Awangarda: historia współczesna
Andrzej Szczerski
andrzej.szczerski@uj.edu.plInstytut Historii Sztuki, Uniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-3594-0070
Abstrakt
Awangarda należy do najlepiej zbadanych zjawisk w polskiej historii sztuki. Efektem badań jest dokonująca się współcześnie weryfikacja dominujących dotąd, a sformułowanych na początku lat 70. XX w. tez o zakresie pojęcia awangarda, powiązaniu radykalizmu jej artystycznego eksperymentu z hasłami społecznej rewolucji czy jednostronnych uwikłaniach politycznych. Zakres pojęciowy jest poszerzany, aby uwzględnić także udział artystów awangardowych w działaniach propaństwowych w II Rzeczypospolitej Polskiej, ich zainteresowania kwestiami pamięci i historii, jak również utopiami regeneracji i sprawczości sztuki, czego przykładem mogą być wielowątkowe obchody Roku Awangardy (2017). W konsekwencji awangarda staje się nie kontestacją, ale istotną częścią polskiego kodu kulturowego, a jej historia wpisywana jest we współczesną debatę na temat modeli nowoczesności, jakie wypracowała kultura polska w XX w.
Słowa kluczowe:
awangarda, Rok Awangardy, formiści, mit regeneracyjny, styl narodowy, nowoczesnośćBibliografia
Art and the National Dream. The Search for Vernacular Expression in the Turn-of-the-Century Design. Redakcja Nicola Gordon Bowe. Dublin: Irish Academic Press, 1993.
Google Scholar
Berman, Marshall. „Wszystko, co stałe, rozpływa się w powietrzu”. Rzecz o doświadczaniu nowoczesności. Tłumaczenie Marcin Szuster. Kraków: Universitas, 2022.
Google Scholar
Boyd, Ian. „Chesterton and Poland. The Myth and the Reality”. The Chesterton Review 5, nr 1 (1978): 22–41.
DOI: https://doi.org/10.5840/chesterton1978-79514
Google Scholar
Bray, Suzanne. „G.K. Chesterton and the Impossible Revolution”. Études britanniques contemporaines 56 (2019), https://doi.org/10.4000/ebc.6305, dostęp 2 lipca 2022, http://journals.openedition.org/ebc/6305.
DOI: https://doi.org/10.4000/ebc.6305
Google Scholar
Chesterton, Gilbert Keith. Obrona człowieka. Wybór publicystyki 1909–1920. Tłumaczenie Jaga Rydzewska. Warszawa: Fronda, 2008.
Google Scholar
Chesterton, Gilbert Keith. Ortodoksja. Romanca o wierze. Tłumaczenie Magda Sobolewska. Warszawa: Fronda, 2004.
Google Scholar
Gerle, János. „What is Vernacular? or, the Search for the «Mother-Tongue of Forms»”. W: Art and the National Dream. The Search for Vernacular Expression in the Turn-of-the-Century Design, redakcja Nicola Gordon Bowe, 143–154. Dublin: Irish Academic Press, 1993.
Google Scholar
Griffin, Roger. Modernism and Fascism. The Sense of a Beginning under Mussolini and Hitler. Basingstoke–New York: MacMillan, 2007.
Google Scholar
Jaśkiewicz, Mateusz. „Koluszki. Niedokończony projekt Strzemińskiego”. Powidoki 1, nr 3 (2020): 186–191.
Google Scholar
Juszkiewicz, Piotr. „Utopia sprawczości”. W: Nowy początek. Modernizm w II RP, redakcja Piotr Juszkiewicz, Andrzej Szczerski, 39–61. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2022.
Google Scholar
Kizwalter, Tomasz. Polska nowoczesność. Genealogia. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2020.
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323546344
Google Scholar
Krzycząc: Polska! Niepodległa 1918. Redakcja Piotr Rypson. Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie, 2018.
Google Scholar
Liutkus, Viktoras. „Krótka wiosna awangardy”. W: Wilno, Vilnius, Vilne. Jedno miasto – wiele opowieści, redakcja Giedrė Jankevičiūtė, Andrzej Szczerski, 391–395. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2023.
Google Scholar
Luba, Iwona. „Wystawa Nowej Sztuki”. W: Wilno, Vilnius, Vilne. Jedno miasto – wiele opowieści, redakcja Giedrė Jankevičiūtė, Andrzej Szczerski, 383–385. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2023.
Google Scholar
Markowska, Anna. Sztuka i rewolucja. Wieloperspektywiczne ujęcie sztuki polskiej zaraz po wojnie. Kraków: Universitas, 2023.
Google Scholar
Nicolay, Theresa Freda. Tolkien and the Modernists. Literary Responses to the Dark New Days of the 20th Century. Jefferson: MacFarland, 2014.
Google Scholar
Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL. Redakcja Piotr Juszkiewicz, Andrzej Szczerski. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2023.
Google Scholar
Nowy początek. Modernizm w II RP. Redakcja Piotr Juszkiewicz, Andrzej Szczerski. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2022.
Google Scholar
Oser, Lee. The Return of Christian Humanism. Chesterton, Eliot, Tolkien and the Romance of History. Columbia: University of Missouri Press, 2007.
Google Scholar
Polskie style narodowe 1890–1918. Redakcja Andrzej Szczerski. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2021.
Google Scholar
Porębski, Mieczysław. „Tradycje i awangardy”. W: id., Sztuka a informacja, 171–178. Kraków–Wrocław: Wydawnictwo Literackie, 1986.
Google Scholar
Sala Formistów. Redakcja Andrzej Szczerski. Warszawa– Kraków: Kancelaria Prezydenta RP, Muzeum Narodowe w Krakowie, 2016.
Google Scholar
State Formation, Nation Building and Mass Politics in Europe. The Theory of Stein Rokkan. Based on his Collected Work. Redakcja Peter Flora, Stein Kuhnle, Derek Urwin. Oxford: Oxford University Press, 1999.
DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780198280323.001.0001
Google Scholar
Szklane domy. Wizje i praktyki modernizacji społecznych po 1918 roku. Redakcja Joanna Kordjak. Warszawa: Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, 2018.
Google Scholar
Turowski, Andrzej. Radykalne oko. O Witkacym, Kobro, Strzemińskim, Themersonach, Żarnowerównie i innych twórcach sztuki wzbudzającej niepokój. Fragmenty awangardowego dyskursu, t. 1: Argonauci, t. 2: Żołnierze. Warszawa–Gdańsk: Muzeum Sztuki Nowoczesnej, słowo/obraz terytoria, 2023.
Google Scholar
Włodarczyk, Wojciech. Sztuka polska. Sztuka XX i początku XXI wieku. Warszawa: Arkady, 2022.
Google Scholar
Autorzy
Andrzej Szczerskiandrzej.szczerski@uj.edu.pl
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0003-3594-0070
Prof. dr hab. Andrzej Szczerski, kierownik Zakładu Historii Sztuki Nowoczesnej w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie, członek Komisji Historii Sztuki Polskiej Akademii Umiejętności i Stowarzyszenia Historyków Sztuki. Jest autorem publikacji i kuratorem wystaw poświęconych sztuce, designowi i architekturze XIX i XX w. oraz sztuce współczesnej; pomysłodawca i współtwórca serii wystaw „4 × nowoczesność” w Muzeum Narodowym w Krakowie (2021–2024).
Statystyki
Abstract views: 280PDF downloads: 171
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
Od numeru 1/2019 do 4/2022 stosowaliśmy licencję CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
