Polskie ludowe obrzędy świąteczne z perspektywy teatrologicznej
Abstrakt
Artykuł jest próbą analizy i klasyfikacji polskiej obrzędowości ludowej związanej z dorocznymi świętami z perspektywy teatrologicznej. Punktem wyjścia jest autorska koncepcja teatrologii, której przedmiotem jest nie tylko teatr, ale także inne widowiska. W tym ujęciu omawiane obrzędy ludowe traktowane są jako zjawiska noszące cechy widowisk, performansów i symulacji. W rezultacie wyłania się zarys klasyfikacji omawianych zjawisk w odniesieniu do różnego stopnia, w jakim wykazują one elementy widowiskowości, przyczynowości i symulacji. Pokazano również, że w zakres badań teatrologicznych mogą wchodzić nie tylko zjawiska postrzegane jako spektakle i performanse, ale także te, w których dominuje wymiar performatywny. Wreszcie, refleksja ukazuje ewolucję polskiej obrzędowości ludowej od jej prymitywnej sprawczości, przez widowiskowość, aż po symulacje, będące jedynie reprezentacjami dawnych rytuałów.
Słowa kluczowe:
polska kultura ludowa, teatrologia, obrzędy ludowe, perfomatywnośćBibliografia
Baraniecka-Olszewska, Kamila. Ukrzyżowani: Współczesne misteria Męki Pańskiej w Polsce. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2013.
Google Scholar
Baudouin de Courtenay-Ehrenkreutz-Jędrzejewiczowa, Cezaria. Łańcuch tradycji: Teksty wybrane, redakcja Anna Zadrożyńska-Barącz. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2005.
Google Scholar
Bystroń, Jan Stanisław. Dzieje obyczajów w dawnej Polsce: Wiek XVI–XVIII. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1976.
Google Scholar
Chwalba, Andrzej, et. al., red. Obyczaje w Polsce : Od średniowiecza do czasów współczesnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005.
Google Scholar
Cierniak, Jędrzej. Źródła i nurty polskiego teatru ludowego, redakcja Antoni Olcha. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1962.
Google Scholar
Dąbrowska, Grażyna. Obrzędy i zwyczaje doroczne jako widowisko, tom 1-2. Warszawa: Centralna Poradnia Amatorskiego Ruchu Artystycznego, Warszawa 1968.
Google Scholar
Gloger, Zygmunt. Rok polski w życiu, tradycji i pieśni. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1982.
Google Scholar
Hryń-Kuśmierek, Renata. Rok polski: zwyczaje i obrzędy. Poznań: Podsiedlik-Raniowski i Spółka, 1998.
Google Scholar
Kencki, Patryk. „Teatrologia jako nauka o widowiskach: Rozważania wstępne”. Pamiętnik Teatralny, z. 1 (2015).
Google Scholar
Kitowicz, Jędrzej. Opis obyczajów za panowania Augusta III, redakcja Roman Pollak. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1951.
Google Scholar
Klimaszewska, Janina. „Doroczne obrzędy ludowe”. W: Etnografia Polski: Przemiany kultury ludowej, tom 2, redakcja Maria Biernacka et al. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1981.
Google Scholar
Kwaśniewicz, Krystyna. „Zwyczaje i obrzędy rodzinne”. Etnografia Polska 28, z.1 (1984).
Google Scholar
Ogrodowska, Barbara. Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne. Warszawa: Sport i Turystyka, 2004.
Google Scholar
Ogrodowska, Barbara. Polskie tradycje i obyczaje rodzinne. Warszawa: Sport i Turystyka, 2007.
Google Scholar
Ogrodowska, Barbara. Święta polskie: Tradycje i obyczaj. Warszawa: Alfa, 1996.
Google Scholar
Smosarski, Józef. Świętowanie doroczne w Polsce. Warszawa: Biblioteka "Więzi", 1996.
Google Scholar
Witkowski, Czesław. Doroczne polskie zwyczaje ludowe. Kraków: Muzeum Etnograficzne, 1965.
Google Scholar
Wojciechowska, Beata. Od Godów do Świętej Łucji: Obrzędy doroczne w Polsce późnego średniowiecza. Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego, 2000.
Google Scholar
Zadrożyńska, Anna. Światy, zaświaty: O tradycji świętowań w Polsce. Warszawa: Twój Styl, 2000.
Google Scholar
Autorzy
Patryk KenckiInstytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0001-5650-6578
doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Pracowni Teatru Dawnego w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk, wykładowca Wydziału Aktorskiego w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. Prowadzi badania nad historią teatru staropolskiego, ze szczególnym uwzględnieniem tradycji biblijnej oraz recepcji francuskich komedii. Autor książek: Inspiracje starotestamentowe w dramacie polskiego renesansu (1545-1625) (Warszawa, 2012), Staropolski Molière (Warszawa, 2021).
Statystyki
Abstract views: 153PDF downloads: 55
Licencja
Prawa autorskie (c) 2016 Patryk Kencki
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Patryk Kencki, Molière po nipuańsku, czyli o nieobecności «Mizantropa» na scenach staropolskich , Pamiętnik Teatralny: Tom 72 Nr 1 (2023): Molière: Powroty (z blokiem tematycznym według koncepcji Patryka Kenckiego)
- Patryk Kencki, Wracając do Molière’a: Wprowadzenie , Pamiętnik Teatralny: Tom 72 Nr 1 (2023): Molière: Powroty (z blokiem tematycznym według koncepcji Patryka Kenckiego)
- Patryk Kencki, «Zabawa złożona ze wszystkich, jakich teatr dostarczyć może»: Les Amants magnifiques – Miłość wspaniała , Pamiętnik Teatralny: Tom 65 Nr 3 (2016)
- Patryk Kencki, Nieświeska komedyja Skanarela , Pamiętnik Teatralny: Tom 66 Nr 4 (2017)
- Patryk Kencki, Pourceaugnac – Dreynar – Niedole przybysza , Pamiętnik Teatralny: Tom 66 Nr 3 (2017)
