Faszyzm, Żydzi i sztuka nowoczesna. Antysemityzm we włoskiej krytyce artystycznej lat 30. i 40. XX wieku

artykuł recenzowany

Diana Wasilewska

diana.wasilewska@up.krakow.pl
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-9146-6599

Abstrakt

Tekst jest próbą przyjrzenia się specyfice i rozwojowi włoskiego antysemityzmu czasów reżimu faszystowskiego, ze szczególnym naciskiem na sferę kultury i krytykę artystyczną. Ówcześni publicyści, z Mussolinim na czele, w pierwszej dekadzie panowania nowego ustroju wyraźnie negowali istnienie w Italii tzw. kwestii żydowskiej. Około połowy lat 30. XX w. sytuacja uległa jednak znaczącym przeobrażenoim, odpowiadającym kierunkom, w jakim ewoluowała również doktryna rasistowska, a także paradygmat faszystowskiej estetyki. Przyglądając się tym zmianom, Autorka próbuje przybliżyć specyfikę antyżydowskiej, a zarazem antymodernistycznej nagonki (główne osie sporów, ale też retorykę wypowiedzi), obecnej przede wszystkim w pismach redagowanych przez charyzmatyczną postać Telesia Interlandiego. Artykuł w dużym stopniu opiera się na tekstach źródłowych tego czasu i porusza zagadnienia dotąd nieopisane (lub opisane tylko fragmentarycznie) w literaturze przedmiotu.


Słowa kluczowe:

antysemityzm, krytyka artystyczna, faszyzm, Żydzi, faszystowski modernizm, estetyka faszystowska

Aguirre, Mariana. “La Difesa Della Razza (1938–1943): Primitivism and Classicism in Fascist Italy.” Politics, Religion & Ideology 16, nr 4 (2015): 370–390. https://doi.org/10.1080/21567689.2015.1132412.
DOI: https://doi.org/10.1080/21567689.2015.1132412   Google Scholar

Ben-Ghiat, Ruth. Fascist Modernities: Italy 1922–1945. Berkeley: University of California Press, 2004.
  Google Scholar

Bordoni, Carlo. Fascismo e politica culturale. Arte, letteratura e ideologia in “Critica Fascista.” Bologna: Brechtiana, 1981.
  Google Scholar

Campa, Riccardo. “La ‘vexata quaestio’ dei rapporti tra futurismo e fascismo.” W Marinetti. Sintesi della critica futurista, redakcja Antonio Saccoccio, Roberto Guerra, 276–290. Roma: Armando Editore, 2014.
  Google Scholar

Capristo, Annalisa. “The Exclusion of Jews from Italian Academies.” W The Jews in Italy under Fascist and Nazi Rule, 1922–1945, redakcja Joshua D. Zimmerman, 81–96. New York: Cambridge University Press, 2005.
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511471063.008   Google Scholar

Cassata, Francesco. “La Difesa della Razza.” Politica, ideologia e immagine del razzismo fascista. Torino: Einaudi, 2008.
  Google Scholar

Cicciarella, Teresa Lucia. “La parabola di Corrado Cagli. Dagli attacchi razziali alla liberazione del campo di Buchenwald (1936–1945).” W Vedere l’altro, vedere la Shoah – Auschwitz, 27 gennaio 1945. Temi, riflessioni, contesti. Studi sulle arti figurative, il teatro, l’archeologia e il museo, redakcja Paolo Coen, 189–211. Soveria Mannelli: Rubbettino, 2012.
  Google Scholar

Domagalska, Małgorzata. Zatrute ziarno. Proza antysemicka na łamach “Roli” (1883–1912). Warszawa: Neriton, 2015.
  Google Scholar

Fabre, Giorgio. Mussolini razzista. Dal socialismo al fascismo: la formazione di un antisemita. Milano: Garzanti, 2005.
  Google Scholar

Feinstein, Wiley. The Civilization of the Holocaust in Italy. Poets, Artists, Saints, Anti-semites. New York: Madison, 2003.
  Google Scholar

Felice, Renzo de. Storia degli ebrei italiani sotto il fascismo. Torino: Einaudi, 2020.
  Google Scholar

Finzi, Roberto. “La cultura italiana e le leggi antiebraiche del 1938.” Studi Storici 49, nr 4 (2008): 895–929.
  Google Scholar

Gentile, Emilio. La grande Italia: ascesa e declino del mito della nazione nel ventesimo secolo. Milano: Mondadori, 1999.
  Google Scholar

Germinario, Francesco. Fascismo e antisemitismo. Progetto razziale e ideologia totalitaria. Roma: Editori Laterza, 2009.
  Google Scholar

Głowiński, Michał. “Retoryka nienawiści.” Nauka, nr 2 (2007): 19–27.
  Google Scholar

Griffin, Roger. Modernism and Fascism. The Sense of a Beginning under Mussolini and Hitler. New York: Palgrave, 2007.
  Google Scholar

Leonetti, Arianna. Oltre “La Difesa della Razza.” L’editoria razzista e antisemita in Italia (1938–1945). Milano: Creleb – C.U.S.L., 2019.
  Google Scholar

Michaelis, Meir. “Mussolini’s unofficial mouthpiece. Telesio Interlandi – Il Tevere and the evolution of Mussolini’s anti‐Semitism.” Journal of Modern Italian Studies 3, nr 3 (1998): 217–241.
DOI: https://doi.org/10.1080/13545719808454979   Google Scholar

Podemski, Piotr. “Faszyzm włoski wobec kwestii żydowskiej 1919–1938.” Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 34, nr 1 (2012): 81–109.
  Google Scholar

Podemski, Piotr. “Prawna i faktyczna sytuacja włoskich Żydów w dobie prześladowań faszystowskich 1938–1943.” Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 35, nr 3 (2013): 7–30.
  Google Scholar

Proctor, Robert N. Racial Hygiene: Medicine Under the Nazis. Cambridge: Harvard University Press, 1988.
  Google Scholar

Rossi, Gianni Scipione. Il razzista totalitario: Evola e la leggenda dell’antisemitismo spirituale. Soveria Mannelli: Rubbettino, 2007.
  Google Scholar

Saggio, Antonino. L’opera di Giuseppe Pagano tra politica e architettura. Bari: Dedalo, 1984.
  Google Scholar

Sarfatti, Michele. Gli ebrei nell’Italia fascista. Vicende, identità, persecuzione. Torino: Einaudi, 2007.
  Google Scholar

Servi, Sandro. “Building a Racial State: Images of the Jew in the Illustrated Fascist Magazine", La Difesa della Razza, 1938–1943.” W The Jews in Italy under Fascist and Nazi Rule, 1922–1945, redakcja Joshua D. Zimmerman, 114–157. New York: Cambridge University Press, 2005.
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511471063.010   Google Scholar

Sierpowski, Stanisław. Rasizm faszystowskich Włoch. Poznań: Instytut Historii UAM, 2011.
  Google Scholar

Sternhel, Zeev. The Birth of Fascist Ideology: From Cultural Rebellion to Political Revolution. Princeton: Princeton University Press, 1995.
  Google Scholar

Storchi, Simona. “Latinità, modernità e fascismo nei dibattiti artistici degli anni Venta.” Cahiers de la Méditerranée, nr 95 (2017): 71–83. https://doi.org/10.4000/cdlm.8908.
DOI: https://doi.org/10.4000/cdlm.8908   Google Scholar

Taguieff, Pierre-André. La forza del pregiudizio. Saggio sul razzismo e sull’antirazzismo. Bologna: Il Mulino, 1994.
  Google Scholar

Tortora, Massimiliano. “Modernismo e modernisti nelle riviste fasciste.” W I modernismi nelle riviste. Tra Europa e Stati Uniti, redakcja Caroline Patey, Edoardo Esposito, 73–93. Milano: Ledizioni, 2017.
DOI: https://doi.org/10.4000/books.ledizioni.2852   Google Scholar

Ventura, Luca. “Il gruppo de La Nostra Bandiera di fronte all’antisemitismo fascista (1934–1938).” Studi Storici 41, nr 3 (2000): 711–755.
  Google Scholar

Wasilewska, Diana. “‘Judoformizm’ i ‘pudełkowa żydowszczyzna.’ Awangarda w recepcji krytyki nacjonalistycznej dwudziestolecia międzywojennego.” W Dwieście lat polskiej krytyki artystycznej, redakcja Jerzy Malinowski, Grażyna Raj, 131–159. Warszawa-Toruń: Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata & Wydawnictwo Tako, 2021.
  Google Scholar

Wasilewska, Diana. “Dyskurs antysemicki i mowa nienawiści w krytyce artystycznej Stanisława Pieńkowskiego na łamach Myśli Narodowej (1924–1937).” Teksty Drugie, nr 4 (2020): 317–331. https://doi.org/10.18318/td.2020.4.17.
DOI: https://doi.org/10.18318/td.2020.4.17   Google Scholar

Wolff, Elisabetta Cassina. “Biological Racism and Anti-Semitism as Intellectual Constructions in Italian Fascism. The Case of Telesio Interlandi and La difesa della razza.” W Racial Science in Hitler’s New Europe, 1938–1945, redakcja Anton Weiss-Wendt, Rory Yeomans, 175– 199. Lincoln: University of Nebraska Press, 2013.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt1ddr8dq.13   Google Scholar

Zagarrio, Vito. “Primato.” Arte, cultura, cinema del fascismo attraverso una rivista esemplare. Roma: Storia e Letteratura, 2007.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2022-12-30

Cited By / Share

Wasilewska, D. (2022). Faszyzm, Żydzi i sztuka nowoczesna. Antysemityzm we włoskiej krytyce artystycznej lat 30. i 40. XX wieku. Biuletyn Historii Sztuki, 84(4), 947–980. https://doi.org/10.36744/bhs.1108

Autorzy

Diana Wasilewska 
diana.wasilewska@up.krakow.pl
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0002-9146-6599

Statystyki

Abstract views: 206
PDF downloads: 256


Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W numerach od 1/2019 do 4/2022 wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.