Od pieśni Anitry do taranteli: Rekontekstualizacja jako metoda twórcza

Ewa Partyga

doi:10.36744/k.1672

Od pieśni Anitry do taranteli

Rekontekstualizacja jako metoda twórcza

Ewa Partyga

ewa.partyga@ispan.pl
Instytut Sztuki PAN (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-7929-2875

DOI: https://doi.org/10.36744/k.1672

Abstrakt

Przedmiotem badawczej refleksji podjętej w artykule są dwie wersje ostatniej sceny z drugiego aktu Domu lalki Henrika Ibsena. Analiza porównawcza pochodzącego z lata 1879 szkicu, w którym Nora Helmer śpiewała i tańczyła pieśń Anitry z Peera Gynta, i opublikowanego wariantu, w którym tańczy tarantelę, ma pokazać zakres i charakter autorskich zmian. Jako jeden z kontekstów tych zmian zaprezentowano także syntetycznie pracę Vilhelma Bergsøe na temat tarantyzmu (1865), najprawdopodobniej znaną Ibsenowi. Analizę motywu taranteli oparto na współczesnych badaniach nad tarantelą i tarantyzmem. W artykule postawiono tezę, że Ibsen zachował wszystkie sensy zawarte w wersji brulionowej, lecz rozdystrybuował je w inny sposób w tekście dramatu, a jednocześnie – poprzez zmianę motywu muzyczno-tanecznego – powiększył liczbę interferujących ze sobą kontekstów. Znaczącym zmianom uległy również relacje między postaciami dramatu. Rezygnacja z egzotyzacji i wprowadzenie taranteli jako motywu bardziej otwartego na performatywne dookreślenia i mniej ustabilizowanego semantycznie niż pieśń Anitry przyczyniła się do znacznego poszerzenia możliwości interpretacyjnych.

Słowa kluczowe:

Henrik Ibsen, tarantela, tarantyzm, taniec w literaturze, analiza brulionów, dramat XIX wieku

Bibliografia

Bergsøe, Vilhlem. Henrik Ibsen paa Ischia og "Fra Piazza del Popolo": Erindringer fra aarene 1863–69. København: Gyldendal, 1907.
Google Scholar

Bergsøe, Vilhelm. Iagttagelser om den italienske Tarantel og Bidrag til Tarantismens Historie i Middelalderen og nyere Tid. Kjøbenhavn: Thieles Bogtrykkeri, 1865.
Google Scholar

Czaja, Dariusz. Gdzieś dalej, gdzie indziej. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2010.
Google Scholar

De Martino, Ernesto. Ziemia zgryzoty: przyczynek do historii życia religijnego południowych Włoch. Tłumaczenie Wojciech Marucha. Warszawa: Książka i Wiedza, 1971.
Google Scholar

Durbach, Errol. A Doll’s House: Ibsen’s Myth of Transformation Boston: Twayne, 1991.
Google Scholar

Holledge, Julie, Jonathan Bollen, Frode Helland, and Joanne Tompkins. Global Doll’s House: Ibsen and Distant Visions. London: Palgrave Macmillan, 2016.
DOI: https://doi.org/10.1057/978-1-137-43899-7 Google Scholar

Inserra, Incoronata. Global Tarantella: Reinventing Southern Italian Folk Music and Dances, Chicago: University of Illinois Press, 2017.
DOI: https://doi.org/10.5622/illinois/9780252041297.001.0001 Google Scholar

Kallenbach, Ulla. The Theatre of Imagining: A Cultural History of Imagination in the Mind and on the Stage. Cham: Palgrave Macmillan, 2018.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-76303-3 Google Scholar

Moi, Toril. „«First and Foremost a Human Being»: Idealism, Theatre, and Gender in A Doll's House”. Modern Drama 49, no. 3 (2006): 256–284.
DOI: https://doi.org/10.1353/mdr.2006.0083 Google Scholar

Nordland, Arve. A Doll’s House – Southern Italian influence – An alternate key interpretation, In Acta Ibseniana: The Living Ibsen, edited by Frode Helland et al., 39–45. Oslo: Centre for Ibsen Studies, 2007.
Google Scholar

Perrelli, Franco. Some More Notes about Nora’s Tarantella. In Acta Ibseniana: Ibsen and the Arts: Painting – Sculpture – Architecture, edited by Astrid Sæther, 119–131. Oslo: Centre for Ibsen Studies, 2002.
Google Scholar

Saari, Sandra. „Female Become Human: Nora Transformed”. In Contemporary Approaches to Ibsen VI, edited by Bjørn Hemmer and Vigdis Ystad, 41–55. Oslo: University of Oslo, 1988.
Google Scholar

Schick, İrvin Cemil. Seksualność Orientu: Przestrzeń i Eros. Tłumaczenie Anna Gąsior-Niemiec. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2012.
Google Scholar

Selboe, Tone. „Maskerade – kvinnelighet – frihet: perspektiver på Henrik Ibsens Et dukkehjem”. Edda, no. 1 (1997): 88–98.
Google Scholar

Ystad, Vigdis. Innledning til «Et dukkehjem»: Oppførelser. Dostęp: 2 kwietnia 2023. https://www.ibsen.uio.no/DRINNL_Du|intro_performance.xhtml.
Google Scholar

Pobierz

Opublikowane

2023-10-25

Cited By / Share

Partyga, E. (2023) „Od pieśni Anitry do taranteli: Rekontekstualizacja jako metoda twórcza”, Konteksty, 340(1-2), s. 432–440. doi: 10.36744/k.1672.

Autorzy

Ewa Partyga
ewa.partyga@ispan.pl
Instytut Sztuki PAN Polska
https://orcid.org/0000-0001-7929-2875

Ewa Partyga – pracuje w Instytucie Sztuki PAN, zajmuje się kulturową historią dramatu i teatru w perspektywie komparatystycznej oraz twórczością Henrika Ibsena i jej recepcją w różnych kręgach kulturowych.