Kilka uwag na temat datowania, autorstwa i historii obrazu Zaśnięcie Matki Boskiej w zbiorach Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie

artykuł recenzowany

Adam Spodaryk

adam.spodaryk@gmail.com
Kraków, Instytut Historii Sztuki i Kultury, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie; Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie, Muzeum Narodowe w Krakowie (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-4179-9990

Abstrakt

Obraz Zaśnięcie Matki Boskiej, pochodzący z kolegiaty św. Michała na Wawelu, obecnie w Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie (nr inw. MNK XII-341), był wielokrotnie omawiany w literaturze przedmiotu, ale przyjęte w nauce poglądy na temat jego datowania i autorstwa powielają ustalenia z 1956 r. W artykule podjęto próbę ponownego rozpatrzenia tych kwestii na podstawie lepiej obecnie rozpoznanych źródeł pisanych, wyników badań konserwatorskich oraz fotografii w podczerwieni. Autor dowodzi, że omawiany obraz powstał ok. roku 1522 i jest dziełem Michała Lancza z Kitzingen. Ponadto w tekście omówiono dzieje obrazu i historię jego konserwacji.


Słowa kluczowe:

Izabela z Flemmingów Czartoryska, Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie, Dom Gotycki w Puławach, Puławy, Kraków, Michał Lancz von Kitzingen, Mistrz Jerzy, kościół św. Michała na Wawelu, katedra krakowska, Wawel, Sylwester Ożarowski

Adamowicz, Jarosław. Mistrz Rodziny Marii. Dzieła malarstwa tablicowego jednego z krakowskich warsztatów cechowych przełomu XV i XVI wieku. Kraków: Wydawnictwo Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki, 2018.
  Google Scholar

Arnold, Klaus. „Der Maler Michael Lancz von Kitzingen (um 1470–1523) und Frankens Beziehungen zur Kunst in Polen”. Altfränkische Bilder. Neue Folge 16 (2021): 2–6.
  Google Scholar

Arnold, Klaus. „Von Kitzingen nach Krakau. Der königliche polnische Hofmaler Michael Lancz (um 1470–1523)”. Jahrbuch für den Landkreis Kitzingen (2021): 25–41.
  Google Scholar

Die Aufzeichnung des Dominikaners Martin Gruneweg (1562–ca. 1618) über seine Familie in Danzig, seine Handelsreisen in Osteuropa und sein Klosterleben in Polen. Redakcja Almut Bues. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2008.
  Google Scholar

Chełmecka, Paulina. „Obrazy ze scenami legend o św. Mikołaju w zbiorach Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie. Kwestia proweniencji i wykonawcy”. Folia Historica Cracoviensia 23, z. 2 (2017): 121–156.
DOI: https://doi.org/10.15633/fhc.2236   Google Scholar

Chmielewska, Małgorzata. „Konserwacja i badania technologiczne obrazu Św. Katarzyna Aleksandryjska Hansa Süssa von Kulmbach z Muzeum Narodowego w Krakowie – Muzeum Książąt Czartoryskich”. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo 52 (2021): 213–246.
DOI: https://doi.org/10.12775/AUNC_ZiK.2021.007   Google Scholar

Chmielewska, Małgorzata, i Anna Grochowska-Angelus. „Komunikat o pracach badawczych i konserwatorskich przeprowadzonych w latach 1998–2000 w Pracowni Konserwacji Malarstwa Muzeum Książąt Czartoryskich”. Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie. Seria Nowa 2 (2004): 133–143.
  Google Scholar

Dec, Dorota [DD]. „Fragmenty ołtarza Zwiastowania z kolegiaty Św. Michała na Wawelu”. W: Wawel 1000–2000. Wystawa jubileuszowa, t. 1: Kultura artystyczna dworu królewskiego i katedry. Katedra krakowska – biskupia, królewska, narodowa, redakcja Magdalena Piwocka, Dariusz Nowacki, 77–78. Kraków: Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki, Zarząd Bazyliki Metropolitalnej na Wawelu, Muzeum Archidiecezjalne w Krakowie, 2000.
  Google Scholar

Dec, Dorota [DD]. „Zaśnięcie Matki Boskiej”. W: Wawel 1000–2000. Wystawa jubileuszowa, t. 1: Kultura artystyczna dworu królewskiego i katedry. Katedra krakowska – biskupia, królewska, narodowa, redakcja Magdalena Piwocka, Dariusz Nowacki, 81–82. Kraków: Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki, Zarząd Bazyliki Metropolitalnej na Wawelu, Muzeum Archidiecezjalne w Krakowie, 2000.
  Google Scholar

Dobrzeniecki, Tadeusz. „Średniowieczny portret w sakralnej sztuce polskiej”. Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie 13, t. 1 (1969): 11–149.
  Google Scholar

Drecka, Wanda. Kulmbach. Warszawa: Wydawnictwo „Sztuka”, 1957.
  Google Scholar

Dwa oblicza smoka. Katalog wystawy, t. 1: Noty, t. 2: Eseje. Redakcja Maria Podlodowska-Reklewska, Marcin Starzyński. Kraków: Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki, 2015.
  Google Scholar

Der frühe Dürer. Begleitband zur Ausstellung im Germanischen Nationalmuseum Nürnberg. Redakcja Daniel Hess, Thomas Eser. Nürnberg: Germanisches Nationalmuseum, 2012.
  Google Scholar

Gadomski, Jerzy. Gotyckie malarstwo tablicowe małopolski 1500–1540. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995.
  Google Scholar

Goetel-Kopff, Maria. „Lancz (Lantcz, Lens lub Lencz) Michał z Kitzingen (zm. 1523)”. W: Polski słownik biograficzny, t. 16, 458–459. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971.
  Google Scholar

Goetel-Kopff, Maria. „Mecenat kulturalny Jana Konarskiego (1447–1525)”. Rozprawy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie 8 (1964): 7–200.
  Google Scholar

Goetel-Kopff, Maria. „Michał Lancz z Kitzingen a krakowska grafika książkowa”. Rozprawy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie 4 (1956): 36–58.
  Google Scholar

Goetel-Kopff, Maria. „Die Tätigkeit des Michael Lancz in Krakau”. Münchner Jahrbuch der bildenden Kunst 15 (1964): 99–112.
  Google Scholar

Goetel-Kopff, Maria. „Tryptyk wawelski Michała Lancza z Kitzingen”. Studia Renesansowe 2 (1957): 91–133.
  Google Scholar

Gumowski, Marian. „Lenz (Lencz) Michael”. W: Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler von der Antike bis zur Gegenwart, t. 23, 64. Leipzig: Wilhelm Engelmann, 1929.
  Google Scholar

Hess, Daniel, i Oliver Mack. „Dürer beim Malen. Das Frühwerk bis 1505”. W: Der frühe Dürer. Begleitband zur Ausstellung im Germanischen Nationalmuseum Nürnberg, redakcja Daniel Hess, Thomas Eser, 171–193. Nürnberg: Germanisches Nationalmuseum, 2012.
  Google Scholar

Heydenreich, Gunnar. Lucas Cranach the Elder. Painting Materials, Techniques and Workshop Practice. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2007.
  Google Scholar

Kalinowski, Lech. „Treści artystyczne i ideowe kaplicy Zygmuntowskiej”. Studia do dziejów Wawelu 2 (1960): 1–129.
  Google Scholar

Katalog Fototeki Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Fotografie dzieł sztuki polskiej wykonane przed rokiem 1900. Redakcja Wojciech Walanus. Kraków: iMEDIUS agencja reklamowa, 2019.
  Google Scholar

Kłosińska, Janina. „Obraz Zaśnięcia Matki Boskiej w kościele św. Michała na Wawelu”. Rozprawy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie 4 (1956): 14–35.
  Google Scholar

Komornicki, Stefan S. Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie. Kraków: Drukarnia Narodowa w Krakowie, 1929.
  Google Scholar

Kompass Ostmitteleuropa. Kritische Beiträge zur Kulturgeschichte. Redakcja Jiří Fajt, Markus Hörsch, t. 2: Künstler der Jagiellonen¬Ära in Mitteleuropa. Opracowanie Maritta Iseler et al. Ostfildern: Jan Thorbecke Verlag, 2013.
  Google Scholar

Koziara, Natalia, i Mateusz Chramiec. „Opisanie muzeum”. W: Muzeum Książąt Czartoryskich, redakcja Katarzyna Płonka-Bałus, Natalia Koziara, 47–232. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2019.
  Google Scholar

Kruk, Mirosław P. „Recepcja dzieł Hansa Suessa z Kulmbachu w drugiej połowie XIX wieku”. W: Mistrz i Katarzyna. Hans von Kulmbach i jego dzieła dla Krakowa, redakcja Mirosław P. Kruk, Aleksandra Hola, Marek Walczak, 209–226. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2018.
  Google Scholar

Księgi przyjęć do prawa miejskiego w Krakowie 1507–1572. Libri iuris civilis Cracoviensis 1507–1572. Redakcja Aniela Kiełbicka, Zbigniew Wojas. Kraków: „Secesja”, 1993.
  Google Scholar

Kuczman, Kazimierz, i Katarzyna Stangrett. „Skrzydła ołtarza w krakowskim kościele Św. Krzyża a obraz «Zwiastowanie» malarza Jerzego w Muzeum Narodowym w Krakowie”. Folia Historiae Artium 10 (1974): 107–116.
  Google Scholar

Łodyńska-Kosińska, Maria. „Lancz (Lantcz) Michael (Michel) von Kytczingen”. W: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze. Rzeźbiarze. Graficy, t. 4, 432. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986.
  Google Scholar

Łomnicka-Żakowska, Ewa. „Początki portretu polskiego. Adoranci w polskim malarstwie tablicowym, miniaturowym i ściennym wieku XV i w pierwszych dziesięcioleciach wieku XVI”. Studia Źródłoznawcze 14 (1969): 13–33.
  Google Scholar

Łopatkiewicz, Piotr. Malarstwo w Krośnie w pierwszej połowie XVI wieku. Krosno: Muzeum Rzemiosła w Krośnie, 2007.
  Google Scholar

Maniura, Robert. Pilgrimage to Images in the Fifteenth Century. The Origins of the Cult of Our Lady of Częstochowa. Woodbridge: Boydell Press, 2004.
  Google Scholar

Messling, Guido. „Cranach’s Beginnings. Known Facts and Assumptions”. W: Cranach. The Early Years in Vienna, redakcja Guido Messling, Kerstin Richter, 13–24. München: Hirmer Verlag, 2022.
  Google Scholar

Michalczyk, Zbigniew. W lustrzanym odbiciu. Grafika europejska a malarstwo w Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych ze szczególnym uwzględnieniem późnego baroku. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2016.
  Google Scholar

Mistrz i Katarzyna. Hans von Kulmbach i jego dzieła dla Krakowa. Redakcja Mirosław P. Kruk, Aleksandra Hola, Marek Walczak. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2018.
  Google Scholar

Mrozowski, Przemysław. Portret w Polsce w XVI wieku. Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 2021.
  Google Scholar

Nalewajek, Agnieszka. „Ożarowscy herbu Rawicz – kariera na dworze Jagiellonów”. Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego 4 (2012): 29–50.
  Google Scholar

Niesiołowska-Rothertowa, Zofia. „Abramowicz Bronisław”. W: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze. Rzeźbiarze. Graficy, t. 1, 2. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971.
  Google Scholar

Nowalińska, Małgorzata. O sztuce kopiowania. Studia inspirowane powtarzalnością przedstawień Hodegetrii Krakowskich 1400–1500. Kraków: Wydawnictwo Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki, 2019.
  Google Scholar

Nykiel, Józef. „Technologia malarstwa tablicowego Małopolski (1480–ok. 1510)”. Ochrona Zabytków 45, nr 3 (1992): 201–224.
  Google Scholar

Olszewski, Andrzej M. Pierwowzory graficzne późnogotyckiej sztuki małopolskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1975.
  Google Scholar

Ornamenta Ecclesiae. Sztuka sakralna Diecezji kieleckiej. Redakcja Krzysztof Myśliński. Kielce: Muzeum Narodowe w Kielcach, 2000.
  Google Scholar

Ostrowski, Jan K. Portret w dawnej Polsce. Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 2019.
  Google Scholar

Pezda, Janusz. „Przeszłość przyszłości. Historia zbiorów rodzinnych opowiedziana przez Władysława Czartoryskiego”. Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie 58 (2013): 105–131.
  Google Scholar

Radwańska, Zofia. „Monografia obrazu Zaśnięcie Matki Bożej Michała Lancza z Kitzingen z kościoła pod wezwaniem świętego Wojciecha w Kielcach”. Rozprawa magisterska, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2011.
  Google Scholar

Semkowicz-Novljaković, Katarzyna. „Okiem konserwatora. O obrazie mistrza Jerzego z kolegiaty św. Michała na Wawelu”. Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie 11 (2018): 31–49.
  Google Scholar

Sikora, Franciszek. „Ożarowski Sylwester”. W: Polski słownik biograficzny, t. 24, 679–680. Wrocław– Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1979.
  Google Scholar

Sitek, Masza. „Prace Hansa Süssa von Kulmbach (zm. 1522) dla zleceniodawców w Polsce”. Rozprawa doktorska, Uniwersytet Jagielloński, 2021.
  Google Scholar

Sitek, Masza. „Uczeń Dürera w Polsce” – między źródłem a interpretacją”. W: Mistrz i Katarzyna. Hans von Kulmbach i jego dzieła dla Krakowa, redakcja Mirosław P. Kruk, Aleksandra Hola, Marek Walczak, 39–82. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2018.
  Google Scholar

Spieralski, Zdzisław. „Jarocki Stanisław”. W: Polski słownik biograficzny, t. 10, 634. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1962–1964.
  Google Scholar

Spodaryk, Adam. „Izabela z Flemmingów Czartoryska i eksploracja «ruin» kościoła św. Michała na Wawelu w świetle źródeł pisanych”. Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 123 (2023): 431–472.
DOI: https://doi.org/10.31743/abmk.13734   Google Scholar

Spodaryk, Adam. „Obraz Zaśnięcie Matki Boskiej autorstwa naśladowcy Michaela Lancza z Kitzingen w Muzeum Czartoryskich w Krakowie”. W: Imagines pictae. Studia nad malarstwem gotyckim w Polsce, redakcja Wojciech Walanus, Marek Walczak, 101–117. Kraków: Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”, 2016.
  Google Scholar

Spodaryk, Adam. „Zaginiony ołtarz Michała Lancza z Kitzingen z kaplicy Nawrócenia św. Pawła w kościele Mariackim w Krakowie”. W: „Jako serce pośrodku ciała…” Kultura artystyczna kościoła Mariackiego w Krakowie, redakcja Marek Walczak, Agata Wolska, 261–269, 584–586. Kraków: Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”, 2020–2021.
  Google Scholar

Sztuka w Krakowie w latach 1350–1550. Wystawa urządzona na sześćsetletnią rocznicę założenia Uniwersytetu Jagiellońskiego, Muzeum Narodowe w Krakowie 1964. Redakcja Adam Bochnak. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 1964.
  Google Scholar

Wawel 1000–2000. Wystawa jubileuszowa, t. 1: Kultura artystyczna dworu królewskiego i katedry. Katedra krakowska – biskupia, królewska, narodowa. Redakcja Magdalena Piwocka, Dariusz Nowacki; t. 2: Skarby Archidiecezji Krakowskiej. Redakcja Józef Andrzej Nowobilski; t. 3: Ilustracje. Kraków: Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki, Zarząd Bazyliki Metropolitalnej na Wawelu, Muzeum Archidiecezjalne w Krakowie, 2000.
  Google Scholar

Wyszyńska, Anna. „Zygmunt I Stary i XVI-wieczna moda europejska”. W: Patronat artystyczny Jagiellonów, redakcja Marek Walczak, Piotr Węcowski, 81–91. Kraków: Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”, 2015.
  Google Scholar

Żygulski jun., Zdzisław. „Pamiątki wawelskie w zbiorach puławskich”. Studia do Dziejów Wawelu 2 (1961): 377–413.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2023-10-18

Cited By / Share

Spodaryk, A. (2023). Kilka uwag na temat datowania, autorstwa i historii obrazu Zaśnięcie Matki Boskiej w zbiorach Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie . Biuletyn Historii Sztuki, 85(3), 47–82. https://doi.org/10.36744/bhs.1519

Autorzy

Adam Spodaryk 
adam.spodaryk@gmail.com
Kraków, Instytut Historii Sztuki i Kultury, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie; Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie, Muzeum Narodowe w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0003-4179-9990

Adam Spodaryk – absolwent historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim (2015). Obronił doktorat na Wydziale Historycznym UJ (2020). Adiunkt w Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie – oddziale Muzeum Narodowego w Krakowie (od 2021) i asystent w Instytucie Historii Sztuki i Kultury na Uniwersytecie Papieskim im. Jana Pawła II w Krakowie (od 2021). Zajmuje się malarstwem wieku XV i XVI  w Małopolsce oraz dziejami zbiorów Czartoryskich.



Statystyki

Abstract views: 266
PDF downloads: 186


Licencja

Prawa autorskie (c) 2023 Biuletyn Historii Sztuki

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.