W Irlandii, czyli w Polsce? Teatr i dramat w Irlandii i w Polsce w latach 90. XX wieku

Barbara Świąder-Puchowska

doi:10.36744/k.3847

W Irlandii, czyli w Polsce?

Teatr i dramat w Irlandii i w Polsce w latach 90. XX wieku

Artykuł recenzowany, Nadesłany 16.10.2024, Decyzja redakcji 20.05.2025

Barbara Świąder-Puchowska

barbara.swiader@ug.edu.pl
Uniwersytet Gdański (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-7818-0839

DOI: https://doi.org/10.36744/k.3847

Abstrakt

Tekst stanowi próbę wstępnej analizy przyczyn swoistego boomu na teksty irlandzkich dramatopisarzy nowego pokolenia, który miał miejsce w Polsce na przełomie XX i XXI wieku. Dramaty autorów takich, jak Martin McDonagh i Conor McPherson, okazały się wówczas niezwykle pojemną przestrzenią na polską mentalność. Na niezwykłą popularność sztuk Irlandczyków złożyły się m.in. podobne doświadczenia Polski i Irlandii na poziomie zbiorowym oraz związany z przemianami społeczno-politycznymi, moment zmiany w polskim teatrze, jaki miał miejsce w drugiej połowie XX wieku. W artykule poddano analizie dwa spektakle, reprezentatywne dla opisywanego tu zjawiska: Kalekę z Inishmaan McDonagha w reżyserii Agnieszki Glińskiej i Władysława Kowalskiego oraz Tamę McPhersona w reżyserii Agnieszki Lipiec-Wróblewskiej.

Słowa kluczowe:

współczesny dramat irlandzki, Martin McDonagh, Conor McPherson, polski teatr współczesny, "nowy teatr"

Bibliografia

Abramowicz Marta, Irlandia wstaje z kolan, Warszawa 2023.
Google Scholar

Biernat Marcin, Tożsamość kulturowa i narodowa Irlandczyków w procesie przemian. Studium socjologiczne młodzieży akademickiej [Rozprawa doktorska pod kierunkiem dr hab. E. Jurczyńskiej-McCluskey, prof. ATH], Kraków 2013, https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/84bd9c37-6e2a-4721-b52b-73928cf752af/content.
Google Scholar

Crawley Joanna, Dramaturżnicy, „Dialog” 2017, nr 7-8, http://www.dialog-pismo.pl/w-numerach/dramaturznicy.
Google Scholar

Dramaty irlandzkie. „Dialog”. Najlepsze z najlepszych, „Dialog”, Kraków – Warszawa 2011.
Google Scholar

Dudkiewicz Ignacy, Pastwisko. Jak przeszłość, strach i bezwład rządzą polskim Kościołem, Wydawnictwo Agora, Warszawa 2024.
Google Scholar

Fik Marta, Kultura polska po Jałcie. Kronika lat 1944–1981, Warszawa 1991.
Google Scholar

Grene Nicholas, Klarowność wypowiedzi dramatycznej, czyli irlandzki dramat końca wieku dwudziestego, tłum. M. Lachman [w:] „Acta Universitatis Lodziensis Folia Litteraria Polonica” 2014, nr 2, https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.hdl_11089_9107/c/01-grene.pdf.
DOI: https://doi.org/10.18778/1505-9057.24.02 Google Scholar

Gruszczyński Piotr , Ojcobójcy. Młodsi zdolniejsi w teatrze polskim, W.A.B., Warszawa 2003.
Google Scholar

Gruszczyński Piotr, Młodsi zdolniejsi, „Dialog” 1998, nr 3.
Google Scholar

Grzybowski Stanisław, Historia Irlandii, Wydawnictwo Ossolineum, Warszawa 2003.
Google Scholar

Kaliński Janusz, Transformacja gospodarki polskiej w latach 1989–2004, Warszawa 2009.
Google Scholar

Katarzyna Ojrzyńska, Powrót tańczącego ciała na irlandzką scenę w kontekście „niepokornych lat dziewięćdziesiątych”, [w:] „Acta Universitatis Lodziensis Folia Litteraria Polonica” 2014, nr 2.
Google Scholar

Lachman Michał, Polityka, historia, tożsamość, [w:] Polityka, historia, tożsamość. Antologia współczesnego dramatu irlandzkiego, red. M. Lachman, Panga Pank, Kraków 2009.
Google Scholar

Lachman Michał, Zagrać siebie. Irlandczyk w teatrze życia codziennego, „Dialog” 2011, nr 5.
Google Scholar

McPherson Conor, Tama, tłum. K. Rozhin, [w:] Dramaty irlandzkie…, dz. cyt. Polski pierwodruk: „Dialog” 1999, nr 11.
Google Scholar

Miłkowski Tomasz, Irlandzkie historie, „Trybuna” 1999, nr 283, https://encyklopediateatru.pl/artykuly/77350/irlandzkie-historie.
Google Scholar

Nowak Maciej, My, czyli nowy teatr, „Notatnik Teatralny” 2004, nr 36.
Google Scholar

Ojrzyńska Katarzyna, Powrót tańczącego ciała na irlandzką scenę w kontekście „niepokornych lat dziewięćdziesiątych”, [w:] „Acta Universitatis Lodziensis Folia Litteraria Polonica” 2014, nr 2.
DOI: https://doi.org/10.18778/1505-9057.24.12 Google Scholar

Pawłowski Roman, 25 lat teatru w wolnej Polsce. Czy jest wspólnota?, „Gazeta Wyborcza” 17.04.2014.
Google Scholar

Pawłowski Roman, Irlandia, czyli Polska, „Gazeta Wyborcza”, 15.02.1999, https://encyklopediateatru.pl/artykuly/167306/irlandia-czyli-polska.
Google Scholar

Polityka, historia, tożsamość. Antologia współczesnego dramatu irlandzkiego, red. M. Lachman, Panga Pank, Kraków 2009.
Google Scholar

Rembowska Aleksandra, Prosta historia, „Teatr” 2000, nr 1/3, https://encyklopediateatru.pl/artykuly/77352/prosta-historia.
Google Scholar

Sztarbowski Paweł, Teatralny Tarantino, „Newsweek Polska” 2006, nr 46, https://encyklopediateatru.pl/artykuly/31474/teatralny-tarantino.
Google Scholar

Tama Conora McPhersona, reż. A. Lipiec-Wróblewska, Teatr Studio w Warszawie, premiera: 24.11.1999.
Google Scholar

Tradycyjnie w opozycji. Antologia młodego dramatu irlandzkiego, tłum. Klaudyna Rozhin, Agencja Dramatu i Teatru „ADiT”, Sulejówek 2007.
Google Scholar

Wakar Jacek, Każdy ma swoją opowieść, „Życie” 1999, nr 303, https://encyklopediateatru.pl/artykuly/77337/kazdy-ma-swoja-opowiesc.
Google Scholar

Wilson Thomas M., Donnan Hastings, The Anthropology of Ireland, Routledge, London, New York 2006.
Google Scholar

Wiśniewski Tomasz, [b.t.], Between.Pomiędzy, https://www.between.org.pl/festivals/13-festival/chapter-8#5.
Google Scholar

Pobierz

Opublikowane

2025-09-10

Cited By / Share

Świąder-Puchowska, B. (2025) „W Irlandii, czyli w Polsce? Teatr i dramat w Irlandii i w Polsce w latach 90. XX wieku”, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 349(2), s. 40–46. doi: 10.36744/k.3847.

Autorzy

Barbara Świąder-Puchowska
barbara.swiader@ug.edu.pl
Uniwersytet Gdański Polska
https://orcid.org/0000-0001-7818-0839

Barbara Świąder-Puchowska – dr, teatrolożka, wykładowczyni Uniwersytetu Gdańskiego, adiunktka w Zakładzie Kulturoznawstwa w Instytucie Badań nad Kulturą. Zajmuje się głównie polskim teatrem współczesnym, w tym teatrem niezależnym w Gdańsku, oraz animacją kultury w aspekcie praktycznym. Autorka wielu recenzji i tekstów krytycznych o teatrze oraz między innymi książek Myślenie obrazem. Gdańskie teatry plastyków w latach 50. i 60. XX wieku i Dosięgnąć nieba. Teatr Snów. Współredaktorka tomów Na szlakach kultury. Sztuka – antropologia – teoria oraz Teatr Wybrzeże w latach 1996–2016. Zjawiska – ludzie – przedstawienia.