Późnogotycka Madonna Apokaliptyczna z ołtarza głównego kościoła Bernardynów w Krakowie - dzieło malarza Franciszka z Węgier
Bartosz Zarębski
bartosz.zarebski@gmail.comWydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki, Akademia Sztuk Pięknych, Kraków (Polska)
http://orcid.org/0000-0001-7605-1742
Abstrakt
Artykuł dotyczy nowo odkrytego późnogotyckiego obrazu tablicowego z przedstawieniem Madonny Apokaliptycznej, znajdującego się obecnie w kościele oo. Bernardynów w Alwerni. Autor, na podstawie zapisków archiwalnych, wiąże owo dzieło z ołtarzem głównym kościoła oo. Bernardynów w Krakowie i przypisuje je zmarłemu między r. 1487 a 1491 bernardyńskiemu malarzowi Franciszkowi z Węgier.
W pierwszej części artykułu przedstawiony został stan badań dotyczący obrazu i artysty, w kolejnej zaś historia omawianego dzieła zrekonstruowana na podstawie archiwaliów. W ostatniej autor przeprowadził analizę, w której wykazał brak związków formalnych pomiędzy późnogotyckim malarstwem małopolski i obrazem z Alwerni, a następnie zestawił dzieło z kwaterami dawnego ołtarza głównego kościoła św. Marcina w Spiskiej Kapitule oraz Madonną z Popradu. Doszedł na tej podstawie do wniosku, że twórca alwernijskiej Madonny, tak jak wskazuje na to jego przydomek, pochodził z terenów Królestwa Węgier, zapewne z regionu Spisza. Do Małopolski przybył najwcześniej pod koniec lat 70. XV w., natomiast ołtarz główny dla kościoła oo. Bernardynów w Krakowie wykonał w latach 80. XV w. Oprócz argumentów przemawiających za obcym pochodzeniem artysty, autor zaznaczył również silny związek omawianego obrazu z małopolską tradycją artystyczną, co ujawnia się przy zestawieniu go z Madonnami z Cerekwi, Przydonicy, Paczółtowic i Kamienicy.
Instytucje finansujące
Słowa kluczowe:
średniowieczne malarstwo, Madonna Apokaliptyczna, kościół Bernardynów w Krakowie, Franciszek z WęgierBibliografia
Bochnak Adam, Z dziejów malarstwa gotyckiego na Podkarpaciu, Prace Komisji Historii Sztuki, 6, 1934-35.
Google Scholar
Cibulka Josef, Korunovaná Assumpta na půlmĕíci. Příspĕvek k české ikonografii XIV. - XVI. století, [w:] Sborní k sedemdesátým narozeninám Karla B. Mádla, red. Jan ŠTENC, Praha, 1929.
Google Scholar
Dobrowolski Tadeusz, Rzeźba i malarstwo gotyckie w województwie śląskim, Katowice 1937 DOBROWOLSKI Tadeusz, Sztuka na Śląsku, Katowice-Wrocław 1948.
Google Scholar
Dobrowolski Tadeusz, Sztuka województwa Śląskiego, Katowice 1933.
Google Scholar
Dobrowolski Tadeusz, Życie, twórczość i znaczenie społeczne artystów polskich i w Polsce pracujących w okresie późnego gotyku (1440-1520), Wrocław-Warszawa-Kraków 1965.
Google Scholar
Fajt Jiří, Medzi dvora a mestom. Maliarstwo na Spiši okolo roku 1500 a magnátska rodina Zápoľskỳch, [w:] Gotika, red. Dušan Buran, Bratislava 2003
Google Scholar
Gadomski Jerzy, Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1420-1470, Warszawa 1981.
Google Scholar
Gadomski Jerzy, Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1460-1500, Warszawa 1988.
Google Scholar
Gadomski Jerzy, Mistrz Rodziny Marii - krakowski malarz pierwszej ćwierci XVI wieku, Folia Historiae Artium, 28, 1992.
Google Scholar
Gajewski Ludwik, Władysław Terlecki 1891-1958, Biuletyn Historii Sztuki, 21, 1959, nr 2.
Google Scholar
Gotyckie malarstwo ścienne w Polsce, red. Alicja Karłowska-Kamzowa, Poznań 1984.
Google Scholar
Grzybkowski Andrzej, Warianty ikonograficzna Assunty z kobieca maską lunarną, [w:] Sztuka i ideologia XV wieku. Materiały Sympozjum Komitetu o Sztuce Polskiej Akademii Nauk. Warszawa 1-4 grudnia, red. Piotr Skubiszewski, Warszawa 1978.
Google Scholar
Kantak Kamil, Bernardyni polscy, t. 1, Lwów 1933.
Google Scholar
Kantak Kamil, Szablowski Jerzy, Żarnecki Jerzy, Kościół i klasztor OO. Bernardynów w Krakowie, Kraków 1938 (Biblioteka Krakowska, t. 96).
Google Scholar
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo Krakowskie, red. Jerzy Szablowski, z. 4, Powiat chrzanowski, opr. Jerzy Szablowski, Warszawa 1952.
Google Scholar
Knapik Dominik, Bernardyni alwernijscy. Dzieje klasztoru oo. Bernardynów w Alwerni, Kraków 2014.
Google Scholar
Łodyńska-Kosińska Maria, Franciszek z Węgier, [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających, t. 2, Wrocław 1975.
Google Scholar
Malarstwo gotyckie w Polsce, t. 2, Katalog zabytków, red. Adam Labuda, Krystyna Secomska, Warszawa 2004 (Dzieje Sztuki Polskiej, t. 2, cz. 3).
Google Scholar
Miodońska Barbara, Małopolskie malarstwo książkowe, Warszawa 1993.
Google Scholar
Olszewski Andrzej, Mulier Amica Sole w sztuce gotyku w Polsce, Nasza Przeszłość, 82, 1994.
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1994.82.35-95
Google Scholar
Olszewski Andrzej, Pierwowzory graficzne późnogotyckiej sztuki małopolskiej, Wrocław 1975.
Google Scholar
Otto-Michałowska Maria, Pezzi-Ascani Maria Luissa, Motywy włoskie w malarstwie małopolskim XV wieku, Biuletyn Historii Sztuki, 37, 1975, nr 2.
Google Scholar
Pięćset pięćdziesiąt lat obecności oo. Bernardynów w Polsce (1453-2003), red. Wiesław Murawiec, Damian Muskus, Kalwaria Zebrzydowska 2006.
Google Scholar
Polak-Trajdos Ewa, Twórczość Mistrza Maciejowickiego na tle malarstwa rejonu sądeckiego XV wieku, Rocznik Historii Sztuki, 9, 1973.
Google Scholar
Słownik polskich pisarzy franciszkańskich (bernardyni i franciszkanie śląscy, franciszkanie konwentualni, klaryski oraz zgromadzenia III reguły), red. Hieronim Eugeniusz Wyczawski, Warszawa 1981.
Google Scholar
Strzałkowski Zbigniew, Malarstwo tablicowe w szkole sądeckiej, Rocznik Sądecki, 8, 1967.
Google Scholar
Walicki Michał, Malarstwo polskie XV wieku, Warszawa 1938.
Google Scholar
Walicki Michał, Po wystawie polskiej sztuki gotyckiej w Instytucie Propagandy Sztuki, Nike, 1, 1937.
Google Scholar
Walicki Michał, Renesansowy tryptyk z Warty, Studia Muzealne, 2, 1957.
Google Scholar
Walicki Michał, Złoty widnokrąg, Warszawa 1965.
Google Scholar
Wyczawski Hieronim Eugeniusz, Alwernia. Dzieje klasztoru oo. Bernardynów, Kraków 1957.
Google Scholar
Wzorek Józef, Madonna Apokaliptyczna z Cerekwi w Tarnowskim Muzeum Diecezjalnym, Roczniki Humanistyczne, 13, 1965, z. 3.
Google Scholar
Autorzy
Bartosz Zarębskibartosz.zarebski@gmail.com
Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki, Akademia Sztuk Pięknych, Kraków Polska
http://orcid.org/0000-0001-7605-1742
Statystyki
Abstract views: 639PDF downloads: 744
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W numerach od 1/2019 do 4/2022 wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
