Ostatnia pierwszą, czyli o ambonie łodziowej z kościoła pw. św. św. Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie

Anna Sylwia Czyż


Warszawa, Instytut Historii Sztuki UKSW (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-7923-1204

Abstrakt

Łodziowa ambona z kościoła pw. św. św. Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie uchodzi w literaturze przedmiotu za realizację snycerską wykonaną w 1803 r. przez Giovanniego Borettiego i Niccola Piano, którzy mieli być specjalnie sprowadzeni z Mediolanu do remontu świątyni i jej dekoracji. Tymczasem obaj byli zwykłymi muratorami przybyłymi do Wilna jeszcze u schyłku XVIII w., Piano zmarł w 1802 r. Formalne cechy ambony wskazują natomiast, że została ona wykonana w latach 20. XVIII w. najpewniej według projektu Pietra Pertiego, współtwórcy znakomitego wystroju sztukatorskiego kościoła na Antokolu. Stało się to już po jego śmierci w 1714 r., a inicjatorem prac był prepozyt antokolski Piotr Procewicz, doktor filozofii i uznany kaznodzieja, który w 1737 r. objął prepozyturę kongregacji Bożego Ciała. Do świątyni kanoników regularnych laterańskich na Kazimierzu w latach 1740–1745 sprawił ambonę łodziową, wzorując ją na tej wystawionej w Wilnie. 


Słowa kluczowe:

ambony łodziowe, kościół pw. św. św. Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie, kościół pw. Bożego Ciała na Kazimierzu w Krakowie, kanonicy regularni laterańscy

Czyż, Anna Sylwia. „Niezrealizowane wileńskie zamówienie warszawskiej firmy «J. Szpetkowski i spółka». Dokument z archiwum antokolskiego.” Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 101 (2014): 121-128.
DOI: https://doi.org/10.31743/abmk.11981   Google Scholar

Czyż, Anna Sylwia. „Z biblioteki proboszcza antokolskiego ks. Benedykta Szamotulskiego.” Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 96 (2011): 23-37.
DOI: https://doi.org/10.31743/abmk.11686   Google Scholar

Czyż, Anna Sylwia. Fundacje artystyczne rodziny Paców: Stefana, Krzysztofa Zygmunta i Mikołaja Stefana Paców. „Lilium bonae spei ab antiquitate consecratum.” Warszawa: Wydawnictwo UKSW, 2016.
  Google Scholar

Czyż, Anna Sylwia. Kościół świętych Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie. Wrocław: Ossolineum, 2008.
  Google Scholar

Drėma, Vladas. Vilniaus amatininkai XVI-XIX a. Vilnius: Versus Aureus, 2015.
  Google Scholar

Jakubowski, Tomasz. Wilno w grafice. Katalog rycin z Zakładu Zbiorów Ikonograficznych Biblioteki Narodowej. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2012.
  Google Scholar

Jamski, Piotr, „Dekoracja rzeźbiarska kościoła Trynitarzy na Antokolu w Wilnie.” W Sztuka Kresów Wschodnich, redakcja Jan K. Ostrowski, t. 3, 243-274. Kraków: Instytut Historii Sztuki UJ, 1998.
  Google Scholar

Jamski, Piotr. „Pałace niedoszłego króla. Artystyczne przygotowania Kazimierza Jana Sapiehy do sejmu grodzieńskiego w roku 1693.” W Studia nad sztuką renesansu i baroku, redakcja Jerzy Lileyko, Irena Rolska-Boruch, t. 6, 53-92. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2005.
  Google Scholar

Jurkowlaniec, Grażyna. Sprawczość rycin. Rzymska twórczość graficzna Tomasza Tretera i jej europejskie oddziaływanie. Kraków: Universitas, 2017.
  Google Scholar

Karpowicz, Mariusz. „Kościół świętych Piotra i Pawła na Antokolu. Kilka uzupełnień.” Biuletyn Historii Sztuki 76, nr 3 (2014): 475-496.
  Google Scholar

Karpowicz, Mariusz. Piękne nieznajome. Warszawskie zabytki XVII i XVIII wieku. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986.
  Google Scholar

Kawa, Katarzyna. „Ambony łodziowe w Polsce. Studium ikonograficzno-ikonologiczne.” Roczniki Humanistyczne 60, z. 4 (2012): 4, 287-324.
  Google Scholar

Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa nowogródzkiego, redakcja Maria Kałamajska-Saed, t. 3. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2013.
  Google Scholar

Kowalski, Tomasz. „Ambona łodziowa w Sierpcu – geneza zjawiska artystycznego i jego sierpeckie echa.” Notatki Płockie. Kwartalnik Towarzystwa Naukowego Płockiego 60, nr 1 (2015): 16-21.
  Google Scholar

Krasny, Piotr. Visibilia signa ad pietatem excitantes. Teoria sztuki sakralnej w pismach Roberta Bellarmina, Cezarego Baroniusza, Rudolfa Hospiniana, Fryderyka Boromeusza i innych pisarzy kościelnych epoki nowożytnej. Kraków: Universitas, 2010.
  Google Scholar

Kształcenie artystyczne w Wilnie i jego tradycje, redakcja Jerzy Malinowski, Michał Woźniak, Rūta Janonienė. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1996.
  Google Scholar

Kułagin, Anatolij N. „Ambony rokokowe w kościołach Białorusi”, Biuletyn Historii Sztuki 50, nr 1-2 (1988): 121-126.
  Google Scholar

Leibfried, Stephan i Winter, Wolfgang. Ships of Church and State in the Sixteenth-Century Reformation and Counterreformation: Setting Sail for the Modern State. Fiesole: Badia Fiesolana, 2004.
  Google Scholar

Łatak, Kazimierz i Stanisław Nalbach. Ze studiów nad kulturą umysłową kanoników regularnych laterańskich krakowskiej prepozytury Bożego Ciała w XV i XVI wieku. Kraków: Zakon Kanoników Regularnych Laterańskich, 2009.
  Google Scholar

Łatak, Kazimierz. Kongregacja krakowska kanoników regularnych laterańskich na przestrzeni dziejów. Ełk: Kuria Biskupia Diecezji Ełckiej, 2002.
  Google Scholar

Mączewska, Katarzyna. „Kościół parafialny p.w. św. Andrzeja Apostoła.” W Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa nowogródzkiego województwa nowogródzkiego, redakcja Maria Kałamajska-Saed, t. 3, 37-44. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2013.
  Google Scholar

Moisan-Jablonski, Christine. Pułtusk. Warszawa: Sarmatia Artistica, 2004.
  Google Scholar

Ostrowska, Danuta. „Ambony łodziowe na Śląsku.” W Rokoko. Studia nad sztuką pierwszej połowy XVIII wieku, 247-250. Warszawa: PWN, 1970.
  Google Scholar

Pasierb, Janusz St. „Problematyka sztuki w postanowieniach soborów.” Znak 16, nr 12 (1964): 1460-1482.
DOI: https://doi.org/10.1515/dzph-1964-1205   Google Scholar

Pułtusk i okolice, redakcja Małgorzata Omilanowska, Jakub Sito. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1999.
  Google Scholar

Rożek, Michał. Przewodnik po zabytkach i kulturze Krakowa. Warszawa: PWN, 2000.
  Google Scholar

Samalavičius, Stasys. Baroko šedevras. Vilnius: Mintis, 1976.
  Google Scholar

Samek, Jan. „Ambony naves et naviculae w Polsce.” W Rokoko. Studia nad sztuką pierwszej połowy XVIII wieku, 219-246. Warszawa: PWN, 1970.
  Google Scholar

Samek, Jan. „Res- imagines. Ze studiów nad rzemiosłem artystycznym czasów nowożytnych w Polsce (lata 1600-1800).” Rocznik Historii Sztuki 8 (1970): 177-248.
  Google Scholar

Sito, Jakub. Wielkie warsztaty rzeźbiarskie Warszawy doby saskiej. Modele kariery – formacja artystyczna – organizacja produkcji. Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 2013.
  Google Scholar

Vitkauskienė, Birutė Rūta. Złotnictwo wileńskie. Ludzie i dzieła XV-XVIII wieku. Warszawa: Neriton, 2006.
  Google Scholar

Zarys dziejów Kłobucka, parafii św. Marcina i okolic. Kłobuck: Parafia św. Marcina, 2017.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2021-09-30

Cited By / Share

Czyż, A. S. . (2021). Ostatnia pierwszą, czyli o ambonie łodziowej z kościoła pw. św. św. Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie . Biuletyn Historii Sztuki, 83(3), 617–644. https://doi.org/10.36744/bhs.1059

Autorzy

Anna Sylwia Czyż 

Warszawa, Instytut Historii Sztuki UKSW Polska
https://orcid.org/0000-0001-7923-1204

Statystyki

Abstract views: 363
PDF downloads: 341


Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

Od numeru 1/2019 do 4/2022 stosowaliśmy licencję  CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.