Carlo i Francesco Ceroniowie w świetle nowych źródeł archiwalnych

Piotr Ługowski

Abstrakt

W 2. połowie XVII w. do Warszawy przybyła grupa architektów pochodzących z  położonej nad jeziorem Lugano Valsoldy, w północnej Lombardii. Wśród nich znaleźli się Carlo i Francesco Ceroniowie. Postacie te za sprawą badań prof. Mariusza Karpowicza doczekały się samodzielnych opracowań. To on odnalazł w archiwum parafialnym w Albogasio Inferiore ich metryki, ustalił koligacje rodzinne, dotarł do kontraktu Francesca Ceroniego na prace przy kościele sakramentek oraz do testamentu Carla Ceroniego. Badania prowadzone przez autora tekstu dla Słownika architektów i budowniczych środowiska warszawskiego XV-XVIII wieku przyniosły szereg informacji biograficznych. Kwerenda w archiwum parafialnym w Albogasio Inferiore ujawniła nowe dokumenty źródłowe. Odnaleziono pełnomocnictwo Ceroniego dane w 1711 r. przed władzami Miasta Starej Warszawy dla Pietra Martiriego i Carla Antonia Bellottich na występowanie w jego imieniu przed władzami Valsoldy oraz zbiór dokumentów dotyczących konfliktu miedzy Carlem Ceronim a Carlem Fariną. Konflikt ten, o podłożu finansowym, skłonił Ceroniego do wyłączenia w testamencie rodziny Farina z udziału w spadku. Farina, który zabezpieczał w latach 1693-1699 włoskie interesy architekta, zarzucił Ceroniemu niespłacenie całości długu. Ceroni w liście z Warszawy z 16 maja 1714 roku skierowanym do kuzyna, burmistrza Valsoldy, przedstawił argumenty w których wykazał, że dług spłacił, a nawet poniósł szkody na wspólnych interesach z Carlem Fariną.  Z tego samego listu wynika, że druga córka architekta, Lucia - wbrew dotychczasowym ustaleniom - dożyła pełnoletniości i w wieku 31 lat wstąpiła do zakonu (zm. 1717). Kwerenda w aktach notarialnych archiwum państwowego w Como pozwoliła odnaleźć kodycyl Franciszka Ceroniego oraz plenipotencję wystawioną przez spadkobierców Ceroniego  architektom Carlo Antonio Bay i Giuseppe Rachetti na odzyskanie długów od Zofii i Dominika Combonich.  

Sześć listów Carla Ceroniego do Samuela Pączkowskiego, administratora dóbr Krasińskich, odnalezionych w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie przyniosło nowe informacje na temat prac prowadzonych w Węgrowie. Listy te każą zweryfikować czas trwania prac przy zespole kościoła i klasztoru węgrowskich reformatów, i wydłużyć je o co najmniej dziesięć lat.

Przeprowadzona przez autora analiza źródeł pozwala stwierdzić, iż głównym właścicielem przedsiębiorstwa budowlanego był młodszy z braci Ceronich  - Francesco. Carlo i Francesco Ceroniowie dorobili się znacznego majątku, który po ich śmierci przeszedł na własność mieszkańców Albogasio jako Eredita Ceroni. Jeszcze w XIX w. zyski z niego przeznaczane były na potrzeby mieszkańców miasteczka.