Między dłonią a światem: rzemiosło jako poiesis

Monika Rosińska

doi:10.36744/k.4384

Między dłonią a światem: rzemiosło jako poiesis

Artykuł recenzowany, Nadesłano 1.04.2025, Decyzja redakcji 24.06.2025

Monika Rosińska

mrosinska@sof.edu.pl
Uniwersytet SWPS (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-5907-0837

DOI: https://doi.org/10.36744/k.4384

Abstrakt

Artykuł podejmuje próbę reinterpretacji rzemiosła jako formy ucieleśnionego poznania, osadzając je w szerokim rozumieniu poiesis jako twórczego aktu ujawniania i stawania się. Wychodząc od etymologii pojęć ars, techne i poiesis, autor analizuje napięcia między wiedzą techniczną a intuicyjnym działaniem, ukazując ich filozoficzne oraz antropologiczne implikacje. Druga część tekstu przybliża między innymi koncepcje Martina Heideggera, Richarda Sennetta, Tima Ingolda i Johna Deweya, zestawiając je z przykładami współczesnych praktyk rzemieślniczych i projektowych. W trzeciej części rzemiosło zostaje przedstawione jako forma ucieleśnionego poznania – rytmicznego, relacyjnego i opartego na dialogu z materią. Artykuł wskazuje, że robienie może być traktowane jako akt poznawczy, a rzemiosło jako nieoczywiste narzędzie antropologicznej refleksji.

Instytucje finansujące

Zrealizowano w ramach stypendium z budżetu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Słowa kluczowe:

rzemiosło, poiesis, wiedza ucieleśniona, materialność, dizajn

Bibliografia

Arystoteles. Etyka nikomachejska. Przeł. Daniela Gromska, Leopold Regner, Witold Wróblewski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2002.
Google Scholar

Arystoteles. Metafizyka. Przeł. Kazimierz Leśniak. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2009.
Google Scholar

Bennett, Jane. Vibrant Matter: A Political Ecology of Things. Durham: Duke University Press, 2010.
DOI: https://doi.org/10.1215/9780822391623 Google Scholar

Cieślikowska, Agnieszka. „Design czy dizajn?” 2+3D, nr 1 (IV), 2001, s. 8.
Google Scholar

Dewey, John. Sztuka jako doświadczenie. Przeł. Andrzej Potocki. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Polska Akademia Nauk, 1975.
Google Scholar

Formantasma. Botanica. https://formafantasma.com/work/botanica, dostęp: 15.03.2025.
Google Scholar

Formantasma, Ore Streams https://formafantasma.com/work/ore-streams, dostęp: 15.03.2025.
Google Scholar

Heidegger, Martin. „Budować, mieszkać, myśleć”. Przeł. Krzysztof Michalski. [w]: Odczyty i rozprawy. Warszawa: Czytelnik, 1977, s. 137–152.
Google Scholar

Heidegger. „Pytanie o technikę”. Przeł. Krzysztof Michalski. W: Odczyty i rozprawy. Warszawa: Czytelnik, 1977.
Google Scholar

Ingold, Tim. Making: Anthropology, Archaeology, Art and Architecture. London: Routledge, 2013.
Google Scholar

Ingold. „Knowing from the inside”. [w:] Making: Anthropology, Archaeology, Art and Architecture. London: Routledge, 2013, s. 1–15.
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203559055 Google Scholar

Ingold. „O klockach i węzłach. Architektura jako tkanie”. Przeł. Michał Choptiany. Autoportret, nr 1(48), 2015, s. 34–35.
Google Scholar

Klekot, Ewa. „Mētis – wiedza asystemowa”. Teksty Drugie, nr 1, 2018, s. 79–90.
DOI: https://doi.org/10.18318/td.2018.1.5 Google Scholar

Lamb, Max. Exercises in Seating. https://maxlamb.org/205-exercises-in-seating/, dostęp: 15.02.2025.
Google Scholar

Merleau-Ponty, Maurice. Fenomenologia percepcji. Przeł. Małgorzata Kowalska, Jacek Migasiński. Warszawa: Fundacja Aletheia, 2001.
Google Scholar

Patanowska, Alicja. Plantacja – plantation, 2014. https://patanowska.com/Plantation-home-objects, dostęp: 10.02.2025.
Google Scholar

Platon. Państwo. Przeł. Władysław Witwicki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958.
Google Scholar

Pye, David. The Nature and Art of Workmanship. Cambridge: Cambridge University Press, 1968.
Google Scholar

Raw Color Studio. https://www.rawcolor.nl/welcome/, dostęp: 20.02.2025.
Google Scholar

Sennett, Richard. Etyka dobrej roboty. Przeł. Jan Dzierzgowski. Warszawa: Wydawnictwo Literackie Muza, 2010.
Google Scholar

Sobolewska, Zofia. Projekt „Serwantka”. Konkurs Obiekt Schówkowy 2024, Fundacja Rodziny Staraków. https://starakfoundation.org/pl/obiektschowkowy, dostęp: 01.03.2025.
Google Scholar

Tartaruga Studio. https://tartarugastudio.pl/?srsltid=AfmBOor461bgP65LARtfsdb-vuoZRdONQ2DIrnhPpgP1RYvaq6PTA2Qi, dostęp: 20.02.2025.
Google Scholar

Tatarkiewicz, Władysław. Dzieje sześciu pojęć. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975.
Google Scholar

Pobierz

Opublikowane

2025-09-10

Cited By / Share

Rosińska, M. (2025) „Między dłonią a światem: rzemiosło jako poiesis”, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 349(2), s. 162–169. doi: 10.36744/k.4384.

Autorzy

Monika Rosińska
mrosinska@sof.edu.pl
Uniwersytet SWPS Polska
https://orcid.org/0000-0001-5907-0837

Monika Rosińska – dr socjologii, pracuje w School of Form Uniwersytetu SWPS. Zajmuje się badaniami nad współczesnymi praktykami projektowymi. Autorka książek Utopie dizajnu. Pomiędzy afirmacją a krytyką nowoczesności (2020) i Przemyśleć użycie. Projektanci, przedmioty, życie społeczne (2010), współredaktorka tomów Zoepolis. Budując wspólnotę ludzko-nie-ludzką (2020) i Kolaboratorium. Zmiana i współdziałanie (2011). Publikuje teksty naukowe i popularyzatorskie o dizajnie. Obecnie przygotowuje wystawę Records of Waiting na London Design Biennale 2025 (wspólnie z Krzysztofem Gawkowskim i Maciejem Siudą).