Architektura gotyckiej fary w Bochni
Abstrakt
Architektura bocheńskiej fary jak dotąd nie cieszyła się zbyt dużym zainteresowaniem badaczy. Zazwyczaj jedynie ograniczano się do datowania i wskazywano na inspiracje czerpane z ceglanego gotyku północnego. W niniejszym tekście podjęto próbę rekonstrukcji pierwotnego wyglądu kościoła sprzed neogotyckiej przebudowy (w ramach której m.in. zmieniono kształt szczytu w fasadzie zachodniej), a także jego analizy w kontekście architektury Małopolski i Europy Środkowej. Plan budowli znajduje szereg analogii z innymi realizacjami z regionu, a także z Czech i ze Śląska. Zupełnie nietypowy dla Małopolski jest natomiast szczyt zachodni, dla którego wzór mogły stanowić późnogotyckie szczyty Gdańska lub, co bardziej prawdopodobne, Saksonii. Jak się wydaje, obecny kształt kościoła powstał w kilku fazach: od początku XV w. do ok. 2. ćwierci tegoż stulecia wzniesiono prezbiterium, a w następnych latach prawdopodobnie korpus nawowy, jednak obecna forma jego fasady zachodniej jest wynikiem odbudowy po pożarze z ok. 1485 r., której dokonano na przełomie XV i XVI wieku lub w 1. ćwierci wieku XVI.
Instytucje finansujące
Słowa kluczowe:
Bochnia, kościół św. Mikołaja, fara, architektura gotycka, gotykBibliografia
Adamski, Jakub. “Gotycka architektura katedry łacińskiej we Lwowie – problem na nowo rozpatrzony.” W Katedra, ratusz, dwór: Wielkie miasta a władza świecka i kościelna w kulturze średniowiecznej Europy, redakcja Jacek Kowalski, Tomasz Ratajczak, 9–31. Poznań: PTPN, 2014.
Google Scholar
Adamski, Jakub. Gotycka architektura sakralna na Śląsku w latach 1200–1420: Główne kierunki rozwoju. Kraków: Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana, 2017.
Google Scholar
Adamski, Jakub. “Gotycka fara św. Anny w Ząbkowicach a tradycja i innowacja w architekturze sakralnej Śląska XIV–XVI wieku.” W Wokół dziejów miasta. 730 lat Ząbkowic Śląskich: Materiały z konferencji naukowej, redakcja Kamil Pawłowski, 183–200. Ząbkowice Śląskie: Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy im. Księgi Henrykowskiej, 2017.
Google Scholar
Chrzanowski, Tadeusz, i Marian Kornecki. “Pomorze Wschodnie.” W Architektura gotycka w Polsce, redakcja Teresa Mroczko, Marian Arszyński, t. 1, 93–109. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1995.
Google Scholar
Chrzanowski, Tadeusz, i Marian Kornecki. Sztuka Ziemi Krakowskiej. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1982.
Google Scholar
Crossley, Paul. Gothic Architecture in the Reign of Kasimir the Great: Church Architecture in Lesser Poland 1320–1380. Kraków: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Zarząd Muzeów i Ochrony Zabytków, 1985.
Google Scholar
Czyżewski, Krzysztof, i Marek Walczak. “Late Gothic Architecture in the Region of Lesser Poland and its Central European Connections. Selected Issues.” W Die Länder der böhmischen Krone und ihre Nachbarn zur Zeit der Jagiellonenkönige (1471–1526): Kunst – Kultur – Geschichte, redakcja Evelin Wetter, 326–330. Ostfildern: Jan Thorbecke, 2004.
Google Scholar
Donath, Matthias. Spätgotische Giebel in Sachsen. Beucha: Sax-Verlag, 2001.
Google Scholar
Flasza, Jan. Bazylika św. Mikołaja w Bochni. Bochnia: Parafia pw. św. Mikołaja; Tarnów: Wydawnictwo “S-Can”, 2009.
Google Scholar
Flasza, Jan. Bochnia – przewodnik po mieście. Bochnia: Urząd Miejski, 2015.
Google Scholar
Flasza, Jan. “Dawne plany i widoki.” W Atlas historyczny miast polskich, redakcja Roman Czaja, t. 5: Małopolska, redakcja Zdzisław Noga, z. 4: Bochnia, redakcja Zdzisław Noga, 13–14. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika; Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny, 2016.
Google Scholar
Flasza, Jan. “Jak pokazać dzieje Bochni w obrazach.” Kronika Bocheńska 22, nr 3 (2014): 28–33.
Google Scholar
Flasza, Jan. “Święta Kinga i Bochnia.” Tarnowskie Studia Teologiczne 18 (1999): 197–220.
Google Scholar
Frazik, Józef Tomasz. “Sklepienia żebrowe w Polsce XV wieku,” W Sztuka i ideologia XV wieku: Materiały sympozjum Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk, Warszawa, 1–4 grudnia 1976 r., redakcja Piotr Skubiszewski, 521–566. Warszawa: PWN, 1978.
Google Scholar
Grzybkowski, Andrzej. Gotycka architektura murowana w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2014.
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323515432
Google Scholar
Grzybkowski, Andrzej. “Zagadnienie długich chórów kościołów mendykanckich w Europie Środkowo-Wschodniej w XIII wieku.” W Franciszkanie w Polsce średniowiecznej, cz. 2-3: Franciszkanie na ziemiach polskich, redakcja Jerzy Kłoczowski, s. 227–248. Kraków: Prowincjałat OO. Franciszkanów Konwentualnych Prowincji św. Antoniego i bł. Jakuba Strepy, 1989.
Google Scholar
Herrmann, Christofer. “Deutschordensland Preussen.” W Mittelalterliche Architektur in Polen, redakcja Christofer Herrmann, Dethard von Winterfeld, t. 2, 858–1039. Petersberg: Michael Imhof, 2015.
Google Scholar
Herrmann, Christofer. Mittelalterliche Architektur im Preussenland: Untersuchungen zur Frage der Kunstlandschaft und -geographie. Petersberg: Michael Imhof, 2007.
Google Scholar
Jędrysik, Miłada. “Dwór bractwa św. Jerzego w Gdańsku.” Porta Aurea 1 (1992): 233–250.
Google Scholar
Komorowski, Waldemar. “Gotyk w architekturze Małopolski XVI wieku. Artykuł przeglądowy.” W Historyzm. Tradycjonalizm. Archaizacja: Studia z dziejów świadomości historycznej w średniowieczu i czasach nowożytnych, redakcja Marek Walczak, 177–217. Kraków: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego “Societas Vistulana”, 2015.
Google Scholar
Kornecki, Marian. “Dzieje sztuki regionu bocheńskiego.” W Bochnia: Dzieje miasta i regionu, redakcja Feliks Kiryk, Zygmunt Ruta, 200–228. Kraków: Urząd Miasta Bochni, 1980.
Google Scholar
Kornecki, Marian. “Błogosławiona Kinga – pamiątki, obiekty kultu, dzieła sztuki. Inwentarz z terenu diecezji tarnowskiej.” Currenda 140, nr 1-3 (1990): 87–129.
Google Scholar
Kornecki, Marian, i Helena Małkiewiczówna. “Małopolska.” W Gotyckie malarstwo ścienne w Polsce, redakcja Jerzy Domosławski et al., 13–77. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 1984.
Google Scholar
Kowalski, Jacek. “Pomiędzy Pomorzem, a Wielkopolską – gotycka architektura bydgoskiej katedry.” W Kościół katedralny w Bydgoszczy, redakcja Aleksander Jankowski, Dariusz Karczewski, 23–52. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 2018.
Google Scholar
Krasnowolski, Bogusław. “Krakowskie warsztaty budowlane i kamieniarskie na przełomie średniowiecza i nowożytności.” Rocznik Krakowski 72 (2006): 87–112.
Google Scholar
Krasnowolski, Bogusław. Lokacyjne układy urbanistyczne na obszarze ziemi krakowskiej w XIII i XIV wieku. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2004.
Google Scholar
Krasnowolski, Bogusław, i Zbigniew Beiersdorf. “Lokacja miasta i wójtostwa (1253). Próba nowej interpretacji lokacyjnego układu urbanistycznego.” W Atlas historyczny miast polskich, redakcja Roman Czaja, t. 5: Małopolska, redakcja Zdzisław Noga, z. 4: Bochnia, redakcja Zdzisław Noga, 6–8. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika; Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny, 2016.
Google Scholar
Krasnowolski, Bogusław. “W dobie odbudowy Królestwa Polskiego (1320–1380).” W Atlas historyczny miast polskich, redakcja Roman Czaja, t. 5: Małopolska, redakcja Zdzisław Noga, z. 4: Bochnia, redakcja Zdzisław Noga, 8–9. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika; Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny, 2016.
Google Scholar
Krasnowolski, Bogusław. “Rozkwit miasta: przekształcenia centrum. Rozwój przedmieść (XV w. – pierwsza połowa XVII w.).” W Atlas historyczny miast polskich, redakcja Roman Czaja, t. 5: Małopolska, redakcja Zdzisław Noga, z. 4: Bochnia, redakcja Zdzisław Noga, 9–10. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika; Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny, 2016.
Google Scholar
Kunkel, Robert M. “Fundacje Aleksandra Jagiellończyka w Wilnie i Krakowie.” W Sztuka około 1500: Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Gdańsk 1996, 129–143. Warszawa: ARX Regia Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego, Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 1997.
Google Scholar
Líbal, Dobroslav. Gotická architektura v Čechách a na Moravě. Praha: Umělecká beseda, 1948.
Google Scholar
Pencakowski, Paweł. “Kiedy powstał gotycki korpus bazylikowy kościoła Mariackiego w Krakowie i kto go budował?” W Magistro et Amico amici discipulique: Lechowi Kalinowskiemu w osiemdziesięciolecie urodzin, redakcja Jerzy Gadomski et al., 245–255. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2002.
Google Scholar
Pilecka, Elżbieta. “Verbindungen zwischen der spätgotischen Architektur in Danzig und Mitteldeutschland.” W Mittelalterliche Architektur und Bildende Kunst im Ostseeraum. Spezifik – Rezeption – Restaurierung, redakcja Artur Bethke, 46–50. Greifswald: Ernst-Moritz-Arndt-Universität 1987.
Google Scholar
Prix, Dalibor. “Związki śląsko-czeskie w architekturze średniowiecznej w okresie panowania Luksemburgów.” W Śląsk. Perła w koronie czeskiej. Historia, kultura, sztuka, Akademia Rycerska, Legnica, Valdštejská jízdárna, Praga, redakcja Mateusz Kapustka et al., 149–172. Praha: Národní Galerie; Legnica: Muzeum Miedzi, 2007.
Google Scholar
Radovi, Milada, i Oldřich Radovi. Kniha o sklípkových klenbách. Praha: Jalna, 1998.
Google Scholar
Schenkluhn, Wolfgang. Architektur der Bettelorden: Die Baukunst der Dominikaner und Franziskaner in Europa. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 2000.
Google Scholar
Szczepański, Jakub. “Prezbiterium kościoła franciszkanów w Gdańsku i jego lektoria.” Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 18, nr 2 (1993): 109–118.
Google Scholar
Tintelnot, Hans. Die mittelalterliche Baukunst Schlesiens. Kitzingen: Holzner-Verlag, 1951.
Google Scholar
Walczak, Marek. “Bitwa grunwaldzka a sztuka od wieku XV do końca XVIII.” W Na znak świetnego zwycięstwa, t. 1: Studia, redakcja Dariusz Nowacki, 269–302. Kraków: Zamek Królewski na Wawelu, 2010.
Google Scholar
Walczak, Marek. “Działalność fundacyjna biskupa krakowskiego, kardynała Zbigniewa Oleśnickiego.” Foliae Historiae Artium 28 (1992): 57–73.
Google Scholar
Walczak, Marek. “Z najnowszych odkryć gotyckiego malarstwa ściennego (prezbiterium katedry w Sandomierzu i kościół parafialny w Lubecku).” W Imagines pictae: Studia nad malarstwem gotyckim w Polsce, redakcja Wojciech Walanus, Marek Walczak, 187–207. Kraków: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego “Societas Vistulana”, 2016.
Google Scholar
Węcławowicz, Tomasz. Gotyckie bazyliki Krakowa: “czyli można konstrukcję kościołów krakowskich XIV wieku uważać za cechę specjalną ostrołuku w Polsce?”. Kraków: Wydawnictwo Wawelskie, 1993.
Google Scholar
Węcławowicz, Tomasz. “Małopolska i ziemie ruskie Korony.” W Architektura gotycka w Polsce, redakcja Teresa Mroczko, Marian Arszyński, t. 1, 61–81. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1995.
Google Scholar
Węcławowicz, Tomasz, I Małgorzata Pietrzykówna. “Maswerki w kościołach Małopolski.”, Rocznik Krakowski 55 (1989): 45–74.
Google Scholar
Włodarek, Andrzej. “The Gothic Church of the Benedectines’ Abbey at Tyniec.” Biuletyn Historii Sztuki 64, nr 1-4 (2002): 33–55.
Google Scholar
Wojciechowski, Teofil. Kościelne dzieje Bochni 1772–1985. Bochnia, 2013.
Google Scholar
Wojciechowski, Teofil. Kościelne dzieje Bochni w czasach staropolskich. Tuchów, 2003.
Google Scholar
Wójtowicz, Stanisław. Kościół parafialny w Bochni i jego środowisko artystyczne. Przewodnik. Bochnia, 1983.
Google Scholar
Wyczesany, Jerzy. Wystrój artystyczny kościoła św. Mikołaja w Bochni. Bochnia: Muzeum im. Stanisława Fischera, 1988.
Google Scholar
Statystyki
Abstract views: 469PDF downloads: 405
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
Od numeru 1/2019 do 4/2022 stosowaliśmy licencję CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
