Faszyzm, Żydzi i sztuka nowoczesna. Antysemityzm we włoskiej krytyce artystycznej lat 30. i 40. XX wieku
Diana Wasilewska
diana.wasilewska@up.krakow.plUniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-9146-6599
Abstrakt
Tekst jest próbą przyjrzenia się specyfice i rozwojowi włoskiego antysemityzmu czasów reżimu faszystowskiego, ze szczególnym naciskiem na sferę kultury i krytykę artystyczną. Ówcześni publicyści, z Mussolinim na czele, w pierwszej dekadzie panowania nowego ustroju wyraźnie negowali istnienie w Italii tzw. kwestii żydowskiej. Około połowy lat 30. XX w. sytuacja uległa jednak znaczącym przeobrażenoim, odpowiadającym kierunkom, w jakim ewoluowała również doktryna rasistowska, a także paradygmat faszystowskiej estetyki. Przyglądając się tym zmianom, Autorka próbuje przybliżyć specyfikę antyżydowskiej, a zarazem antymodernistycznej nagonki (główne osie sporów, ale też retorykę wypowiedzi), obecnej przede wszystkim w pismach redagowanych przez charyzmatyczną postać Telesia Interlandiego. Artykuł w dużym stopniu opiera się na tekstach źródłowych tego czasu i porusza zagadnienia dotąd nieopisane (lub opisane tylko fragmentarycznie) w literaturze przedmiotu.
Słowa kluczowe:
antysemityzm, krytyka artystyczna, faszyzm, Żydzi, faszystowski modernizm, estetyka faszystowskaBibliografia
Aguirre, Mariana. “La Difesa Della Razza (1938–1943): Primitivism and Classicism in Fascist Italy.” Politics, Religion & Ideology 16, nr 4 (2015): 370–390. https://doi.org/10.1080/21567689.2015.1132412.
DOI: https://doi.org/10.1080/21567689.2015.1132412
Google Scholar
Ben-Ghiat, Ruth. Fascist Modernities: Italy 1922–1945. Berkeley: University of California Press, 2004.
Google Scholar
Bordoni, Carlo. Fascismo e politica culturale. Arte, letteratura e ideologia in “Critica Fascista.” Bologna: Brechtiana, 1981.
Google Scholar
Campa, Riccardo. “La ‘vexata quaestio’ dei rapporti tra futurismo e fascismo.” W Marinetti. Sintesi della critica futurista, redakcja Antonio Saccoccio, Roberto Guerra, 276–290. Roma: Armando Editore, 2014.
Google Scholar
Capristo, Annalisa. “The Exclusion of Jews from Italian Academies.” W The Jews in Italy under Fascist and Nazi Rule, 1922–1945, redakcja Joshua D. Zimmerman, 81–96. New York: Cambridge University Press, 2005.
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511471063.008
Google Scholar
Cassata, Francesco. “La Difesa della Razza.” Politica, ideologia e immagine del razzismo fascista. Torino: Einaudi, 2008.
Google Scholar
Cicciarella, Teresa Lucia. “La parabola di Corrado Cagli. Dagli attacchi razziali alla liberazione del campo di Buchenwald (1936–1945).” W Vedere l’altro, vedere la Shoah – Auschwitz, 27 gennaio 1945. Temi, riflessioni, contesti. Studi sulle arti figurative, il teatro, l’archeologia e il museo, redakcja Paolo Coen, 189–211. Soveria Mannelli: Rubbettino, 2012.
Google Scholar
Domagalska, Małgorzata. Zatrute ziarno. Proza antysemicka na łamach “Roli” (1883–1912). Warszawa: Neriton, 2015.
Google Scholar
Fabre, Giorgio. Mussolini razzista. Dal socialismo al fascismo: la formazione di un antisemita. Milano: Garzanti, 2005.
Google Scholar
Feinstein, Wiley. The Civilization of the Holocaust in Italy. Poets, Artists, Saints, Anti-semites. New York: Madison, 2003.
Google Scholar
Felice, Renzo de. Storia degli ebrei italiani sotto il fascismo. Torino: Einaudi, 2020.
Google Scholar
Finzi, Roberto. “La cultura italiana e le leggi antiebraiche del 1938.” Studi Storici 49, nr 4 (2008): 895–929.
Google Scholar
Gentile, Emilio. La grande Italia: ascesa e declino del mito della nazione nel ventesimo secolo. Milano: Mondadori, 1999.
Google Scholar
Germinario, Francesco. Fascismo e antisemitismo. Progetto razziale e ideologia totalitaria. Roma: Editori Laterza, 2009.
Google Scholar
Głowiński, Michał. “Retoryka nienawiści.” Nauka, nr 2 (2007): 19–27.
Google Scholar
Griffin, Roger. Modernism and Fascism. The Sense of a Beginning under Mussolini and Hitler. New York: Palgrave, 2007.
Google Scholar
Leonetti, Arianna. Oltre “La Difesa della Razza.” L’editoria razzista e antisemita in Italia (1938–1945). Milano: Creleb – C.U.S.L., 2019.
Google Scholar
Michaelis, Meir. “Mussolini’s unofficial mouthpiece. Telesio Interlandi – Il Tevere and the evolution of Mussolini’s anti‐Semitism.” Journal of Modern Italian Studies 3, nr 3 (1998): 217–241.
DOI: https://doi.org/10.1080/13545719808454979
Google Scholar
Podemski, Piotr. “Faszyzm włoski wobec kwestii żydowskiej 1919–1938.” Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 1 (2012): 81–109.
Google Scholar
Podemski, Piotr. “Prawna i faktyczna sytuacja włoskich Żydów w dobie prześladowań faszystowskich 1938–1943.” Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 35, nr 3 (2013): 7–30.
Google Scholar
Proctor, Robert N. Racial Hygiene: Medicine Under the Nazis. Cambridge: Harvard University Press, 1988.
Google Scholar
Rossi, Gianni Scipione. Il razzista totalitario: Evola e la leggenda dell’antisemitismo spirituale. Soveria Mannelli: Rubbettino, 2007.
Google Scholar
Saggio, Antonino. L’opera di Giuseppe Pagano tra politica e architettura. Bari: Dedalo, 1984.
Google Scholar
Sarfatti, Michele. Gli ebrei nell’Italia fascista. Vicende, identità, persecuzione. Torino: Einaudi, 2007.
Google Scholar
Servi, Sandro. “Building a Racial State: Images of the Jew in the Illustrated Fascist Magazine", La Difesa della Razza, 1938–1943.” W The Jews in Italy under Fascist and Nazi Rule, 1922–1945, redakcja Joshua D. Zimmerman, 114–157. New York: Cambridge University Press, 2005.
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511471063.010
Google Scholar
Sierpowski, Stanisław. Rasizm faszystowskich Włoch. Poznań: Instytut Historii UAM, 2011.
Google Scholar
Sternhel, Zeev. The Birth of Fascist Ideology: From Cultural Rebellion to Political Revolution. Princeton: Princeton University Press, 1995.
Google Scholar
Storchi, Simona. “Latinità, modernità e fascismo nei dibattiti artistici degli anni Venta.” Cahiers de la Méditerranée, nr 95 (2017): 71–83. https://doi.org/10.4000/cdlm.8908.
DOI: https://doi.org/10.4000/cdlm.8908
Google Scholar
Taguieff, Pierre-André. La forza del pregiudizio. Saggio sul razzismo e sull’antirazzismo. Bologna: Il Mulino, 1994.
Google Scholar
Tortora, Massimiliano. “Modernismo e modernisti nelle riviste fasciste.” W I modernismi nelle riviste. Tra Europa e Stati Uniti, redakcja Caroline Patey, Edoardo Esposito, 73–93. Milano: Ledizioni, 2017.
DOI: https://doi.org/10.4000/books.ledizioni.2852
Google Scholar
Ventura, Luca. “Il gruppo de La Nostra Bandiera di fronte all’antisemitismo fascista (1934–1938).” Studi Storici 41, nr 3 (2000): 711–755.
Google Scholar
Wasilewska, Diana. “‘Judoformizm’ i ‘pudełkowa żydowszczyzna.’ Awangarda w recepcji krytyki nacjonalistycznej dwudziestolecia międzywojennego.” W Dwieście lat polskiej krytyki artystycznej, redakcja Jerzy Malinowski, Grażyna Raj, 131–159. Warszawa-Toruń: Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata & Wydawnictwo Tako, 2021.
Google Scholar
Wasilewska, Diana. “Dyskurs antysemicki i mowa nienawiści w krytyce artystycznej Stanisława Pieńkowskiego na łamach Myśli Narodowej (1924–1937).” Teksty Drugie, nr 4 (2020): 317–331. https://doi.org/10.18318/td.2020.4.17.
DOI: https://doi.org/10.18318/td.2020.4.17
Google Scholar
Wolff, Elisabetta Cassina. “Biological Racism and Anti-Semitism as Intellectual Constructions in Italian Fascism. The Case of Telesio Interlandi and La difesa della razza.” W Racial Science in Hitler’s New Europe, 1938–1945, redakcja Anton Weiss-Wendt, Rory Yeomans, 175– 199. Lincoln: University of Nebraska Press, 2013.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt1ddr8dq.13
Google Scholar
Zagarrio, Vito. “Primato.” Arte, cultura, cinema del fascismo attraverso una rivista esemplare. Roma: Storia e Letteratura, 2007.
Google Scholar
Autorzy
Diana Wasilewskadiana.wasilewska@up.krakow.pl
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0002-9146-6599
Statystyki
Abstract views: 206PDF downloads: 256
Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W numerach od 1/2019 do 4/2022 wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.