Trzy nieznane obrazy Marcella Bacciarellego z kolekcji ukraińskich

Konrad Niemira


Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Warszawski (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-3366-4615

Michał Przygoda


Muzeum Narodowe w Warszawie (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-7008-1534

Abstrakt

Przedmiotem artykułu jest obraz Marcella Bacciarellego (1731–1818) ze zbiorów Okręgowego Muzeum Krajoznawczego w Winnicy (Вінницький обласний краєзнавчий музей). Omawiana kompozycja, nieodnotowana dotychczas w studiach poświęconych artyście, jest obecnie eksponowana jako Portret Karola Krystiana Wettyna. W artykule przedstawiono alternatywną identyfikację modela jako Jana Rzewuskiego (1732–1759) oraz datowanie pracy na lata 1758–1759. W dalszej części tekstu wskazano jej graficzny pierwowzór i osadzono kompozycję w oeuvre artysty. Wprowadzenie do studiów nad Bacciarellim obrazu z Winnicy stanowi punkt wyjścia do rewizji wyobrażeń o wczesnym etapie jego kariery. Na przełomie lat 50. i 60. XVIII w. Jan Rzewuski nie był bowiem jedynym klientem artysty reprezentującym ten ród. W Okręgowym Muzeum Krajoznawczym w Żytomierzu (Жито́мирський обласни́й краєзна́вчий музе́й) znajdują się dwa portrety przedstawiające jego dwie siostry – Annę i Antoninę. Obrazy te, niesłusznie atrybuowane Alexandrowi Roslinowi, są dziełami Bacciarellego. Ponieważ w zbliżonym czasie artysta portretował także ojca całej trójki, Michała Rzewuskiego, postawić można tezę, że na pierwszym etapie jego kariery rodzina Rzewuskich odgrywała rolę większą, niż dotychczas przypuszczano.

Instytucje finansujące

Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk

Słowa kluczowe:

Marcello Bacciarelli (1731-1818), Jan Rzewuski, Anna Humiecka, Antonina Małachowska, portret

Adamski, Jakub. “Kościół p.w. św. Marcina i klasztor OO. Karmelitów Trzewiczkowych we Lwowie.” W Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, redakcja Jan K. Ostrowski, 19, Kościoły i klasztory Lwowa z okresu przedrozbiorowego (I): 249–278. Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej; Cz. 1. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2011.
  Google Scholar

Betlej, Andrzej. “Polejowski Maciej.” W Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, redakcja Urszula Makowska, 7:374–376. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2003.
  Google Scholar

Betlej, Andrzej. Sibi, Deo, Posteritati. Jabłonowscy a sztuka w XVIII wieku. Kraków: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana”, 2010.
  Google Scholar

Betlej, Andrzej i Agata Dworzak. “Rocaille on the borderlands of Europe. Adaptation and development.” Revista de História da Arte, Serie W 8 (2019): The Art of Ornament. Senses, archetypes, shapes and functions: 31–46. Dostęp 22 lutego 2021. http://revistaharte.fcsh.unl.pt/rhaw8/RHA_W_8.pdf
  Google Scholar

Białynia Chołodecki, Józef. Trynitarze. Lwów: Nakładem Towarzystwa Miłośników Przeszłości Lwowa, 1911.
  Google Scholar

Bochnak, Adam. Ze studiów nad rzeźbą lwowską w epoce rokoka. Kraków: Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, 1931.
  Google Scholar

Brzezina, Katarzyna. “Materiały do dziejów artystycznych kościoła Trynitarzy pw. Trójcy Przenajświętszej we Lwowie.” W Sztuka Kresów Wschodnich, redakcja Jan K. Ostrowski, 2:193–210. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 1996.
  Google Scholar

Brzezina-Scheuerer, Katarzyna. “Kościół parafialny pw. św. Mikołaja i dawny klasztor OO. Trynitarzy.” W Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, redakcja Jan K. Ostrowski, 19, Kościoły i klasztory Lwowa z okresu przedrozbiorowego (I): 321–347. Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej; Cz. 1. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2011.
  Google Scholar

Dworzak, Agata. Lwowskie środowisko artystyczne w XVIII wieku w świetle ksiąg metrykalnych i sądowych. Kraków: Wydawnictwo Attyka, 2018.
  Google Scholar

Dworzak, Agata. Polejowscy. Karta z dziejów lwowskiego środowiska artystycznego w drugiej połowie XVIII wieku. Warszawa: Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą Polonika; Kraków: Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”, Uniwersytet Jagielloński, 2020.
  Google Scholar

Dzik, Janina. Euntes in mundum universum predicate evangelium. Programy ideowe osiemnastowiecznych malowideł kościołów zakonnych na ziemiach południowo-wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2014.
  Google Scholar

Gębarowicz, Mieczysław. Materiały źródłowe do dziejów kultury i sztuki XVI-XVIII w. Wrocław: Ossolineum, 1973.
  Google Scholar

Hornung, Zbigniew. „Dalsze przyczynki do działalności Placidiego”, Biuletyn Historii Sztuki i Kultury 9, 3-4 (1947): 281–298.
  Google Scholar

Hornung, Zbigniew. Majster Pinsel snycerz. Karta z dziejów polskiej rzeźby rokokowej. Wrocław: Ossolineum, 1976.
  Google Scholar

Jamski, Piotr. „Dekoracja kościoła Trynitarzy na Antokolu w Wilnie.” W Sztuka Kresów Wschodnich, redakcja Jan K. Ostrowski, 3:243–266. Kraków: Instytut Historii Sztuki UJ, Koło Naukowe Studentów Historii Sztuki UJ, 1998).
  Google Scholar

Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. t. 10: Miasto Przemyśl, cz. 1: Zespoły sakralne, redakcja Jakub Sito, oprac. Piotr Krasny i Jakub Sito. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2004.
  Google Scholar

Kowalczyk, Jerzy. [recenzja] “Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, pod red. Jana K. Ostrowskiego. Cz. I. Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego. T. 1, Kraków 1993.” Biuletyn Historii Sztuki 57, 3-4 (1995): 379–386.
  Google Scholar

Kowalczyk, Jerzy. “Świątynie i klasztory późnobarokowe w archidiecezji lwowskiej.” Rocznik Historii Sztuki 28 (2003): 169–298.
  Google Scholar

Kowalczyk, Jerzy. Świątynie późnobarokowe na Kresach. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, Przemyskie Centrum Nauki i Kultury, 2006.
  Google Scholar

Krasny, Piotr. Architektura cerkiewna na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej 1596-1914. Kraków: Universitas, 2003.
  Google Scholar

Krasny, Piotr. “Kościół parafialny p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego w Brzozdowcach.” W Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, redakcja Jan K. Ostrowski, 11:45–62. Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej; Cz. 1. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2003.
  Google Scholar

Krasny, Piotr. “Lwowskie środowisko artystyczne wobec idei symbiozy sztuk w wystroju i wyposażeniu wnętrz sakralnych (1730-1780).” Rocznik Historii Sztuki 30 (2005): 147–189.
  Google Scholar

Krasny, Piotr i Jan K. Ostrowski. “Kościół parafialny p.w. Niepokalanego Poczęcia Najśw. Panny Marii i dawny klasztor Misjonarzy w Horodence.” W Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, redakcja Jan K. Ostrowski, 18: 79–105. Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej; Cz. 1. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2010.
  Google Scholar

Krasny, Piotr i Jakub Sito. “’Pan Piotr Polejowski snycerz lwowski’ i jego dzieła w kościele Franciszkanów w Przemyślu.” W Sztuka Kresów Wschodnich, redakcja Andrzej Betlej, Piotr Krasny, 5: 175–202. Kraków: Instytut Historii Sztuki UJ, Koło Naukowe Studentów Historii Sztuki UJ., 2003.
  Google Scholar

Lepiarczyk, Józef. “Architekt Franciszek Placidi (ok. 1710-1782).” Rocznik Krakowski 37 (1965): 63–126.
  Google Scholar

Łobeski, Felicjan. “Opisy obrazów znajdujących się w kościołach miasta Lwowa. Kościół parafialny pod wezwaniem św. Mikołaja na przedmieściu Halickim.” Dodatek tygodniowy przy Gazecie Lwowskiej 50 (1854): 198–199.
  Google Scholar

Mańkowski, Tadeusz. Fabrica Ecclesiae. Warszawa: Nakładem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, 1946.
  Google Scholar

Mańkowski, Tadeusz. Lwowska rzeźba rokokowa. Lwów: Nakładem Towarzystwa Miłośników Przeszłości Lwowa, 1937.
  Google Scholar

Mańkowski, Tadeusz. Dawny Lwów: jego sztuka i kultura artystyczna. Londyn: Nakładem Fundacji Lanckorońskich i Polskiej Fundacji Kulturalnej, 1974.
  Google Scholar

Ostrowski, Jan K. „Kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia NMP w Buczaczu.” W Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, redakcja Jan K. Ostrowski, 1:15–28. Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej; Cz. 1. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 1993.
  Google Scholar

Samek, Jan. “Ambony naves et naviculae w Polsce.” W Rokoko. Studia nad historią sztuki I połowy XVIII w. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Muzeum Śląskiego we Wrocławiu, Wrocław, październik 1968, 219–246. Warszawa: PWN, 1970.
  Google Scholar

Sito, Jakub. “Fesinger versus Pinsel. O parze rokokowych ołtarzy z dawnej fary w Buczaczu.” W Artyści włoscy w Polsce, redakcja Juliusz A. Chrościcki et al., 687–706. Warszawa: DiG, 2004.
  Google Scholar

Sito, Jakub i Andrzej Betlej. “U źródeł twórczości Sebastiana Fesingera.” W Sztuka Kresów Wschodnich, redakcja Jan K. Ostrowski, 2:339-359. Kraków: Instytut Historii Sztuki UJ, Koło Naukowe Studentów Historii Sztuki UJ, 1996.
  Google Scholar

Sobczyńska-Szczepańska, Mirosława. [recenzja] “Agata Dworzak, Lwowskie środowisko artystyczne w XVIII wieku w świetle ksiąg metrykalnych i sądowych, Wydawnictwo Attyka, Kraków 2018, ss. 513.” Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 68, 4 (2020): 605-612.
  Google Scholar

Sobczyńska-Szczepańska, Mirosława. Architektura trynitarzy na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2017.
  Google Scholar

Sobczyńska-Szczepańska, Mirosława. “Kościół pw. Przenajświętszej Trójcy i klasztor Trynitarzy «intra moenia» we Lwowie. Dzieje i architektura.” W Sztuka Kresów Wschodnich, redakcja Andrzej Betlej, Piotr Krasny, 6: 41–57. Kraków: Instytut Historii Sztuki UJ, Koło Naukowe Studentów Historii Sztuki UJ, 2006.
  Google Scholar

Sobczyńska-Szczepańska, Mirosława. “Malarz Joseph Prechtl. Przyczynek do monografii artysty.” Biuletyn Historii Sztuki, 80, 1 (2018): 49–86.
  Google Scholar

Sobczyńska-Szczepańska, Mirosława. “The obsequies of the nobleman Stefan Krzucki and his extraordinary catafalque.” W Court, nobles and festivals: Studies on the Early Modern visual culture, redakcja Oskar Rojewski i Mirosława Sobczyńska-Szczepańska, 155–164. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2019.
  Google Scholar

Wardzyński, Michał. “From Red Ruthenia to Rawa Mazowiecka: the Works of the Anonymous 'Master of Pełczyska’ as a Contribution to the Geography of Rococo Sculpture in Mazovia.” Ikonotheka. Prace Naukowe Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego, 27 (2017): 211–240.
DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0012.2334   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2021-03-30

Cited By / Share

Niemira, K., & Przygoda, M. . (2021). Trzy nieznane obrazy Marcella Bacciarellego z kolekcji ukraińskich. Biuletyn Historii Sztuki, 83(1), 67–86. https://doi.org/10.36744/bhs.895

Autorzy

Konrad Niemira 

Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0003-3366-4615

Autorzy

Michał Przygoda 

Muzeum Narodowe w Warszawie Polska
https://orcid.org/0000-0002-7008-1534

Statystyki

Abstract views: 596
PDF downloads: 377