Instytucjonalne formy wsparcia rzemiosła teatralnego

Zofia Smolarska

doi:10.36744/k.4324

Institutional Forms of Support for Crafts in the Theatre

Peer-reviewed article, Submitted 3.03.2025, Accepted 13.05.2025

Zofia Smolarska

zofia.smolarska@ispan.pl
Institute of Art, Polish Academy of Sciences (Poland)
https://orcid.org/0000-0002-2144-3690

DOI: https://doi.org/10.36744/k.4324

Abstract

The article presents the results of both qualitative and quantitative studies conducted in Polish repertory theatres in 2024. This research was designed as a constructive attempt to address the calls repeated upon many occasions by the theatre community (including the author of the presented text) over several decades, urging the preservation of vanishing theatre crafts. The primary aim of the studies was to identify and collect best practices and strategies for maintaining and/or developing theatre crafts employed by those managing theatres and overseeing stage design and costume production. The survey and interviews addressed various aspects, including human resource management, remuneration policies, equipping workshops with new technologies, and promotional efforts to enhance the social visibility of artisans. It also explored the expectations of theatres involving organizers. The conclusions can serve as inspiration for theatre managers grappling with the shortage of skilled professionals and as a guide for theatre organizers on the existence and effectiveness of various methods aimed at improving the situation of theatre crafts.

Keywords:

theatre crafts, vanishing professions, culture management, sociology of theatre

References

Ankieta dotycząca stanu rzemiosła teatralnego w Polsce, analiza i oprac. Małgorzata Wach. [W:] Myśląca ręka 2017–2020. Jak działa teatr? Kraków: Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, 2020. https://teatrwkrakowie.pl/images/upload/aktualnosci/Projekty/Myslaca_reka_2019/My%C5%9Bl%C4%85ca%20R%C4%99ka%202017-2020_ksi%C4%85%C5%BCka%20o%20rzemio%C5%9Ble%20teatralnym.pdf.
Google Scholar

Artyści rzemieślnicy – nowa fala. Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie. 27.06.2023. https:// www.youtube.com/playlist?list=PLrQzJ-ljiN0jiN2My9DMh54m3djhIcBG.
Google Scholar

Becherka, Anna, Janusz Adam Biedrzycki, Paweł Błęcki, Stanisław Godlewski, Agata Kędzia, Gosia Świderek. Ekologie kultury II. Edukacja, red. Zofia Smolarska. Łódź: Fabryka Sztuki w Łodzi, 2024. https://www.fabrykasztuki.org/files/docs/exbook_ekologie_kultury_i.pdf.
Google Scholar

Bożyk, Eugeniusz. Dekoracja - mebel - rekwizyt na scenie świetlicowej. Biblioteka Świetlicowa „Czytelnika”, Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1954.
Google Scholar

Bożyk, Eugeniusz. Obuwie teatralne: poradnik praktyczny. Warszawa: Centralna Poradnia Amatorskiego Ruchu Artystycznego, 1966.
Google Scholar

Brzozowski, Stefan. Techniczny warsztat teatralny. Oświetlenie, dźwięk, dekoracje. Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, 1976.
Google Scholar

[Byrska, Olga.] Rzemieślnicy teatralni 2013. Raport Instytutu Teatralnego im. Z. Raszewskiego. 2013. https://www.instytut-teatralny.pl/dzialalnosc/raporty-i-badania/rzemieslnicy-teatralni-2013-raport-instytutu-teatralnego.
Google Scholar

Cegieła, Anna. Polski słownik terminologii i gwary teatralnej. t.I. Wrocław: Wydawnictwo „Wiedza o Kulturze” Fundacji dla Uniwersytetu Wrocławskiego, 1992.
Google Scholar

Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. Teatr. Widowisko, red. Marta Fik. Warszawa: Instytut Kultury, 2000.
Google Scholar

Encyklopedia Teatru Polskiego. https://encyklopediateatru.pl/.
Google Scholar

Frankowska, Bożena. Encyklopedia teatru polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003.
Google Scholar

Głuchowski, Krzysztof. Słowo wstępne, [w:] Myśląca ręka 2017–2020. Kraków: Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, 2020. https://teatrwkrakowie.pl/images/upload/aktualnosci/Projekty/ M y s l a c a _ r e k a _ 2 0 1 9 / My%C5%9Bl%C4%85ca%20R%C4%99ka%202017-2020_ksi%C4%85%C5%BCka%20o%20rzemio%C5 %9Ble%20teatralnym.pdf.
Google Scholar

Instytut Teatralny. Szkoła Konstruktorów Lalkowych. 2020. https://www.instytut-teatralny.pl/dzialalnosc/projekty-i-programy/archiwalne/szkola-konstruktorow-lalkowych.
Google Scholar

Kalinowska, Katarzyna, Katarzyna Kułakowska, Michał Bargielski, Anna Buchner, Maria Wierzbicka. Pracownice i Pracownicy teatrów w pandemii. Zawody teatralne w perspektywie antropologicznej. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, 2020.
Google Scholar

Kosiński, Dariusz. Słownik teatru. Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, 2009.
Google Scholar

Kosiński, Dariusz, Anna Wypych-Gawrońska, Anna Stafiej, Agnieszka Marszałek, Małgorzata Sugiera, Joanna Leśnierowska. Słownik wiedzy o teatrze. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Park Sp. z.o.o., 2005.
Google Scholar

Kwaśniewska, Monika. Odpowiedzialnie usytuowana krytyka afirmatywna. #MeToo w badaniach teatralnych. „Pamiętnik Teatralny” nr 72, 3 (2023). DOI: 10.36744/pt.1383.
DOI: https://doi.org/10.36744/pt.1383 Google Scholar

Kwiatkowska-Chylińska, Paulina, Marcin Laberschek, Alicja Krawczyńska, Sylwia Mieczkowska. Nie-ludzcy pracownicy teatru. Znacznie i rola przedmiotów w polskich teatrach dramatycznych. Kraków: Instytut Badań Organizacji Kultury – IBOK, 2023. https://www.ibok.org.pl/projekty/badania/ przedmioty-w-pracy/.
Google Scholar

Łapicka, Kamila. Rzemiosło artystyczne. „W Sieci” nr 5, 26.01.2015, http://www.e-teatr.pl/pl/artykuly/196528.html.
Google Scholar

Małkowski, Witold. Zasady charakteryzacji teatralnej. Warszawa: Biblioteczka Teatralna Związku Teatrów Ludowych nr 7, 1923.
Google Scholar

Małkowski, Witold. Zasady charakteryzacji teatralnej. Warszawa: Biblioteczka Świetlicowo-Teatralna TUR, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1946.
Google Scholar

MKiDN. Ogłoszenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego sprawie naboru do Programów rządowych z zakresu kultury i ochrony dziedzictwa narodowego na rok 2025, realizowanego w terminie do 16 grudnia 2024 r. 2024. https://www.gov.pl/web/kultura/teatr-2025.
Google Scholar

MKiDN. Znamy laureatów honorowego tytułu „Mistrz Rzemiosł Artystycznych”. 27.09.2023. https://www.gov.pl/web/kultura/znamy-laureatow-honorowego-tytulu-mistrz-rzemiosl-artystycznych-2023.
Google Scholar

Nyczek, Tadeusz. Alfabet teatru dla analfabetów i zaawansowanych. Warszawa: Warszawska Agencja Edytorska EZOP, 2002.
Google Scholar

Osterloff, Barbara, Magdalena Raszewska, Krzysztof Sielicki. Leksykon teatralny. Warszawa: Wydawnictwo Książkowe Twój Styl, 1996.
Google Scholar

Płoski, Paweł. System organizacji teatrów w Polsce. Encyklopedia Teatru Polskiego. https://encyklopediateatru.pl/hasla/148/system-organizacji-teatrow-w-polsce.
Google Scholar

ROZMOWA NIE-KONTROLOWANA – Pracownie, won z teatru! Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie. 31.10.2014. https://www.youtube.com/watch?v=7E1AITUAUxw.
Google Scholar

Smolarska, Zofia. Ekologie teatru. Analiza relacyjna instytucji teatru z perspektywy rzemieślników teatralnych. Rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. Tomasza Kubikowskiego. Instytut Sztuki PAN, 2020.
Google Scholar

Smolarska, Zofia. Instytucjonalna gastroskopia. Diagnoza teatru publicznego z perspektywy rzemieślników teatralnych. „Polish Theatre Journal” nr 1–2, 2017.
Google Scholar

Smolarska Zofia. Raport ewaluacyjny z pilotażowej edycji Szkoły Konstruktorów Lalkowych, na zlecenie Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie. 13.11.2016.
Google Scholar

Smolarska, Zofia. Rzemieślnicy. Wymieranie. „Notatnik Teatralny” nr 94, 2024.
Google Scholar

Sroczyński Grzegorz, Paweł Bukowski. Outsourcing: wydajne cięcie kosztów. Nie zawsze jest mądre i skuteczne a na dłuższą metę także niekoniecznie... tanie. TOK FM. 14.05.2019. http://www.tokfm.pl/Tokfm/7,103454,24784875,outsourcing-wydajne-ciecie-kosztow-nie-zawsze-jestmadre-i.html.
Google Scholar

Strzelecki, Zenobiusz. Polska Plastyka Teatralna. Warszawa: PIW, 1963.
Google Scholar

Szymańska-Petrykowska, Jolanta. Program i metoda nauczania, [w:] Liceum Plastyczne Technik Teatralnych, Filmowych i Telewizyjnych w Warszawie. Opracowanie koncepcyjne. Fundacja „Sztuka Media Film”. http://sztukamediafilm.pl/wp-content/uploads/2014/08/Opracowanie-koncepcyjne-projektu-Technikum.pdf.
Google Scholar

Ustawa z dnia 22 marca 1989 roku o rzemiośle, Dz. U. 1989 Nr 17 poz. 92.
Google Scholar

Wysińska, Elżbieta, Małgorzata Semil. Słownik współczesnego teatru. Twórcy, teatry, teorie. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1980.
Google Scholar

Download

pdf (Język polski)

Published

2025-09-10

Cited by

Smolarska, Z. (2025) “Institutional Forms of Support for Crafts in the Theatre”, Konteksty, 349(2), pp. 149–161. doi: 10.36744/k.4324.

Authors

Zofia Smolarska
zofia.smolarska@ispan.pl
Institute of Art, Polish Academy of Sciences Poland
https://orcid.org/0000-0002-2144-3690

Zofia Smolarska – teatrolożka, doktora nauk humanistycznych, od 2025 roku adiunktka w Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych (EUROREG) na Uniwersytecie Warszawskim, autorka artykułów i książek, między innymi Rimini Protokoll. Ślepe uliczki teatru partycypacyjnego (2017) oraz Ekologie teatru. Analiza relacyjna instytucji teatru z perspektywy rzemieślników i rzemieślniczek teatralnych (w druku). Stypendystka Institut für die Wissenschaften vom Menschen w Wiedniu, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz m.st. Warszawy. Zainteresowania badawcze: ekologie kultury, badania procesów twórczych i produkcyjnych, socjologia sztuki, naukoznawstwo, etyka publikacyjna.