Nici życia i pamięci. Herbertowska Tkanina, błagalna i pożegnalna

Eugeniusz Nachlik

doi:10.36744/k.3780

Nici życia i pamięci. Herbertowska Tkanina, błagalna i pożegnalna

Eugeniusz Nachlik

konteksty@ispan.pl
Instytut Iwana Franki Narodowej Akademii Nauk Ukrainy (Ukraina)
https://orcid.org/0000-0001-7701-9795

DOI: https://doi.org/10.36744/k.3780

Abstrakt

Autor przygląda się lirycznemu arcydziełu Zbigniewa Herberta Tkanina (1998) napisanemu niemal trzy miesiące przed śmiercią . W tym ostatnim poetyckim wierszu Herbert wyraża swoje postrzeganie świata i samego siebie oraz skąpe autorefleksje. Pod względem gatunku i stylu badacz określa ten wiersz składający się z dwóch strof jako błagalny (pierwsza strofa) i pożegnalny (druga strofa). Autor artykyłu zamieścił również kilka uwag na temat tłumaczenia tego wiersza przez Wiktora Dmytruka (*1945–†10 lutego 2024), który jest znany z najlepszych ukraińskich przekładów poezji Herberta. Naukowiec pokazuje, że w przypadku wiersza Tkanina tłumacz stanął przed problemem odtworzenia semantycznej zawartości tekstu oraz konieczności zachowania rymów zgodnie ze schematem ABBA CDDC obecnym w oryginale. Szukając optymalnego rozwiązania, tłumacz balansował między odpowiednim oddaniem znaczenia słów i tropów a poszukiwaniem udanych rymów, a ponieważ nie do końca możliwe było znalezienie słów do rymowania pasujących do oryginału, dostosował semantykę do rymu, ograniczając się do słów zbliżonych znaczeniowo. W wyniku tego podejścia niuanse semantyczne w rymujących się słowach są czasami tracone w tłumaczeniu.

Słowa kluczowe:

Zbigniew Herbert, pożegnalny wiersz "Tkanina", poetycki testament, mitologiczny "próg", Wiktor Dmytruk, ukraińskie przekłady polskiej poezji

Bibliografia

Див., наприклад: Danuta Opacka-Walasek, Interpretacja Tkaniny Zbigniewa Herberta, „Posrscriptum” 2002, Nr 1 : January, s. 54–61.
Google Scholar

testament 2., [w:] Słownik języka polskiego WPN. URL: https://sjp.pwn.pl/sjp/testament;2578097.html; Katarzyna Wyrwas, Testament poetycki jako wtórny gatunek mowy, [w:] D. Ostaszewska, J. Przyklenk (red.), Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 5, Gatunek a granice, Katowice 2015, s. 221–229.
Google Scholar

1. «zdolność umysłu do przyswajania, przechowywania i odtwarzania doznanych wrażeń, przeżyć, wiadomości»; 2. «wspomnienie, upamiętnienie kogoś lub czegoś»; 4. daw. «przytomność, świadomość» (pamięć, [w:] Słownik języka polskiego PWN. URL: https://sjp.pwn.pl/szukaj/pami%C4%99%C4%87.html).
Google Scholar

Збіґнєв Герберт, Wybrane wiersze – Вибрані поезії, переклад українською мовою та упорядкування Віктора Дмитрука, Львів 2001, 567 с.; Збіґнєв Герберт, Поезії, переклад українською мовою та упорядкування Віктора Дмитрука, Львів 2007, 641 с.; Збіґнєв Герберт, Поезії, переклад українською мовою та упорядкування Віктора Дмитрука, Львів 2018. 645 с.
Google Scholar

Flukt, [w:] Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego. URL : https://sjp.pwn.pl/doroszewski/flukt;5428184.html.
Google Scholar

Фразеологічний словник української мови у 2 кн., Київ 1993, кн. 1, с. 128–129.
Google Scholar

Pobierz

Opublikowane

2024-11-05

Cited By / Share

Nachlik, E. (2024) „Nici życia i pamięci. Herbertowska Tkanina, błagalna i pożegnalna ”, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 344(1-2), s. 71–74. doi: 10.36744/k.3780.

Autorzy

Eugeniusz Nachlik
konteksty@ispan.pl
Instytut Iwana Franki Narodowej Akademii Nauk Ukrainy Ukraina
https://orcid.org/0000-0001-7701-9795

Eugeniusz (Jewhen) Nachlik – literaturoznawca, historyk literatury i krytyk literacki, antropolog literatury, komparatysta, ukrainista, polonista, rusycysta, kulturolog, historyk, tłumacz. Profesor, członek rzeczywisty Narodowej Akademii Nauk Ukrainy i Towarzystwa Naukowego im. Tarasa Szewczenki, dyrektor Instytutu Iwana Franki Narodowej Akademii Nauk Ukrainy. Autor ponad 750 prac naukowych, w tym piętnastu monografii, wśród których ważne miejsce zajmują publikacje poświęcone literaturze polskiej, polsko-ukraińskim kontaktom literackim oraz typologii, m.in.: Доля – Los – Судьба: Szewczenko oraz polscy
i rosyjscy romantycy (2003), Pantełejmon Kulisz: Osobowość, pisarz, myśliciel (2007), Twórczość Juliusza Słowackiego a Ukraina. Problemy ukraińsko-polskiej komparatystyki literackiej (2010), „Do martwych, żywych i nienarodzonych” oraz do samego siebie: Szewczenkowska werbalizacja przeszłości, teraźniejszości
i przyszłości oraz własnej egzystencji (2014), Trawestacyjny świat Iwana Kotlarewskiego: tekst – kontekst – intertekst (2015), Perypetie z docenturą prywatną Iwana Franki na uniwersytecie Lwowskim i Czarnowickim (2018), Wiraże ducha Iwana Franki. Światopogląd. Ideologia. Literatura (2019). Opublikował w Encyklopedii Szewczenkowskiej (2012–2015) i Encyklopedii Frankowskiej (2016) szereg artykułów poświęconych polskim pisarzom i naukowcom. Jest członkiem komitetu redakcyjnego „Kijowskich Studiów Polonistycznych”.