Why Were There So Few Female Painters in Silesia during the Baroque Period?
Andrzej Kozieł
andrzej.koziel@uwr.edu.plUniwersytet Wrocławski (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-2478-8491
Jolanta Lamla
Wrocław (Polska)
Abstrakt
Dlaczego było tak mało malarek na Śląsku w okresie baroku? W dniu 8 marca 2021 roku po raz pierwszy w długoletniej historii Rijksmuseum w Amsterdamie umieszczono w galerii honorowej trzy obrazy stworzone przez kobiety: Judith Jans Leyster, Gesinę Terborch i Rachel Ruysch. Gdyby na podobny krok zdecydowało się Muzeum Narodowe we Wrocławiu – główna instytucja zajmująca się gromadzeniem i eksponowaniem dzieł dawnej sztuki powstałych na Śląsku – to miałoby bardzo poważny problem z jego realizacją. W okresie baroku na Śląsku zawód malarki uprawiały bowiem jedynie trzy kobiety: Anna Elisabeth Willmann, Dorothea Gloger oraz Antonina della Vigna. Co więcej, nie odniosły one znaczącego zawodowego sukcesu, a ich kariery pozostały w zasadzie niespełnione. Spośród około 10 000 obrazów o śląskiej proweniencji z okresu baroku zachowanych do naszych czasów tylko pięć zostało namalowanych przez kobiety. Dlaczego tak mało kobiet zajmowało się zawodowo malarstwem na Śląsku w tym czasie? I dlaczego z tak mizernym rezultatem? Niniejszy artykuł, oparty na wynikach kompleksowych badań malarstwa barokowego na Śląsku, jest próbą odpowiedzi na postawione powyżej fundamentalne pytania.
Słowa kluczowe:
malarki, gildie malarzy, Śląsk, barokBibliografia
Adamiak, Elżbieta. Milcząca obecność: O roli kobiety w Kościele. Warszawa: Biblioteka, 1998.
Google Scholar
Bajdor, Alicja. “Jan Henryk Kynast, malarz śląski II połowy XVIII wieku.” Roczniki Sztuki Śląskiej 4 (1967): 221–224.
Google Scholar
Banaś, Paweł, and Stanisław Kozak. “Naśladownictwo innsbruckiego obrazu Łukasza Cranacha Starszego Maria z Dzieciątkiem na Śląsku.” Roczniki Sztuki Śląskiej 4 (1967): 213–216.
Google Scholar
Beck, Marina. “Die Grundlage aller Dinge. Die Zunftordnung der Seidensticker, Maler, Glaser, Bildhauer und Steinmetzen der Stadt Ingolstadt.” In Der Künstler in der Gesellschaft: Einführungen zur Künstlersozialgeschichte des Mittelalters und der Frühen Neuzeit, edited by Andreas Tacke, Franz Irsigler, 10–36. Darmstadt: WBG Academic, 2011.
Google Scholar
Beck, Marina. “Der lange Weg zum Meister. Formular eines Lehrbriefs und die Gesellenordnung der Maler, Glaser und Sattler in Münster.” In Der Künstler in der Gesellschaft: Einführungen zur Künstlersozialgeschichte des Mittelalters und der Frühen Neuzeit, edited by Andreas Tacke, Franz Irsigler, 39–40. Darmstadt: WBG Academic, 2011.
Google Scholar
Berardi, Marianne. “Florale distinctie en detaillering. De receptuur van Rachel Ruysch.” Kunstschrift 23, no. 1 (2000): 4–15.
Google Scholar
Berling, Karl. “Die Dresdner Malerinnung.” In Neues Archiv für Sächsische Geschichte und Altertumskunde, 11: 263–281. München: Wilhelm Baensch Verlagshandlung, 1890.
Google Scholar
Bissell, R. Ward. Artemisia Gentileschi and the Authority of Art: Critical Reading and Catalogue Raisonné. Philadelphia: Penn State University Press, 1999.
Google Scholar
Bogucka, Maria. Gorsza płeć: Kobiety w dziejach Europy od antyku po wiek XXI. Warszawa: Trio, 2005.
Google Scholar
Brenner, Danica. “Exklusion und Partizipationsmöglichkeiten künstlerisch tätiger Frauen im zunftgebundenen Malerhandwerk.” In Meisterstücke – vom Handwerk der Maler, edited by Wolfgang P. Cilleßen, Andreas Tacke, 54–63. Frankfurt am Main: Societäts-Verlag, 2019.
Google Scholar
Chadwick, Whitney. Women, Art and Society. London: Thames&Hudson, 2012.
Google Scholar
Ciechomska, Maria. Od matriarchatu do feminizmu. Poznań: Brama, 1996.
Google Scholar
Effner, Joseph. “Michael Lukas Leopold Willmann.” Schlesisches Kirchenblatt (1864), no. 30 (1864): 362–364; no. 31 (1864): 375–376; no. 32 (1864): 387–389.
Google Scholar
Hofrichter, Frima Fox. Judith Leyster, leading star: Focus Exhibition, National Museum of Women in the Arts, Washington. Washington: National Museum of Women in the Arts, 1993.
Google Scholar
Katalog zabytków sztuki w Polsce. Seria Nowa, edited by Jerzy Łoziński, Barbara Wolff-Łozińska, vol. 4: Województwo wrocławskie, edited by Jakub Pokora, Mieczysław Zlat, Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1991.
Google Scholar
Kłoda, Emilia. “Jeremias Joseph Knechtel – malarz zapomniany?” In Jeremias Joseph Knechtel (1679–1750). Legnicki malarz doby baroku, edited by Andrzej Kozieł, Emilia Kłoda, 37–67. Legnica: Muzeum Miedzi, 2012.
Google Scholar
Kłoda, Emilia. “Wszystko oprócz malowania. Środowisko legnickich malarzy w XVII i XVIII wieku.” Roczniki Sztuki Śląskiej 25 (2016): 75–92.
Google Scholar
Kłoda, Emilia. “Vigna (Vinia) Antonina della (Antonia, Antonio).” In Malarstwo barokowe na Śląsku, edited by Andrzej Kozieł, 720–721. Wrocław: VIA NOVA, 2017.
Google Scholar
Knoblich, Augustin. Leben und Werke Malers Michael Lucas Leopold Willmann, 1629–1706. Breslau: Buchhandlung von Goerlich dr Coch, 1868.
Google Scholar
Kolbiarz, Artur. “Silesian Painters and Sculptors at the Vienna Academy of Fine Arts in the Years 1726–1780. A Contribution to the History of Academism in the Early Modern Period.” Arts 10, no. 86 (2021): 1–23.
DOI: https://doi.org/10.3390/arts10040086
Google Scholar
Kozieł, Andrzej. “Wielkie przedsiębiorstwo czy mała rodzinna firma? Kilka hipotez na temat warsztatu Michaela Willmanna.” In Willmann i inni. Malarstwo, rysunek i grafika na Śląsku i krajach ościennych w XVII i XVIII wieku, edited by Andrzej Kozieł, Beata Lejman, 92–100. Wrocław: VIA NOVA, 2002.
Google Scholar
Kozieł, Andrzej. Michael Willmann i jego malarska pracownia. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2013.
Google Scholar
Malarstwo barokowe na Śląsku, edited by Andrzej Kozieł. Wrocław: VIA NOVA, 2017.
Google Scholar
Lamla, Jolanta. Kobiety a zawód malarza na Śląsku w dobie baroku. M.A. Thesis. Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego. Wrocław 2021.
Google Scholar
Lubos-Kozieł, Joanna. “Wiarą tchnące obrazy:” Studia z dziejów malarstwa religijnego na Śląsku w XIX wieku. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004.
Google Scholar
Nochlin, Linda, “Why Have There Been No Great Women Artists?” In Women, Art, and Power and Other Essays, 145–178. London: Routledge, 1994.
DOI: https://doi.org/10.4324/9780429502996-7
Google Scholar
North, Michael. Das Goldene Zeitalter: Kunst und Kommerz in der niederländischen Malerei des 17. Jahrhunderts. Köln–Weimar–Wien: Böhlau Verlag, 2001.
DOI: https://doi.org/10.7788/boehlau.9783412327279
Google Scholar
Parker, Rozsika, and Griselda Pollock. Old Mistresses: Women, Art and Ideology. New York: I.B. Tauris, 1981.
Google Scholar
Patała, Agnieszka. Pod znakiem świętego Sebalda: Rola Norymbergi w kształtowaniu późnogotyckiego malarstwa tablicowego na Śląsku. Wrocław: VIA NOVA, 2018.
Google Scholar
Romein, Ed, and Gerbrand Korevaar. “Dutch Guilds and the Threat of Public Sales.” In Mapping Markets for Painting in Europe 1450–1750, edited by Neil De Marchi, Hans J. Van Miegroet, 165–188. Turnhout: Brepols, 2006.
DOI: https://doi.org/10.1484/M.SEUH-EB.4.00066
Google Scholar
Schultz, Alwin. Untersuchungen zur Geschichte der schlesischen Maler (1500–1800). Breslau: Verlag von Wilhelm Gottlieb Korn, 1882.
Google Scholar
von Stieglitz, Leo. Zünfte in Württemberg. Regeln und Zeichen altwürttembergischer Zünfte vom 16. bis zum 19. Jahrhundert: Begleitbuch zur Ausstellung im Württembergischen Landesmuseum Stuttgart, 7.5.2000 – 17.9.2000. Stuttgart: Landesmuseum Württemberg, 2000.
Google Scholar
Tacke, Andreas. “Dresdner Malerordnungen der Frühen Neuzeit. Ein Quellenbeitrag zur Kunstgeschichte als Handwerksgeschichte.” Anzeiger des Germanischen Nationalmuseums (2001): 29–47.
Google Scholar
Tacke, Andreas. “Valentin Wagners Gesellenwanderung. Grundlagen und Voraussetzungen nach der Dresdner und den Deutschen Malerordnungen.” In Valentin Wagner (um 1610–1655): Ein Zeichner in der Dreißigjährigen Krieg, Hessisches Landesmuseum Darmstadt, edited by Holger Thomas Gräf, Helga Meise, 26–27. Darmstadt: Hessisches Landesmuseum, 2003.
Google Scholar
Vos, Jan. “Gesina Ter Borch: schilderes, dichteres en model (1631–1690).” Overijssel. Jaarboek voor cultuur en historie 14 (1960): 22–43.
Google Scholar
van der Woude, Ad. “The Volume and Value of Paintings in Holland at the time of the Dutch Republic.” In Art in History. History in Art: Studies in Seventeenth-Century Dutch Culture, edited by David Freedberg, Jan de Vries, 289–324. Santa Monica: The Getty Center for the History of Art and the Humanities, 1991.
Google Scholar
Zum Winkel, Arnold. “Ernstes und heiteres aus dem Leben einer Liegnitzer Innung.” Wir Schlesier 7, no. 21 (1926/1927): 647–648.
Google Scholar
Autorzy
Andrzej Koziełandrzej.koziel@uwr.edu.pl
Uniwersytet Wrocławski Polska
https://orcid.org/0000-0002-2478-8491
Andrzej Kozieł (ur. 1966, Opole), profesor zwyczajny w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego, kierownik Zakładu Historii Sztuki i Kultury Baroku. Jego zainteresowania badawcze obejmują głównie sztukę baroku w Środkowej Europie ze szczególnym uwzględnieniem Śląska. Autor i współautor kilkudziesięciu naukowych artykułów i szeregu książek. Zaangażowany w projekty popularyzujące sztukę baroku na Śląsku.
Autorzy
Jolanta LamlaWrocław Polska
Jolanta Lamla (ur. 1996, Krzanowice), plastyczka fotografka, magistra historii sztuki. Interesuje się wątkami kobiecymi w dobie baroku oraz filmowymi biografiami artystów.
Statystyki
Abstract views: 289PDF downloads: 211
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
Od numeru 1/2019 do 4/2022 stosowaliśmy licencję CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.