scholar
Bochnak, Adam. Ze studiów nad rzeźbą lwowską w epoce rokoka. Kraków: Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, 1931.
Google Scholar
Brzezina, Katarzyna. “Materiały do dziejów artystycznych kościoła Trynitarzy pw. Trójcy Przenajświętszej we Lwowie.” W Sztuka Kresów Wschodnich, redakcja Jan K. Ostrowski, 2:193–210. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 1996.
Google Scholar
Brzezina-Scheuerer, Katarzyna. “Kościół parafialny pw. św. Mikołaja i dawny klasztor OO. Trynitarzy.” W Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, redakcja Jan K. Ostrowski, 19, Kościoły i klasztory Lwowa z okresu przedrozbiorowego (I): 321–347. Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej; Cz. 1. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2011.
Google Scholar
Dworzak, Agata. Lwowskie środowisko artystyczne w XVIII wieku w świetle ksiąg metrykalnych i sądowych. Kraków: Wydawnictwo Attyka, 2018.
Google Scholar
Dworzak, Agata. Polejowscy. Karta z dziejów lwowskiego środowiska artystycznego w drugiej połowie XVIII wieku. Warszawa: Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą Polonika; Kraków: Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”, Uniwersytet Jagielloński, 2020.
Google Scholar
Dzik, Janina. Euntes in mundum universum predicate evangelium. Programy ideowe osiemnastowiecznych malowideł kościołów zakonnych na ziemiach południowo-wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2014.
Google Scholar
Gębarowicz, Mieczysław. Materiały źródłowe do dziejów kultury i sztuki XVI-XVIII w. Wrocław: Ossolineum, 1973.
Google Scholar
Hornung, Zbigniew. „Dalsze przyczynki do działalności Placidiego”, Biuletyn Historii Sztuki i Kultury 9, 3-4 (1947): 281–298.
Google Scholar
Hornung, Zbigniew. Majster Pinsel snycerz. Karta z dziejów polskiej rzeźby rokokowej. Wrocław: Ossolineum, 1976.
Google Scholar
Jamski, Piotr. „Dekoracja kościoła Trynitarzy na Antokolu w Wilnie.” W Sztuka Kresów Wschodnich, redakcja Jan K. Ostrowski, 3:243–266. Kraków: Instytut Historii Sztuki UJ, Koło Naukowe Studentów Historii Sztuki UJ, 1998).
Google Scholar
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. t. 10: Miasto Przemyśl, cz. 1: Zespoły sakralne, redakcja Jakub Sito, oprac. Piotr Krasny i Jakub Sito. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2004.
Google Scholar
Kowalczyk, Jerzy. [recenzja] “Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, pod red. Jana K. Ostrowskiego. Cz. I. Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego. T. 1, Kraków 1993.” Biuletyn Historii Sztuki 57, 3-4 (1995): 379–386.
Google Scholar
Kowalczyk, Jerzy. “Świątynie i klasztory późnobarokowe w archidiecezji lwowskiej.” Rocznik Historii Sztuki 28 (2003): 169–298.
Google Scholar
Kowalczyk, Jerzy. Świątynie późnobarokowe na Kresach. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, Przemyskie Centrum Nauki i Kultury, 2006.
Google Scholar
Krasny, Piotr. Architektura cerkiewna na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej 1596-1914. Kraków: Universitas, 2003.
Google Scholar
Krasny, Piotr. “Kościół parafialny p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego w Brzozdowcach.” W Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, redakcja Jan K. Ostrowski, 11:45–62. Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej; Cz. 1. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2003.
Google Scholar
Krasny, Piotr. “Lwowskie środowisko artystyczne wobec idei symbiozy sztuk w wystroju i wyposażeniu wnętrz sakralnych (1730-1780).” Rocznik Historii Sztuki 30 (2005): 147–189.
Google Scholar
Krasny, Piotr i Jan K. Ostrowski. “Kościół parafialny p.w. Niepokalanego Poczęcia Najśw. Panny Marii i dawny klasztor Misjonarzy w Horodence.” W Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, redakcja Jan K. Ostrowski, 18: 79–105. Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej; Cz. 1. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2010.
Google Scholar
Krasny, Piotr i Jakub Sito. “’Pan Piotr Polejowski snycerz lwowski’ i jego dzieła w kościele Franciszkanów w Przemyślu.” W Sztuka Kresów Wschodnich, redakcja Andrzej Betlej, Piotr Krasny, 5: 175–202. Kraków: Instytut Historii Sztuki UJ, Koło Naukowe Studentów Historii Sztuki UJ., 2003.
Google Scholar
Lepiarczyk, Józef. “Architekt Franciszek Placidi (ok. 1710-1782).” Rocznik Krakowski 37 (1965): 63–126.
Google Scholar
Łobeski, Felicjan. “Opisy obrazów znajdujących się w kościołach miasta Lwowa. Kościół parafialny pod wezwaniem św. Mikołaja na przedmieściu Halickim.” Dodatek tygodniowy przy Gazecie Lwowskiej 50 (1854): 198–199.
Google Scholar
Mańkowski, Tadeusz. Fabrica Ecclesiae. Warszawa: Nakładem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, 1946.
Google Scholar
Mańkowski, Tadeusz. Lwowska rzeźba rokokowa. Lwów: Nakładem Towarzystwa Miłośników Przeszłości Lwowa, 1937.
Google Scholar
Mańkowski, Tadeusz. Dawny Lwów: jego sztuka i kultura artystyczna. Londyn: Nakładem Fundacji Lanckorońskich i Polskiej Fundacji Kulturalnej, 1974.
Google Scholar
Ostrowski, Jan K. „Kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia NMP w Buczaczu.” W Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, redakcja Jan K. Ostrowski, 1:15–28. Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej; Cz. 1. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 1993.
Google Scholar
Samek, Jan. “Ambony naves et naviculae w Polsce.” W Rokoko. Studia nad historią sztuki I połowy XVIII w. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Muzeum Śląskiego we Wrocławiu, Wrocław, październik 1968, 219–246. Warszawa: PWN, 1970.
Google Scholar
Sito, Jakub. “Fesinger versus Pinsel. O parze rokokowych ołtarzy z dawnej fary w Buczaczu.” W Artyści włoscy w Polsce, redakcja Juliusz A. Chrościcki et al., 687–706. Warszawa: DiG, 2004.
Google Scholar
Sito, Jakub i Andrzej Betlej. “U źródeł twórczości Sebastiana Fesingera.” W Sztuka Kresów Wschodnich, redakcja Jan K. Ostrowski, 2:339-359. Kraków: Instytut Historii Sztuki UJ, Koło Naukowe Studentów Historii Sztuki UJ, 1996.
Google Scholar
Sobczyńska-Szczepańska, Mirosława. [recenzja] “Agata Dworzak, Lwowskie środowisko artystyczne w XVIII wieku w świetle ksiąg metrykalnych i sądowych, Wydawnictwo Attyka, Kraków 2018, ss. 513.” Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 68, 4 (2020): 605-612.
Google Scholar
Sobczyńska-Szczepańska, Mirosława. Architektura trynitarzy na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2017.
Google Scholar
Sobczyńska-Szczepańska, Mirosława. “Kościół pw. Przenajświętszej Trójcy i klasztor Trynitarzy «intra moenia» we Lwowie. Dzieje i architektura.” W Sztuka Kresów Wschodnich, redakcja Andrzej Betlej, Piotr Krasny, 6: 41–57. Kraków: Instytut Historii Sztuki UJ, Koło Naukowe Studentów Historii Sztuki UJ, 2006.
Google Scholar
Sobczyńska-Szczepańska, Mirosława. “Malarz Joseph Prechtl. Przyczynek do monografii artysty.” Biuletyn Historii Sztuki, 80, 1 (2018): 49–86.
Google Scholar
Sobczyńska-Szczepańska, Mirosława. “The obsequies of the nobleman Stefan Krzucki and his extraordinary catafalque.” W Court, nobles and festivals: Studies on the Early Modern visual culture, redakcja Oskar Rojewski i Mirosława Sobczyńska-Szczepańska, 155–164. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2019.
Google Scholar
Wardzyński, Michał. “From Red Ruthenia to Rawa Mazowiecka: the Works of the Anonymous 'Master of Pełczyska’ as a Contribution to the Geography of Rococo Sculpture in Mazovia.” Ikonotheka. Prace Naukowe Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego, 27 (2017): 211–240.
DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0012.2334
Google Scholar
Autorzy
Mirosława Sobczyńska-SzczepańskaKatowice, Instytut Nauk o Sztuce, Uniwersytet Śląski Polska
http://orcid.org/0000-0002-7249-1991
Statystyki
Abstract views: 454PDF downloads: 240
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
Od numeru 1/2019 do 4/2022 stosowaliśmy licencję CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Mirosława Sobczyńska-Szczepańska, Konrad Pyzel, Jerzy Szymonowicz i Jan Reisner w Rzymie – obalenie mitów , Biuletyn Historii Sztuki: Tom 85 Nr 1 (2023)
