The Borderlines of the Thaw: Graphic Art from the Federal Republic of Germany in Warsaw „Exhibition Factory” (1956–1957)

Gabriela Świtek


Warszawa, Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Warszawski (Polska)
http://orcid.org/0000-0002-5165-8545

Abstrakt

Celem artykułu jest zarysowanie politycznych i artystycznych kontekstów dwóch wystaw grafiki z Niemiec Zachodnich, które zostały zaprezentowane w Centralnym Biurze Wystaw Artystycznych w Warszawie  w latach 1956–1957. Historycy uznają rok 1956 – podobnie jak 1968 czy 1989 – za znaczącą cezurę czasową, rok przełomowy w globalnej historii politycznej i społecznej. W historii polskiej sztuki nowoczesnej rok 1956 jest również postrzegany jako czas istotny dla przemian w życiu artystycznym – czas Odwilży. Jako pierwsza wystawa sztuki z Niemiec Zachodnich w powojennej Polsce, Wystawa prac grafików z Niemieckiej Republiki Federalnej została otwarta w Warszawie w tym samym dniu, w którym w Moskwie Nikita Chruszczow przedstawił swój słynny „tajny referat” (25 lutego 1956). Wystawę Plakat NRF  zorganizowano w CBWA w 1957 r., po wydarzeniach Polskiego Października ’56. Zestawienie wystaw sztuki z politycznymi wydarzeniami tego okresu wpisuje się w refleksję nad zjawiskami równoczesności i nierównoczesności, rozpoznanymi przez filozofów historii, a także w refleksję nad heterogeniczną naturą wizualnego czasu historii wystaw.

Instytucje finansujące

Instytut Sztuki PAN

Słowa kluczowe:

historia wystaw, grafika niemiecka, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Odwilż, niemiecko-polska wymiana kulturalna

Adamowicz, Tadeusz. “Przegląd Kulturalny.” In Polskie życie artystyczne w latach 1945–1960, edited by Aleksander Wojciechowski, 422–432. Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1992.
  Google Scholar

Bartke, Eberhard, and Rudolf Bergander. [untitled]. In Niestety aktualne: Wystawa fotomontaży Johna Heartfielda NRD, no pagination [2]. Warszawa: Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, 1964.
  Google Scholar

Białostocki, Jan. “Polish Contemporary Graphic Art.” In Exhibition of Polish Graphic Art / Exposition de l’art graphique polonais, 3–7. Warsaw: Sztuka, 1956.
  Google Scholar

Białostocki, Jan. [untitled]. In Wystawa prac grafików z Niemieckiej Republiki Federalnej, 3–5. Warszawa: Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Wydawnictwo Sztuka, 1956.
  Google Scholar

Bingen, Dieter. Polityka Republiki Bońskiej wobec Polski. Od Adenauera do Kohla 1949–1991. Translated by Janusz Józef Węc. Kraków: Kwadrat, 1997.
  Google Scholar

Bryson, Norman. “Art in Context.” In Studies in Historical Change, edited by Ralph Cohen, 18–42. Charlottesville, London: University Press of Virginia, 1992.
  Google Scholar

Budrowska, Kamila. Writers, Literature and Censorship in Poland. 1948–1958. Translated by Paul A. Vickers. Berlin: Peter Lang, 2020.
  Google Scholar

Curley, John J. Global Art and the Cold War. London: Laurence King Publishing, 2018.
  Google Scholar

Fik, Marta. Kultura polska po Jałcie: Kronika lat 1944–1981. London: Polonia Book Fund Ltd, 1989.
  Google Scholar

Fitzpatrick, Sheila. On Stalin’s Team: The Years of Living Dangerously in Soviet Politics. New Jersey: Princeton University Press, 2015.
  Google Scholar

Giesen, Bernhard. “Noncontemporaneity, Asynchronity and Divided Memories.” Time & Society 13, no. 1 (March 2004): 27–40.
DOI: https://doi.org/10.1177/0961463X04040741   Google Scholar

Hall, Simon. 1956: The World in Revolt. London: Faber and Faber, 2016.
  Google Scholar

Hölscher, Eberhard. “Nowa niemiecka twórczość plakatowa.” In Plakat NRF, no pagination [5–6]. Warszawa: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW “Prasa,” 1957.
  Google Scholar

Hölscher, Eberhard. “Zum Geleit.” In Polnische Plakate, 1. Nürnberg: Buchdruckerei Georg Göbel, [1956].
  Google Scholar

Hölscher, Eberhard. “Zum Geleit.” In Polnisches Plakat, no pagination [3–4]. Westberlin, Warszawa: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW “Prasa,” 1957.
  Google Scholar

Juszkiewicz, Piotr. Od rozkoszy historiozofii do “gry w nic”: Polska krytyka artystyczna czasu odwilży. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2005.
  Google Scholar

Kal, Elżbieta. “Tego się nie krytykuje, na kogo się nie liczy”: Polska krytyka artystyczna okresu realizmu socjalistycznego. Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej, 2010.
  Google Scholar

Krzymuska, Joanna. “Centralne Biuro Wystaw Artystycznych.” In Polskie życie artystyczne w latach 1945–1960, edited by Aleksander Wojciechowski, 253–257. Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1992.
  Google Scholar

Krzywicki, Andrzej. Poststalinowski karnawał radości, V Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów o Pokój i Przyjaźń, Warszawa 1955 rok: przygotowania, przebieg, znaczenie. Warszawa: Trio, 2009.
  Google Scholar

Leśniak, Kamila. “The Family of Man in Poland: An Exhibition as a Democratic Space?” Ikonotheka, no. 26 (2016): 213–238.
DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0010.1679   Google Scholar

Lisiecka, Anna. “Działalność Komitetu Współpracy Kulturalnej z Zagranicą w latach 1950–1956.” In Przebudować człowieka: Komunistyczne wysiłki zmiany mentalności, edited by Marcin Kula, 203–260. Warszawa: Trio, 2001.
  Google Scholar

Mansfeld, Joanna. “Centralne Biuro Wystaw Artystycznych.” In Zachęta 1860–2000, edited by Gabriela Świtek, 179–182. Warszawa: Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, 2003.
  Google Scholar

Markowska, Anna. Dwa przełomy: Sztuka polska po 1955 i 1989 roku. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012.
  Google Scholar

Matul, Katarzyna. “The Transition to Art: Poster Exhibitions at the Outset of the Poster’s Institutionalisation.” Ikonotheka, no. 26 (2016): 239–51.
DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0010.1680   Google Scholar

Moxey, Keith. Visual Time: The Image in History. Durham-London: Duke University Press, 2013.
  Google Scholar

Mroszczak, Józef. “Über das Plakat.” In Polnische Plakate, 2–4. Nürnberg: Buchdruckerei Georg Göbel, [1956].
  Google Scholar

Mroszczak, Józef. “Über das Plakat.” In Polnisches Plakat, no pagination [5–8]. Westberlin, Warszawa: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW “Prasa,” 1957.
  Google Scholar

Murawska-Muthesius, Katarzyna. “Remapping Socialist Realism: Renato Guttuso in Poland.” In Art beyond Borders: Artistic Exchange in Communist Europe [1945–1989], edited by Jérôme Bazin, Pascal Dubourg Glatigny, Piotr Piotrowski, 139–150. Budapest-New York: Central European University, 2016.
  Google Scholar

Orišková, Mária, ed. Curating “Eastern Europe” and Beyond: Art Histories through the Exhibition. Frankfurt am Main: Peter Lang; Bratislava: VEDA, SAS Publishing House, 2013.
  Google Scholar

Pieńkos, Andrzej. “Wystawa prac grafików z Niemieckiej Republiki Federalnej.” Accessed April 7, 2019. https://zacheta.art.pl/pl/wystawy/wystawa-prac-grafikow-niemieckiej-republiki-federalnej.
  Google Scholar

Piotrowski, Piotr. “Odwilż.” In Odwilż: Sztuka ok. 1956 r., edited by Piotr Piotrowski, 9–35. Poznań: Muzeum Narodowe w Poznaniu, Galeria Sztuki Współczesnej, 1996.
  Google Scholar

Plakat NRF. Warszawa: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW “Prasa,” 1957.
  Google Scholar

Przestrzeń między nami, edited by Tomasz Fudala, Marianne Zamecznik. Warszawa: Muzeum Sztuki Nowoczesnej, 2010.
  Google Scholar

Rocznik CBWA 1956. Warszawa: Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, [1957].
  Google Scholar

Rocznik CBWA 1957. Warszawa: Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, [1958].
  Google Scholar

Roman Artymowski, malarstwo. Warszawa: Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, 1985.
  Google Scholar

Roman Artymowski, Słońce nad pustynią: Motywy arabskie w twórczości Romana Artymowskiego (1919–1993), edited by Jacek Macyszyn, Józef Grabski. Kraków-Warszawa: IRSA, 2004.
  Google Scholar

Roth, Lynette, ed. Inventur: Art in Germany, 1943–1955. Cambridge MA: Harvard Art Museum, 2018.
  Google Scholar

Skarupsky, Petra. “Sztuka graficzna USA.” Accessed April 29, 2019. https://zacheta.art.pl/pl/wystawy/sztuka-graficzna-usa.
  Google Scholar

Skrzypek, Andrzej. “Od tajnego referatu do autonomii – zmiana zależności Polski od ZSRR w 1956 r.” In Przełom Października ’56, edited by Paweł Dybicz, 57–74. Warszawa: Fundacja Oratio Recta, 2016.
  Google Scholar

Studzińska, Jolanta. Socrealizm w malarstwie polskim. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2014.
  Google Scholar

Sztuka graficzna USA, Warszawa: Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, 1957.
  Google Scholar

Świtek, Gabriela. “Czy artysta potrzebuje kuratora? Przyczynek do historii kuratorstwa na przykładzie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych w latach 60. XX wieku.” In Artysta / kurator. Studia z metodologii historii sztuki, edited by Maria Poprzęcka, 75–96. Warszawa: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2019.
  Google Scholar

Świtek, Gabriela. “«Envisaging Exhibitions» Behind the Iron Curtain: The Warsaw Central Office of Art Exhibitions (1949–1955).” Unpublished paper presented at the symposium “Radiations. European Art and Its Debates during the Cold War, 1944–1955,” Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofia, Madrid, April 30, 2015. Accessed July 7, 2020. https://www.museoreinasofia.es/en/multimedia/envisaging-exhibitions-behind-iron-curtain-central-office-art-exhibitions-warsaw-1949.
  Google Scholar

Świtek, Gabriela. “Heartfield im Zentralbüro für Kunstausstellungen (Centralne Biuro Wystaw Artystycznych) in Warschau (1964).” In Verflechtung und Abgrenzung. Polnisch-deutsche Perspektiven in der Kunstgeschichte seit 1945, edited by Regina Wenninger, Annika Wienert. www.kunsttexte.de/ostblick, no. 4 (2018).
  Google Scholar

Time in the History of Art: Temporality, Chronology and Anachrony, edited by Dan Karlholm, Keith Moxey. New York-London: Routledge, 2018.
  Google Scholar

Urbanowicz, Bohdan. “O sztuce amerykańskiej.” [unpaginated leaftlet] In Sztuka graficzna USA, no pagination. Warszawa: Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, 1957.
  Google Scholar

Welbel, Stanisław. “Käthe Kollwitz and Otto Nagel: Two Exhibitions of ‘Progressive Artists’ at the Zachęta in the Framework of Cultural Cooperation with the German Democratic Republic.” Ikonotheka, no. 26 (2016): 111–136.
DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0010.1675   Google Scholar

Wołowiec, Grzegorz. “Formalizm – naturalizm.” In Słownik realizmu socjalistycznego, edited by Zdzisław Łapiński, Wojciech Tomasik, 70–72. Kraków: Universitas, 2004.
  Google Scholar

Wołowiec, Grzegorz. “Przegląd Kulturalny.” In Słownik realizmu socjalistycznego, edited by Zdzisław Łapiński, Wojciech Tomasik, 229–230. Kraków: Universitas, 2004.
  Google Scholar

Wystawa prac grafików z Niemieckiej Republiki Federalnej [exhibition catalogue]. Warszawa: Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Wydawnictwo Sztuka, 1956.
  Google Scholar

Zieliński, Jacek Antoni. “Czym jest Krąg Arsenału.” In Krąg “Arsenału 1955”: Malarstwo, grafika, rysunek z Muzeum Okręgowego w Gorzowie, edited by Jacek Antoni Zieliński, 7–16. Warszawa: Galeria “Zachęta”, 1992.
  Google Scholar

Zychowicz, Karolina. “The Exhibition-Organizing Activity of the Committee for Cultural Cooperation with Foreign Countries (1950–1956): Based on the Example of Selected Exhibitions at the Zachęta Central Bureau of Art Exhibitions.” Ikonotheka, no. 26 (2016): 63–94.
DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0010.1673   Google Scholar


Opublikowane
2020-03-30

Cited By / Share

Świtek, G. (2020). The Borderlines of the Thaw: Graphic Art from the Federal Republic of Germany in Warsaw „Exhibition Factory” (1956–1957). Biuletyn Historii Sztuki, 82(1), 127–158. https://doi.org/10.36744/bhs.638

Autorzy

Gabriela Świtek 

Warszawa, Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Warszawski Polska
http://orcid.org/0000-0002-5165-8545

Statystyki

Abstract views: 286
PDF downloads: 0 PDF downloads: 182