Architektura gotyckiej fary w Bochni
Abstrakt
Architektura bocheńskiej fary jak dotąd nie cieszyła się zbyt dużym zainteresowaniem badaczy. Zazwyczaj jedynie ograniczano się do datowania i wskazywano na inspiracje czerpane z ceglanego gotyku północnego. W niniejszym tekście podjęto próbę rekonstrukcji pierwotnego wyglądu kościoła sprzed neogotyckiej przebudowy (w ramach której m.in. zmieniono kształt szczytu w fasadzie zachodniej), a także jego analizy w kontekście architektury Małopolski i Europy Środkowej. Plan budowli znajduje szereg analogii z innymi realizacjami z regionu, a także z Czech i ze Śląska. Zupełnie nietypowy dla Małopolski jest natomiast szczyt zachodni, dla którego wzór mogły stanowić późnogotyckie szczyty Gdańska lub, co bardziej prawdopodobne, Saksonii. Jak się wydaje, obecny kształt kościoła powstał w kilku fazach: od początku XV w. do ok. 2. ćwierci tegoż stulecia wzniesiono prezbiterium, a w następnych latach prawdopodobnie korpus nawowy, jednak obecna forma jego fasady zachodniej jest wynikiem odbudowy po pożarze z ok. 1485 r., której dokonano na przełomie XV i XVI wieku lub w 1. ćwierci wieku XVI.
Instytucje finansujące
Słowa kluczowe:
Bochnia, kościół św. Mikołaja, fara, architektura gotycka, gotykBibliografia
Adamski, Jakub. “Gotycka architektura katedry łacińskiej we Lwowie – problem na nowo rozpatrzony.” W Katedra, ratusz, dwór: Wielkie miasta a władza świecka i kościelna w kulturze średniowiecznej Europy, redakcja Jacek Kowalski, Tomasz Ratajczak, 9–31. Poznań: PTPN, 2014.
Google Scholar
Adamski, Jakub. Gotycka architektura sakralna na Śląsku w latach 1200–1420: Główne kierunki rozwoju. Kraków: Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana, 2017.
Google Scholar
Adamski, Jakub. “Gotycka fara św. Anny w Ząbkowicach a tradycja i innowacja w architekturze sakralnej Śląska XIV–XVI wieku.” W Wokół dziejów miasta. 730 lat Ząbkowic Śląskich: Materiały z konferencji naukowej, redakcja Kamil Pawłowski, 183–200. Ząbkowice Śląskie: Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy im. Księgi Henrykowskiej, 2017.
Google Scholar
Chrzanowski, Tadeusz, i Marian Kornecki. “Pomorze Wschodnie.” W Architektura gotycka w Polsce, redakcja Teresa Mroczko, Marian Arszyński, t. 1, 93–109. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1995.
Google Scholar
Chrzanowski, Tadeusz, i Marian Kornecki. Sztuka Ziemi Krakowskiej. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1982.
Google Scholar
Crossley, Paul. Gothic Architecture in the Reign of Kasimir the Great: Church Architecture in Lesser Poland 1320–1380. Kraków: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Zarząd Muzeów i Ochrony Zabytków, 1985.
Google Scholar
Czyżewski, Krzysztof, i Marek Walczak. “Late Gothic Architecture in the Region of Lesser Poland and its Central European Connections. Selected Issues.” W Die Länder der böhmischen Krone und ihre Nachbarn zur Zeit der Jagiellonenkönige (1471–1526): Kunst – Kultur – Geschichte, redakcja Evelin Wetter, 326–330. Ostfildern: Jan Thorbecke, 2004.
Google Scholar
Donath, Matthias. Spätgotische Giebel in Sachsen. Beucha: Sax-Verlag, 2001.
Google Scholar
Flasza, Jan. Bazylika św. Mikołaja w Bochni. Bochnia: Parafia pw. św. Mikołaja; Tarnów: Wydawnictwo “S-Can”, 2009.
Google Scholar
Flasza, Jan. Bochnia – przewodnik po mieście. Bochnia: Urząd Miejski, 2015.
Google Scholar
Flasza, Jan. “Dawne plany i widoki.” W Atlas historyczny miast polskich, redakcja Roman Czaja, t. 5: Małopolska, redakcja Zdzisław Noga, z. 4: Bochnia, redakcja Zdzisław Noga, 13–14. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika; Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny, 2016.
Google Scholar
Flasza, Jan. “Jak pokazać dzieje Bochni w obrazach.” Kronika Bocheńska 22, nr 3 (2014): 28–33.
Google Scholar
Flasza, Jan. “Święta Kinga i Bochnia.” Tarnowskie Studia Teologiczne 18 (1999): 197–220.
Google Scholar
Frazik, Józef Tomasz. “Sklepienia żebrowe w Polsce XV wieku,” W Sztuka i ideologia XV wieku: Materiały sympozjum Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk, Warszawa, 1–4 grudnia 1976 r., redakcja Piotr Skubiszewski, 521–566. Warszawa: PWN, 1978.
Google Scholar
Grzybkowski, Andrzej. Gotycka architektura murowana w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2014.
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323515432
Google Scholar
Grzybkowski, Andrzej. “Zagadnienie długich chórów kościołów mendykanckich w Europie Środkowo-Wschodniej w XIII wieku.” W Franciszkanie w Polsce średniowiecznej, cz. 2-3: Franciszkanie na ziemiach polskich, redakcja Jerzy Kłoczowski, s. 227–248. Kraków: Prowincjałat OO. Franciszkanów Konwentualnych Prowincji św. Antoniego i bł. Jakuba Strepy, 1989.
Google Scholar
Herrmann, Christofer. “Deutschordensland Preussen.” W Mittelalterliche Architektur in Polen, redakcja Christofer Herrmann, Dethard von Winterfeld, t. 2, 858–1039. Petersberg: Michael Imhof, 2015.
Google Scholar
Herrmann, Christofer. Mittelalterliche Architektur im Preussenland: Untersuchungen zur Frage der Kunstlandschaft und -geographie. Petersberg: Michael Imhof, 2007.
Google Scholar
Jędrysik, Miłada. “Dwór bractwa św. Jerzego w Gdańsku.” Porta Aurea 1 (1992): 233–250.
Google Scholar
Komorowski, Waldemar. “Gotyk w architekturze Małopolski XVI wieku. Artykuł przeglądowy.” W Historyzm. Tradycjonalizm. Archaizacja: Studia z dziejów świadomości historycznej w średniowieczu i czasach nowożytnych, redakcja Marek Walczak, 177–217. Kraków: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego “Societas Vistulana”, 2015.
Google Scholar
Kornecki, Marian. “Dzieje sztuki regionu bocheńskiego.” W Bochnia: Dzieje miasta i regionu, redakcja Feliks Kiryk, Zygmunt Ruta, 200–228. Kraków: Urząd Miasta Bochni, 1980.
Google Scholar
Kornecki, Marian. “Błogosławiona Kinga – pamiątki, obiekty kultu, dzieła sztuki. Inwentarz z terenu diecezji tarnowskiej.” Currenda 140, nr 1-3 (1990): 87–129.
Google Scholar
Kornecki, Marian, i Helena Małkiewiczówna. “Małopolska.” W Gotyckie malarstwo ścienne w Polsce, redakcja Jerzy Domosławski et al., 13–77. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 1984.
Google Scholar
Kowalski, Jacek. “Pomiędzy Pomorzem, a Wielkopolską – gotycka architektura bydgoskiej katedry.” W Kościół katedralny w Bydgoszczy, redakcja Aleksander Jankowski, Dariusz Karczewski, 23–52. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 2018.
Google Scholar
Krasnowolski, Bogusław. “Krakowskie warsztaty budowlane i kamieniarskie na przełomie średniowiecza i nowożytności.” Rocznik Krakowski 72 (2006): 87–112.
Google Scholar
Krasnowolski, Bogusław. Lokacyjne układy urbanistyczne na obszarze ziemi krakowskiej w XIII i XIV wieku. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2004.
Google Scholar
Krasnowolski, Bogusław, i Zbigniew Beiersdorf. “Lokacja miasta i wójtostwa (1253). Próba nowej interpretacji lokacyjnego układu urbanistycznego.” W Atlas historyczny miast polskich, redakcja Roman Czaja, t. 5: Małopolska, redakcja Zdzisław Noga, z. 4: Bochnia, redakcja Zdzisław Noga, 6–8. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika; Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny, 2016.
Google Scholar
Krasnowolski, Bogusław. “W dobie odbudowy Królestwa Polskiego (1320–1380).” W Atlas historyczny miast polskich, redakcja Roman Czaja, t. 5: Małopolska, redakcja Zdzisław Noga, z. 4: Bochnia, redakcja Zdzisław Noga, 8–9. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika; Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny, 2016.
Google Scholar
Krasnowolski, Bogusław. “Rozkwit miasta: przekształcenia centrum. Rozwój przedmieść (XV w. – pierwsza połowa XVII w.).” W Atlas historyczny miast polskich, redakcja Roman Czaja, t. 5: Małopolska, redakcja Zdzisław Noga, z. 4: Bochnia, redakcja Zdzisław Noga, 9–10. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika; Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny, 2016.
Google Scholar
Kunkel, Robert M. “Fundacje Aleksandra Jagiellończyka w Wilnie i Krakowie.” W Sztuka około 1500: Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Gdańsk 1996, 129–143. Warszawa: ARX Regia Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego, Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 1997.
Google Scholar
Líbal, Dobroslav. Gotická architektura v Čechách a na Moravě. Praha: Umělecká beseda, 1948.
Google Scholar
Pencakowski, Paweł. “Kiedy powstał gotycki korpus bazylikowy kościoła Mariackiego w Krakowie i kto go budował?” W Magistro et Amico amici discipulique: Lechowi Kalinowskiemu w osiemdziesięciolecie urodzin, redakcja Jerzy Gadomski et al., 245–255. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2002.
Google Scholar
Pilecka, Elżbieta. “Verbindungen zwischen der spätgotischen Architektur in Danzig und Mitteldeutschland.” W Mittelalterliche Architektur und Bildende Kunst im Ostseeraum. Spezifik – Rezeption – Restaurierung, redakcja Artur Bethke, 46–50. Greifswald: Ernst-Moritz-Arndt-Universität 1987.
Google Scholar
Prix, Dalibor. “Związki śląsko-czeskie w architekturze średniowiecznej w okresie panowania Luksemburgów.” W Śląsk. Perła w koronie czeskiej. Historia, kultura, sztuka, Akademia Rycerska, Legnica, Valdštejská jízdárna, Praga, redakcja Mateusz Kapustka et al., 149–172. Praha: Národní Galerie; Legnica: Muzeum Miedzi, 2007.
Google Scholar
Radovi, Milada, i Oldřich Radovi. Kniha o sklípkových klenbách. Praha: Jalna, 1998.
Google Scholar
Schenkluhn, Wolfgang. Architektur der Bettelorden: Die Baukunst der Dominikaner und Franziskaner in Europa. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 2000.
Google Scholar
Szczepański, Jakub. “Prezbiterium kościoła franciszkanów w Gdańsku i jego lektoria.” Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 18, nr 2 (1993): 109–118.
Google Scholar
Tintelnot, Hans. Die mittelalterliche Baukunst Schlesiens. Kitzingen: Holzner-Verlag, 1951.
Google Scholar
Walczak, Marek. “Bitwa grunwaldzka a sztuka od wieku XV do końca XVIII.” W Na znak świetnego zwycięstwa, t. 1: Studia, redakcja Dariusz Nowacki, 269–302. Kraków: Zamek Królewski na Wawelu, 2010.
Google Scholar
Walczak, Marek. “Działalność fundacyjna biskupa krakowskiego, kardynała Zbigniewa Oleśnickiego.” Foliae Historiae Artium 28 (1992): 57–73.
Google Scholar
Walczak, Marek. “Z najnowszych odkryć gotyckiego malarstwa ściennego (prezbiterium katedry w Sandomierzu i kościół parafialny w Lubecku).” W Imagines pictae: Studia nad malarstwem gotyckim w Polsce, redakcja Wojciech Walanus, Marek Walczak, 187–207. Kraków: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego “Societas Vistulana”, 2016.
Google Scholar
Węcławowicz, Tomasz. Gotyckie bazyliki Krakowa: “czyli można konstrukcję kościołów krakowskich XIV wieku uważać za cechę specjalną ostrołuku w Polsce?”. Kraków: Wydawnictwo Wawelskie, 1993.
Google Scholar
Węcławowicz, Tomasz. “Małopolska i ziemie ruskie Korony.” W Architektura gotycka w Polsce, redakcja Teresa Mroczko, Marian Arszyński, t. 1, 61–81. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1995.
Google Scholar
Węcławowicz, Tomasz, I Małgorzata Pietrzykówna. “Maswerki w kościołach Małopolski.”, Rocznik Krakowski 55 (1989): 45–74.
Google Scholar
Włodarek, Andrzej. “The Gothic Church of the Benedectines’ Abbey at Tyniec.” Biuletyn Historii Sztuki 64, nr 1-4 (2002): 33–55.
Google Scholar
Wojciechowski, Teofil. Kościelne dzieje Bochni 1772–1985. Bochnia, 2013.
Google Scholar
Wojciechowski, Teofil. Kościelne dzieje Bochni w czasach staropolskich. Tuchów, 2003.
Google Scholar
Wójtowicz, Stanisław. Kościół parafialny w Bochni i jego środowisko artystyczne. Przewodnik. Bochnia, 1983.
Google Scholar
Wyczesany, Jerzy. Wystrój artystyczny kościoła św. Mikołaja w Bochni. Bochnia: Muzeum im. Stanisława Fischera, 1988.
Google Scholar
Statystyki
Abstract views: 460PDF downloads: 395
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.