Wystrój rzeźbiarski kaplicy św. Marii Magdaleny przy kościele Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela w Henrykowie oraz jego twórca August Leopold Jäschke
Artur Kolbiarz
Katowice, Instytut Nauk o Sztuce, Uniwersytet Śląski (Polska)
http://orcid.org/0000-0003-2823-432X
Abstrakt
Wzniesienie oraz wyposażenie kaplicy św. Marii Magdaleny przy kościele cysterskim w Henrykowie wpisało się w ramy ostatniej ofensywy artystycznej Kościoła katolickiego na Dolnym Śląsku w czasach nowożytnych, przeprowadzonej już po włączeniu regionu do Królestwa Prus. Należało także do największych przedsięwzięć artystycznych, podjętych po połowie XVIII w. przez henrykowskiego opata Candidusa Riegera. Zachowane archiwalia pozwalają zrekonstruować podział prac przy tej realizacji. Prace murarskie, kamieniarskie i stolarskie przeprowadzone zostały w większości siłami miejscowych rzemieślników. Za pozostałe odpowiedzialni byli wrocławscy mistrzowie. Dekoracje malarskie wykonał Johann Heinrich Kynast, stiukowe Dominicus Merck, zaś ołtarz oraz elementy snycerskie nagrobka Piastów ziębickich: Bolka II i Jutty wyszły spod dłuta Augusta Leopolda Jäschkego (ok. 1709–1787). Słabo dotąd rozpoznany w literaturze rzeźbiarz funkcjonował przez ponad pięć dekad na terenie Wyspy Piaskowej, wywierając znaczący wpływ na ukształtowanie miejscowej plastyki rokokowej. Jäschke, wykształcony prawdopodobnie w znakomitym atelier Franza Josepha Mangoldta, naśladował swojego domniemanego mistrza nie tylko w rzeźbie figuralnej, ale również w tzw. małej architekturze. Przeciętne umiejętności kształtowania figur rekompensował stosowaniem modnych konceptów architektonicznych oraz rozbudowanej ornamentyki. Aktywność zawodowa Jäschkego, obejmująca terytorialnie Dolny i Górny Śląsk oraz pogranicze Wielkopolski, stanowi znakomity probierz produkcji wrocławskiego środowiska artystycznego czasów rokoka.
Instytucje finansujące
Słowa kluczowe:
August Leopold Jäschke (ok. 1709–1787), Henryków (Heinrichau) – opactwo cysterskie, rzeźba henrykowska, sztuka Wrocławia, rzeźba późnobarokowa, rzeźba rokokowa, rzeźba barokowa na Śląsku, sztuka Monarchii HabsburskiejBibliografia
Burgemeister, Ludwig. Der Orgelbau in Schlesien. Frankfurt am Main: Weidlich, 1973.
Google Scholar
Chrzanowski, Tadeusz. “Rzeźba.” W Chrzanowski, Tadeusz, i Marian Kornecki. Sztuka Śląska Opolskiego. Od średniowiecza do końca w. XIX, 272–309. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1974.
Google Scholar
Chrzanowski, Tadeusz. Bardo. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Ossolineum, 1980.
Google Scholar
Czechowicz, Bogusław. “Opactwo cystersów w Henrykowie w XVII i XVIII wieku”. W Szlak cystersów w Polsce. Wokół księgi henrykowskiej, redakcja Eliza Bator, Bogdan Mikułowski, Katarzyna Sendecka, 41–62. Wrocław: Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Oddział Wrocławski, 1995.
Google Scholar
Czechowicz, Bogusław. Sukcesorzy śląskich Piastów. W trzechsetlecie śmierci ostatniego z rodu (1707–2007). Wrocław: Oficyna Wydawnicza „Atut” – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, 2007.
Google Scholar
Degen, Kurt. Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau. Frankfurt am Main: Weidlich, 1965.
Google Scholar
Dobrzeniecki, Arkadiusz. “Cysterskie stalle zakonne w Henrykowie.” W Szlak cystersów w Polsce. Wokół księgi henrykowskiej, redakcja Eliza Bator, Bogdan Mikułowski, Katarzyna Sendecka, 63–87. Wrocław: Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Oddział Wrocławski, 1995.
Google Scholar
Kaczmarek, Romuald, i Jacek Witkowski. Kościół św. Macieja. Przewodnik. Wrocław: Studio SENSE, 1997.
Google Scholar
Kalinowski, Konstanty. “Rzeźby ołtarza głównego kościoła klasztornego w Henrykowie.” W Ars Una. Prace z historii sztuki, redakcja Eugeniusz Iwanoyko 121–125. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1976.
Google Scholar
Kalinowski, Konstanty. “Die Barockskulptur in Schlesien in der 2. Hälfte des 17. Jahrhunderts.” W Barockskulptur in Mittel- und Osteuropa, redakcja Konstanty Kalinowski, 53–79. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1981.
Google Scholar
Kalinowski, Konstanty. „Związki artystyczne Śląska i Polski w XVIII wieku”, W Sztuka 1. połowy XVIII wieku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Rzeszów, listopad 1978, 321–344. Warszawa: PWN, 1981.
Google Scholar
Kalinowski, Konstanty. Rzeźba barokowa na Śląsku. Warszawa: PWN, 1986.
Google Scholar
Kalinowski, Konstanty. “Die expressive Strömung in der schlesischen Plastik der ersten Hälfte des 18. Jahrhunderts.” Zeitschrift für Ostforschung 37, nr 1 (1988): 65–77.
Google Scholar
Kolbiarz, Artur. “Problem istnienia rzeźbiarskiego warsztatu henrykowskiego w 4. ćw. XVII wieku.” Dzieła i Interpretacje 7 (2008): 65–79.
Google Scholar
Kolbiarz, Artur. “Osiemnastowieczny ośrodek rzeźbiarski w Bardzie Śląskim.” W Splendor i fantazja. Studia nad rzeźbą rokokową w dawnej Rzeczypospolitej i na Śląsku, redakcja Paweł Migasiewicz, 253–275. Warszawa: Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego, Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2012.
Google Scholar
Kolbiarz, Artur. “Geneza i ewolucja ołtarza ramowego na Śląsku i w twórczości artystów związanych z ośrodkiem artystycznym w Bardzie.” Techne. Seria nowa 1 (2018):177–204.
DOI: https://doi.org/10.18778/2084-851X.05.09
Google Scholar
Kolbiarz, Artur. “Nie tylko Praga. Udział śląskich rzeźbiarzy barokowych w dekorowaniu benedyktyńskich kościołów na Broumovsku.” W Barok na Broumovsku ze Śląskiej perspektywy – historia i współczesność, redakcja Arkadiusz Wojtyła, Małgorzata Wyrzykowska, 43–55, 135–143. Wrocław: Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego, 2018.
Google Scholar
Kościoły Diecezji Świdnickiej. Nasze dziedzictwo, t. 1, opracowanie Katarzyna Jarzembowska. Bydgoszcz: Ikona, 2008.
Google Scholar
Kozieł, Andrzej. “O ambitnym opacie i kiepskim malarzu, czyli słów kilka o wystroju malarskim kaplicy św. Marii Magdaleny przy kościele klasztornym w Henrykowie.” Karkonosz. Studenckie Materiały Krajoznawcze 8 (1993): 53–67.
Google Scholar
Kozieł, Andrzej. “Kynast Johann Heinrich.” W Malarstwo barokowe na Śląsku, redakcja Andrzej Kozieł, 519–527. Wrocław: Via Nova, 2017.
Google Scholar
Krause, Walter. Grundriss eines Lexikon bildender Künstler und Kunsthandwerker in Oberschlesien von den Anfängen bis zur Mitte des 19. Jahrhunderts. Oppeln: Der Oberschlesier, 1933.
Google Scholar
Lenkow, Ewa. Henryków. Wrocław: Dolnośląskie Towarzystwo Oświatowe, 1970.
Google Scholar
Mikołajek, Zuzanna. “Kaplice wschodnie kościoła cystersów w Henrykowie jako wyraz nowych zadań społecznych śląskich klasztorów mniszych w czasach baroku.” Quart 14, nr 4 (2009): 30–47.
Google Scholar
Musiał, Marcin. “Atrybucja i datacja wyposażenia kościoła św. Antoniego z Padwy we Wrocławiu w świetle kroniki konwentu franciszkanów reformatów.” Roczniki Sztuki Śląskiej 24 (2015): 117–138.
Google Scholar
Nowak, Romuald. Rzeźba śląska XVI–XVIII wieku. Katalog zbiorów. Wrocław: Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 1994.
Google Scholar
Organiściak, Jerzy. Szlak cysterski na Ziemi Ząbkowickiej. Ząbkowice Śląskie: [s. n.], 2008.
Google Scholar
Ostowska, Danuta. “Ambony łodziowe na Śląsku.” W Rokoko. Studia nad sztuką 1. połowy XVIII w., redakcja Jan Białostocki, 247–250. Warszawa: PWN, 1970.
Google Scholar
Pater, Józef. Katalog ruchomych zabytków sztuki sakralnej w archidiecezji wrocławskiej, t. 2. Wrocław: Kuria Arcybiskupia Wrocławska, 1982.
Google Scholar
Petruk, Dominik. “Die Ikonographie der Dorsalreliefs des Chorgestühls in der Klosterkirche zu Heinrichau.” W Willmann i inni. Malarstwo, rysunek i grafika na Śląsku i w krajach ościennych w XVII i XVIII w., redakcja Andrzej Kozieł, Beata Lejman, 208–215. Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego, Oddział Wrocławski Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Wrocław 2002.
Google Scholar
Rzeźba śląska 1650–1770, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, opracowanie Danuta Ostowska. Wrocław: Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 1969
Google Scholar
Sachs, Rainer. “Sztuka Śląska od XVI do XVIII wieku. Uwagi krytyczne.”, W Sztuka pograniczy Rzeczypospolitej w okresie nowożytnym od XVI do XVIII wieku, redakcja Andrzej Józef Baranowski, 77–94. Arx Regia, Warszawa 1998.
Google Scholar
Samek, Jan. “Ambony naves et naviculae w Polsce.” W Rokoko. Studia nad sztuką 1. połowy XVIII w., redakcja Jan Białostocki, 212–246. Warszawa: PWN, 1970.
Google Scholar
Sito, Jakub. “Rzeźba śląskiego pogranicza Wielkopolski w XVIIII wieku.” W Sztuka pograniczy Rzeczypospolitej w okresie nowożytnym od XVI do XVIII wieku, redakcja Andrzej Józef Baranowski, 151–168. Warszawa: Arx Regia, 1998.
Google Scholar
Stephan, Bernard. Kloster Heinrichau und seine Kunstschätze. Breslau-Deutsch Lissa: Flemmings Verlag, 1935.
Google Scholar
Teatr i mistyka. Rzeźba barokowa pomiędzy Zachodem a Wschodem, Muzeum Narodowe w Poznaniu, czerwiec–sierpień 1993, redakcja Konstanty Kalinowski. Poznań: Muzeum Narodowe w Poznaniu, 1993.
Google Scholar
Trewendt, Eduard. Versuch einer Geschichte des ehemaligen Fürstlichen Cisterzienser- Stift Heinrichau bei Münsterberg in Schlesien. Breslau: in Komission bei Eduard Trewendt, 1846.
Google Scholar
Uhlhorn, Anneliese. Meister und Werke der Plastik des Spätbarock in Breslau (ca. 1700–1750). Berlin: Alfred Unger, 1927.
Google Scholar
Wardzyński, Michał. “Nowe uwagi na temat twórczości rzeźbiarskiej Franza Josepha Mangoldta na Śląsku i w Rzeczypospolitej (Wrocław – Trzebnica – Jawor – Jasna Góra – Kraków-Skałka – Kościelna Wieś – Tyniec).” Roczniki Sztuki Śląskiej 20 (2011): 117–154.
Google Scholar
Wardzyński, Michał. “Marmury dolnośląskie. Zarys dziejów wydobycia i artystycznego wykorzystania w kamieniarstwie i rzeźbie w epoce nowożytnej na Śląsku i w Rzeczypospolitej.” W Rzeźba barokowa na Dolnym Śląsku w 2. połowie XVII w., redakcja Artur Kolbiarz, 109–138. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2020.
Google Scholar
Zabytki sztuki w Polsce. Śląsk, redakcja Sławomir Brzezicki et al. Warszawa: Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, 2006.
Google Scholar
Autorzy
Artur KolbiarzKatowice, Instytut Nauk o Sztuce, Uniwersytet Śląski Polska
http://orcid.org/0000-0003-2823-432X
Statystyki
Abstract views: 429PDF downloads: 376
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.