A Recently Discovered Portrait of Ladislas Vasa as the Pretender to the Muscovite Throne (ca. 1609) in the Collection of the Bibliothèque nationale de France

artykuł recenzowany

Jacek Żukowski

jzukowski@zamek-krolewski.pl
Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-3931-8695

Abstrakt

Przedmiotem niniejszego opracowania jest analiza unikatowej ryciny zachowanej w Bibliothèque nationale de France, przedstawiającej królewicza Władysława Wazę (1595–1648) jako pretendenta do tronu moskiewskiego. Rycina została prawdopodobnie wykonana ok. 1609/1610 r. Autor stara się zrekonstruować ideologiczne znaczenie grafiki w kontekście tzw. moskiewskiej ikonografii Władysława.



Słowa kluczowe:

Władysław Waza (Władysław IV), Zygmunt III Waza, Mikołaj Wolski, Antonio Tempesta, Jacopo Lauro, Wolfgang Kilian, Matthäus Greuter, Camillo Cungi, portret oficjalny, królewska propaganda, wojna polsko-moskiewska 1609–1618

Budziło, Józef. Wojna moskiewska wzniecona i prowadzona z okazji fałszywych Dymitrów od 1603 do 1612 r. Edited by Janusz Byliński, Józef Długosz. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1995.
  Google Scholar

Byliński, Janusz. Dwa sejmy z roku 1613. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1984.
  Google Scholar

Chrościcki, Juliusz A. Sztuka i polityka. Funkcje propagandowe sztuki w epoce Wazów 1587–1668. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983.
  Google Scholar

Couilleaux, Benjamin. “Alegoria królewicza Władysława Wazy. Matthäus Greuter”. In Świat polskich Wazów. Przestrzeń – ludzie – sztuka, edited by Jacek Żukowski, 271–272. Warszawa: Zamek Królewski w Warszawie–Muzeum, 2019.
  Google Scholar

Fijałek, Jan. “Materiały do stosunków księgarza i rysownika rzymskiego Jakóba Lauro z Polakami w początku wieku XVII”. Prace Komisji Historii Sztuki PAU 4, no. 2 (1927–1928): XLII–XLVI.
  Google Scholar

Filyushkin, Aleksandr I. Tituly russkikh gosudarey. Moskva–Sankt-Peterburg: Al’yans-Arkheo, 2006.
  Google Scholar

Florya, Boris N. Pol’sko-litovskaya interventsiya v Rossii i russkoye obshchestvo. Moskva: Indrik, 2005.
  Google Scholar

Grala, Hieronim. “God Save Tsar Władysław. Polish King as the Successor of Muscovite Rurikids”. In Spain – India – Russia: Centres, Borderlands, and Peripheries of Civilisations. Anniversary Book Dedicated to Professor Jan Kieniewicz on his 80th birthday, edited by Jan Stanisław Ciechanowski, Cristina González Caizán, 333–347. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, 2018.
  Google Scholar

Grala, Hieronim. “O stanowieniu władcy w rosyjskiej tradycji”. Polski Przegląd Dyplomatyczny, no. 2 (2023): 93–103.
  Google Scholar

Grala, Hieronim. “’Ruś nasza’ vs. ‘Московия’. Naslediye Drevney Rusi kak instrument diplomatii Pol’sko-litovskogo gosudarstva XVI – pervoy poloviny XVII v.”. In Drevnyaya Rus’ posle Drevney Rusi: dyskurs vostochnoslavyanskogo (ne)yedinstva, edited by Andrey V. Doronin, 215–241. Moskva: Politicheskaya entsiklopediya, 2017.
  Google Scholar

Grala, Hieronim. “Zygmunt III – potomek ‘moskiewskiej’ księżniczki? (Wokół praw Wazów do carskiego tronu)”. In Origines, fontes et narrationes – pośród kręgów poznania historycznego. Prace ofiarowane Profesorowi Marcelemu Antoniewiczowi, edited by Marek Cetwiński, Maciej Janik, Marek Nita, 233–247. Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza, 2018.
  Google Scholar

Hollstein, Friedrich Wilhelm Heinrich (et al.). German Woodcuts, Engravings and Etchings ca. 1400–1700, Volume 12. Amsterdam: Sound & Vision Publishers, Ouderkerk aan den Ijssel, 1983.
  Google Scholar

Hutten-Czapski, Emeryk. Spis rycin przedstawiających portrety przeważnie polskich osobistości w zbiorach Emeryka hr. Hutten-Czapskiego w Krakowie, Kraków: Hr. Emerykowa Hutten-Czapska, 1901.
  Google Scholar

Jaworska, Maria. “’Moskiewski dwór’ królewicza Władysława IV w latach 1616–1617”. Kronika Zamkowa. Roczniki 2 (2015): 31–58.
  Google Scholar

Join-Lambert, Sophie. “Les Mots et les Gestes. Les estampes de genre versifiées dans l’œuvre d’Abraham Bosse”. In L’Estampe au Grand-Siècle. Etudes offertes à Maxime Préaud, edited by Peter Fuhring, 221–233. Paris: Ecole nationale des chartes, 2010.
  Google Scholar

Kappeler, Andreas. Ivan Groznyj im Spiegel der ausländischen Druckschriften seiner Zeit: ein Beiträg zur Geschichte des westlichen Russlandbildes. Bern: Hans Lang, 1972.
  Google Scholar

Kobierzycki, Stanisław. Historia Władysława, Królewicza polskiego i szwedzkiego. Edited by Janusz Byliński, Włodzimierz Kaczorowski, translated by Marek Krajewski. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2005.
  Google Scholar

Korotkiy, Vladimir G. “Belorusskaya, russkaya, ukrainskaya ‘smuty’ – istoki peredelov granits stran Tsentral’noy i Vostochnoy Yevropy v XVI–XVII vv.”, Trudy Istoricheskogo fakul’teta Sankt-Peterburgskogo universiteta 3, no. 10 (2012): 133–137.
  Google Scholar

Kovalenko, Gennadiy M. “Stanislav Zholkevskiy i Yakob Delagardi v Rossii”, Trudy Istoricheskogo fakul’teta Sankt-Peterburgskogo universiteta 3, no. 10 (2012): 107–111.
  Google Scholar

Kozłowski, Stanisław. “Elekcja królewicza Władysława Wazy na tron moskiewski”. Przegląd Powszechny 25 (1889): 20–39, 207–226.
  Google Scholar

Krasińska-Klaputh, Ewa, Nina Kozłowska, Aleksander Menhard. Polskie Orły, Bawarskie Lwy. Na tropach wspólnych historycznych śladów. Warszawa: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, 2010.
  Google Scholar

Leitsch, Walter. Das Leben am Hof König Sigismunds III. von Polen. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften; Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2009.
DOI: https://doi.org/10.1553/0x0018c376   Google Scholar

Leuschner, Eckhard. Antonio Tempesta. The illustrated Bartsch. Commentary Part 1, vol. 35, Antonio Tempesta. New York: Abaris Books, 2004.
  Google Scholar

Leuschner, Eckhard. “Antonio Tempesta as a Designer of Models for Engraved Frontispieces. A Closer Look at a Drawing in the Musée du Louvre”. In L’Estampe au Grand-Siècle. Etudes offertes à Maxime Préaud, edited by Peter Fuhring, 49–54. Paris: École nationale des chartes, 2010.
  Google Scholar

Lochner, Georg Wolfgang Karl. Johann Neudörfer’s Nachrichten von Künstlern und Werkleuten in Nürnberg. Wien: W. Braumüller, 1875.
  Google Scholar

Longsworth, Philip. “Review: Tituly russkikh gosudarei by A. I. Filiushkin”. The Slavonic and East European Review 86, no. 3 (2008): 549–550.
DOI: https://doi.org/10.1353/see.2008.0103   Google Scholar

Ławrientiew, Aleksandr W. “’Corona moscovitica’ ze Skarbca Koronnego epoki Wazów (wokół kwestii pochodzenia insygnium)”. Kronika Zamkowa. Roczniki 2 (2015): 7–30.
  Google Scholar

Maciszewski, Jarema. Polska a Moskwa 1603–1618. Opinie i stanowiska szlachty polskiej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968.
  Google Scholar

Michalczyk, Zbigniew. Zapomniane konteksty. Augsburg jako ośrodek rytownictwa wobec Rzeczypospolitej w XVII–XVIII wieku. Warszawa: Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą “Polonika”, 2020.
  Google Scholar

Petrus, Jerzy T. “Miniaturowa galeria portretów rodziny Zygmunta III”. Biuletyn Historii Sztuki 37, no. 2 (1975): 150–161.
  Google Scholar

Petrus, Jerzy T. “Portrety dziecięce Władysława IV i Anny Marii Wazówny w zbiorach hiszpańskich (Ze studiów nad malarstwem dworskim epoki Wazów)”. Folia Historiae Artium 11 (1975): 109–137.
  Google Scholar

Platonov, Sergey F. Ocherki po istorii Smuty v Moskovskom gosudarstve XVI–XVII vv. (Opyt izucheniya obshchestvennogo stroya i soslovnykh otnosheniy v Smutnoye vremya). S.-Peterburg: Sklad izdaniya u Ya. Bashmakova i K°, 1910.
  Google Scholar

Pokora, Jakub. “Mnemosynon dla królewicza Władysława Zygmunta Wazy. Rycina Matthaeusa Greutera z 1605 r.” Kronika Zamkowa. Roczniki 6 (2019): 101–112.
  Google Scholar

Pokora, Jakub. Nie tylko podobizna. Szkice o portrecie. Warszawa: Muzeum Pałac w Wilanowie, 2012.
  Google Scholar

Polak, Wojciech. O Kreml i Smoleńszczyznę. Polityka Rzeczypospolitej wobec Moskwy w latach 1607–1612. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1995.
  Google Scholar

Prochaska, Antoni. Hetman Stanisław Żółkiewski. Warszawa: Wydawnictwo Kasy im. J. Mianowskiego Instytutu Popierania Nauki, 1927.
  Google Scholar

Quinci, Katiuscia, and Jacek Żukowski. “Portret Władysława Zygmunta w stroju polskim”. In Świat polskich Wazów. Przestrzeń – ludzie – sztuka, edited by Jacek Żukowski, 255–256. Warszawa: Zamek Królewski w Warszawie, 2019.
  Google Scholar

Rice, Louise. “ARCANIS NODIS: The Emblematic Thesis Prints of the Roman College”. Memoirs of the American Academy in Rome 65 (2020): 372–480.
DOI: https://doi.org/10.2307/27031302   Google Scholar

Ruszczycówna, Janina. “Portrety Zygmunta III i jego rodziny”. Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie 13.1 (1969): 151–269.
  Google Scholar

Skoczek, Józef. Wychowanie Wazów, Lwów: Nakładem Przeglądu Humanistycznego, 1937.
  Google Scholar

Sobieski, Wacław. Żółkiewski na Kremlu. Warszawa: Nakł. Gebethnera i Wolffa; Kraków: G. Gebethner i Spółka, 1920.
  Google Scholar

Soboleva, Nadezhda A. Ocherki istorii rossiyskoy simvoliki: ot tamgi go simvolov gosudarstvennogo suvereniteta. Moskva: Yazyki Slavyanskikh Kul’tur, 2006.
  Google Scholar

Soboleva, Nadezhda A. Russkiye pechati. Moskva: Nauka, 1991.
  Google Scholar

Stökl, Günther. Testament und Siegel Ivans IV. Opladen: Westdeutscher Verlag, 1972.
  Google Scholar

Szeftel, Marc. “The Title of the Muscovite Monarch up to the End of the Seventeenth Century”. Canadian American Slavic Studies 13, no. 1–2 (1979): 59–81.
  Google Scholar

Talbierska, Jolanta. Grafika XVII wieku w Polsce. Funkcje, ośrodki, artyści. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2011.
  Google Scholar

Tomkiewicz, Władysław. “Malarstwo dworskie w dobie Władysława IV”. Biuletyn Historii Sztuki 12, no. 2 (1950): 145–200.
  Google Scholar

Tygielski, Wojciech. “Marszałka Mikołaja Wolskiego poselstwo do Rzymu (1609–1610)”. Odrodzenie i Reformacja w Polsce 43 (1999): 73–83.
  Google Scholar

Tyumentsev, Igor’ O. “Sapezhintsy i zarozhdeniye pervogo zemskogo opolcheniya po materialam Russkogo Arkhiva Ya. Sapekhi 1608–1611 godov”. In: Tri daty tragicheskogo pyatidesyatiletiya Yevropy (1598–1618–1648): Rossiya i Zapad v gody Smuty, religioznykh konfliktov i Tridtsatiletney voyny, edited by Vladislav D. Nazarov, Pavel Yu. Uvarov, 95–102. Moskva: Institut vseobshchey istorii RAN, 2018.
  Google Scholar

Ulčinaitė, Eugenija, and Eugenijus Saviščevas, eds. Day of Triumph. The Victory at Smolensk on June 13, 1611 and the Ceremonial Reception of Sigismund Vasa in Vilnius on July 24, 1611. Vilnius: Nacionalinis muziejus Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės valdovų rūmai, 2011.
  Google Scholar

Wiłkojć, Ewa. “Siedemnastowieczny obraz ‘Stanisław Żółkiewski przedstawia Zygmuntowi III i królewiczowi Władysławowi na sejmie w 1611 roku pojmanych carów Szujskich’ z Lwowskiego Muzeum Historycznego w świetle badań konserwatorskich”. In Hołd carów Szujskich, edited by Juliusz A. Chrościcki, Mirosław Nagielski, 167–169. Warszawa: Neriton, 2012.
  Google Scholar

Wisner, Henryk. Król i car. Rzeczpospolita i Moskwa w XVI i XVII wieku. Warszawa: Książka i Wiedza, 1995.
  Google Scholar

Żukowski, Jacek. “Cejlońskie ‘koło u wozu’. O kryzie słów kilka”. Barok. Historia – Literatura – Sztuka 17, no. 2 (2010): 121–141.
  Google Scholar

Żukowski, Jacek. “Pompa Vestimentis. Organizacja służb szatniarskich na dworze wazowskim 1587–1648”. Kronika Zamkowa, no. 1–2 (2011): 51–74.
  Google Scholar

Żukowski, Jacek. “Wielki Kniaź Moskiewski Władysław Zygmuntowicz. Przegląd ikonografii w 400-setną rocznicę elekcji”. In The Royal Component of Lithuanian Culture: Images, Symbols, Relics, edited by Jolita Liškevičienė, Sigita Maslauskaitė, Gabija Surdokaitė-Vitienė, 177–209. Vilnius: Vilniaus dailės akademijos leidykla, 2012.
  Google Scholar

Żukowski, Jacek. “Zeus i Ganimedes. Wiktoria chocimska w ikonografii oraz propagandzie Zygmunta III i Władysława IV”. In Od Cecory do Chocimia 1620–1621. 400. rocznica zwycięskiej obrony przed armią turecką, edited by Paweł Tyszka, Zbigniew Hundert, 199–226. Warszawa: Zamek Królewski w Warszawie, 2024.
  Google Scholar


Opublikowane
2025-10-23

Cited By / Share

Żukowski, J. (2025). A Recently Discovered Portrait of Ladislas Vasa as the Pretender to the Muscovite Throne (ca. 1609) in the Collection of the Bibliothèque nationale de France. Biuletyn Historii Sztuki, 87(3), 33–56. https://doi.org/10.36744/bhs.1696

Autorzy

Jacek Żukowski 
jzukowski@zamek-krolewski.pl
Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum Polska
https://orcid.org/0000-0002-3931-8695

Jacek Żukowski, doktor nauk humanistycznych, historyk sztuki, badacz wazowskiej kultury dworskiej; autor ponad stu artykułów i not katalogowych oraz książek Sąd nad arianami w kieleckim Pałacu Biskupów Krakowskich (2018) i Żądza chwały. Władysław IV w ikonografii performatywnej (2018); redaktor i współredaktor: Art of the Southern Netherlands, Gdańsk and the Polish-Lithuanian Commonwealth (2017), Świat polskich Wazów. Przestrzeń – ludzie – sztuka i Świat polskich Wazów. Eseje (2019), Opera and Beyond. Early Modern Court Theatre (2021), Zmienność fortuny. Alegorie Hermana Hana (2023), Triumfalna harmonia. Teatr Władysława IV (2023).



Statystyki

Abstract views: 48
PDF downloads: 14


Licencja

Prawa autorskie (c) 2025 Jacek Żukowski

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W numerach od 1/2019 do 4/2022 wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.