Imago mortis. Holenderskie pośmiertne portrety dziecięce z XVI–XIX wieku
Piotr Oczko
piotrek.oczko@uj.edu.plKraków, Katedra Teorii Literatury, Wydział Polonistyki, Uniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-1180-8422
Abstrakt
W artykule przedstawiono i omówiono zjawisko portretowania zmarłych dzieci w sztuce holenderskiej (malarstwo i rysunek) od XVI do XIX wieku (łącznie 75 przykładów). Wyodrębniono i przeanalizowano rozmaite typy ikonograficzne w ramach omawianego gatunku. Zjawisko to, niemające precedensu w Europie, starano się wyjaśnić i ująć w szerokim kontekście, obejmującym np. czynniki kulturowe i społeczne, stosunek siedemnastowiecznych Holenderek i Holendrów do dzieci, piśmiennictwo, zwyczaje i wartości rodzinne.
Słowa kluczowe:
Kultura holenderska, malarstwo holenderskie, portrety post mortem, zmarłe dzieciBibliografia
Ariés, Philippe. Historia dzieciństwa. Dziecko i rodzina w dawnych czasach. Tłumaczenie Maryna Ochab. Gdańsk: Wydawnictwo Marabut, 1995.
Google Scholar
Badinter, Elisabeth. Historia miłości macierzyńskiej. Tłumaczenie Krzysztof Choiński. Warszawa: Volumen, 1998.
Google Scholar
Bedaux, Jan Baptist. “Introduction.” W Pride and Joy. Children’s Portraits in the Netherlands 1500-1700, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen; Frans Halsmuseum, Haarlem, 2000, redakcja Jan Baptist Bedaux, Rudi Ekkart, 11-31. Gent-Amsterdam: Ludion Press, 2000.
Google Scholar
Bedaux, Jan Baptist. „Funeraire kinder-portretten uit de 17de eeuw.” W Naar het lijk. Het Nederlandse doodsportret van 1500 tot heden, Teylers Museum, Haarlem, 1998, redakcja Bert Sliggers, 86-114. Zutphen: Walburg Pers, 1998.
Google Scholar
Belting, Hans. Bild-Anthropologie. Entwürfe für eine Bildwissenschaft. München: Wilhelm Fink Verlag, 2001.
DOI: https://doi.org/10.30965/9783846752210
Google Scholar
Belting, Hans. Obraz i kult. Historia obrazu przed epoką sztuki. Tłumaczenie Tadeusz Zatorski. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, 2010.
Google Scholar
Burns, Stanley i Burns, Elizabeth. Sleeping Beauty II, Grief, Bereavement in Memorial Photography American and European Traditions. New York: Burns Archive Press, 2002.
Google Scholar
De Jongh, Eddy. Portretten van echt en trouw. Huwelijk en gezin in de Nederlandse kunst van de zeventiende eeuw, Frans Halsmuseum, Haarlem 1986. Zwolle: Waanders, 1986.
Google Scholar
De Jongh, Eddy. „Bloemen in de knop gebroken.” Kunstschrift 4 (1997): 34-45.
Google Scholar
Dekker Jeroen, Groenendijk Leendert, Verberckmoes Johan. “Proudly Raising Vulnerable Youngsters. The Scope for Education in the Netherlands.” W Pride and Joy. Children’s Portraits in the Netherlands 1500-1700, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen; Frans Halsmuseum, Haarlem, 2000, redakcja Jan Baptist Bedaux, Rudi Ekkart, 43-60. Gent-Amsterdam: Ludion Press, 2000.
Google Scholar
Dekker, Rudolf. Uit de schaduw in ’t grote licht. Kinderen in egodocumenten van de gouden eeuw tot de romantiek. Amsterdam: Wereldbibliotheek, 1995.
Google Scholar
Dirkse, Paul. “«En ging gerust te bed, om vrolijck op te stæn in ’t ander leven». Doodsportretten van Noord-Nederlandse katholieke geestelijken (1625-1750).” W Naar het lijk. Het Nederlandse doodsportret van 1500 tot heden, Teylers Museum, Haarlem, 1998, redakcja Bert Sliggers, 116-146. Zutphen: Walburg Pers, 1998.
Google Scholar
Durantini, Mary Frances. The Child in Seventeenth-Century Dutch Painting. Ann Arbor: UMI Research Press, 1983.
Google Scholar
Dziubkowa, Joanna. „Wizerunek dziecka na portrecie trumiennym.” W: Od narodzin do wieku dojrzałego. Dzieci i młodzież w Polsce, redakcja. Maria Dąbrowska, Andrzej Klonder, t. I, 301-324. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, 2002.
Google Scholar
Ekkart, Rudi. “De ontwikkeling van het Nederlandse doodsportret in de 16de en 17de eeuw.” W Naar het lijk. Het Nederlandse doodsportret van 1500 tot heden, Teylers Museum, Haarlem, 1998, redakcja Bert Sliggers, 64-84. Zutphen: Walburg Pers, 1998.
Google Scholar
Ekkart, Rudi. “Portret van een overleden meisje.” Focus in Mauritshuis 22-1 (2009): 20-26.
Google Scholar
Ekkart, Rudi. Portret van Enkhuizen in de gouden eeuw, Zuiderzeemuseum, Enkhuizen, 1990. Zwolle: Waanders, 1990.
Google Scholar
Ferdinand Bol and Govert Flink. Rembrandt’s Master Pupils, Rembrandthuis Museum, Amsterdam; Amsterdam Museum, Amsterdam, 2017, redakcja Norbert Middelkoop. Zwolle: Waanders, 2017.
Google Scholar
Kinderen op hun mooist. Het kinderportret in de Nederlanden 1500-1700, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen; Frans Halsmuseum, Haarlem, 2000, redakcja Jan Baptist Bedaux, Rudi Ekkart. Gent-Amsterdam: Ludion Press, 2000.
Google Scholar
Kinderen van alle tijden. Kindercultuur in de Nederlanden vanaf de Middeleeuwen tot heden, Noordbrabants Museum, ’s-Hertogenbosch, 1997, redakcja Charles de Mooij, Barbara Kruijsen. Zwolle: Waanders 1997.
Google Scholar
Krabben, Anja. “Onveranderlijk de eeuwigheid in.” W Naar het lijk. Het Nederlandse doodsportret van 1500 tot heden, Teylers Museum, Haarlem, 1998, redakcja Bert Sliggers, 148-192. Zutphen: Walburg Pers, 1998.
Google Scholar
Laarmann-Westdijk, Frauke K. “Engeltje van ’t hemelrijk. Overledenen op weg naar de hemel.” W Face Book. Studies on Dutch and Flemish Portraiture of the 16th-18th Centuries. Liber Amicorum presented to Rudolf E.O. Ekkart on the occasion of his 65th Birthday, redakcja Edwin Buijsen, Charles Dumas, Volker Manuth, 227-234. Leiden: Primavera Pers, 2012.
Google Scholar
Lief & leed. Realisme en fantasie in Nederlandse familiegroepen uit de zeventiende en achttiende eeuw, Rijksmuseum Twenthe, Enschede 2018, redakcja Rudi Ekkart, Claire van den Donk. Zwolle: Waanders, 2018.
Google Scholar
McNeil Kettering, Alison. Drawings from the ter Borch Studio Estate, Vol. 2. ’s-Gravenhage: Staatsuitgeverij, 1988.
Google Scholar
Nicolaes Maes. Dutch Master of the Golden Age, National Gallery, London; Mauritshuis, Haga, 2019, redakcja Ariane van Suchtelen. Zwolle: Waanders, 2019.
Google Scholar
Oczko, Piotr. “«Konstantynku, drogi synku…». Niderlandzkie piśmiennictwo dla dzieci i o dzieciach do końca XVII wieku,” Wielogłos 1 (27) (2016): 17-39.
Google Scholar
Ostrowski, Jan. Portret w dawnej Polsce. Warszawa: Muzeum Króla Jana III w Wilanowie, 2019.
Google Scholar
Pigler, Andor. “Portraying the Dead. Painting – Graphic Art.” Acta Historiæ Artium Academiæ Scientiarum Hungaricæ 4,1/2 (1956): 1-75.
Google Scholar
Pjutten en Beukers. Friese kinderportretten 1550-1800, Museum Martena, Franeker 2014, redakcja Marjan Brouwer. Gorredijk: Bornmeer 2014.
Google Scholar
Pollock, Linda A. A Lasting Relationship. Parents and Children over Three Centuries. London: UPNE, 1987.
Google Scholar
Portret in portret in de Nederlandse kunst 1550-2012, Dordrechts Museum, Dordrecht, 2012, redakcja Sabine Craft-Giepmans, Annette de Vries. Bussum: Thoth, 2012.
Google Scholar
Pride and Joy. Children’s Portraits in the Netherlands 1500-1700, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen; Frans Halsmuseum, Haarlem, 2000, redakcja Jan Baptist Bedaux, Rudi Ekkart. Gent-Amsterdam: Ludion Press, 2000.
Google Scholar
Schaller, Wendy M. Children borne aloft. Nicolaes Maes’s Ganymede portraiture and the context of death and mourning in the seventeenth-century Netherlands. Rozprawa doktorska, Ohio State University, 2001.
Google Scholar
Schama, Simon. The Embarrassment of Riches: An Interpretation of Dutch Culture in the Golden Age. London: Fontana Press 1987.
Google Scholar
Sliggers, Bert. “Repertorium Nederlandse doods-portretten 1500-heden.” W Naar het lijk. Het Nederlandse doodsportret van 1500 tot heden, Teylers Museum, Haarlem, 1998, redakcja Bert Sliggers, 208-219. Zutphen: Walburg Pers, 1998.
Google Scholar
Trabert, Sabine. Der Tod im Objektiv. Post-mortem-Fotografie. Wasungen: Twilight-Line Velag, 2015.
Google Scholar
Van Constantijntje tot Tonio. Het dode kind in de Nederlandse literatuur, redakcja Rick Honings, Olga van Marion, Tim Vergeer. Hilversum: Verloren, 2018.
Google Scholar
Van der Vinde, Lea. Children in the Mauritshuis. Zwolle: Waanders, 2007.
Google Scholar
Vovelle, Michel. Śmierć w cywilizacji Zachodu. Tłumaczenie Tomasz Swoboda i in. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, 2004.
Google Scholar
Watteeuw, Bert. Capita Selecta. Interdisciplinaire perspectieven op de cultuur van het portret in vroegmodern Vlaanderen. Rozprawa doktorska, Katholieke Universiteit Leuven, 2019.
Google Scholar
Żołądź-Strzelczyk Dorota i Kabacińska-Łuczak Katarzyna. Codzienność dziecięca opisana słowem i obrazem. Życie dziecka na ziemiach polskich od XVI do XVII wieku. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2012.
Google Scholar
Autorzy
Piotr Oczkopiotrek.oczko@uj.edu.pl
Kraków, Katedra Teorii Literatury, Wydział Polonistyki, Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0002-1180-8422
Statystyki
Abstract views: 309PDF downloads: 373
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
Od numeru 1/2019 do 4/2022 stosowaliśmy licencję CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.