We krwi: Naruszenia integralności wizerunku papieża 2000-2020
Joanna B. Bednarek
jb53963@amu.edu.plUniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-4479-9956
Abstrakt
Artykuł dotyczy dwóch performansów społecznych, jakimi były naruszenia integralności prac Maurizia Cattelana La Nona Ora (2000) oraz Jerzego Kaliny Zatrute źródło (2020). Korzystając z narzędzi analizy działań performatywnych, autorka szuka odpowiedzi na pytania: na czym polegała interwencja (działanie) i w czyim imieniu była dokonywana (cel). Korzystając z pojęć zaczerpniętych z prac Pierre’a Bourdieu i Manuela Castellsa, tłumaczy skandaliczny potencjał obu dzieł. Głównym kontekstem analizy jest wizerunek Jana Pawła II w kulturze polskiej i w przestrzeni publicznej; dodatkowy kontekst artykułu stanowi protest przeciwko zaostrzeniu prawa antyaborcyjnego (2020). Analiza odsłania mechanizm obu wydarzeń: dzieło sztuki zakłócało (2000) / reprezentowało (2020) porządek kultury prawomocnej, dlatego wywołało działania performatywne mające na celu obronę i utrzymanie (2000) / zakłócenie i zmianę (2020) status quo; w obu przypadkach doszło do naruszenia dominującego w przestrzeni dyskursywnej wizerunku Jana Pawła II (w roku 2000 – dzieło; w 2020 – performans aktywistek).
Słowa kluczowe:
performans społeczny, skandal, kultura prawomocna, tożsamość prawomocna, religia, papież, Maurizio Cattelan, Jerzy Kalina, aborcjaBibliografia
Banasiak, Jakub. Proteuszowe czasy: Rozpad państwowego systemu sztuki 1982–1993: Stan wojenny, druga odwilż, transformacja ustrojowa. Warszawa: Muzeum Sztuki Nowoczesnej, 2020.
Google Scholar
Bourdieu, Pierre. Dystynkcja: Społeczna krytyka władzy sądzenia. Tłumaczenie Piotr Biłos. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2005.
Google Scholar
Castells, Manuel. Siła tożsamości. Tłumaczenie Sebastian Szymański. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009.
Google Scholar
Chwałczyk, Franciszek. „Antropocen, kapitałocen – urban age, urbanocen? Czyli nie tylko «kto» oraz «jak», ale i «gdzie»”. Kultura i Historia 2, nr 34 (2018): 90–121.
Google Scholar
Dąbrowski, Jakub. Cenzura w sztuce polskiej po 1989 roku: Artyści. sztuka i polityka. Tom 2. Warszawa: Fundacja Kultura Miejsca, 2014.
Google Scholar
Jackson, Shannon. „Performans: jak to robimy teraz?”. Tłumaczenie Anna Dzierzgowska. Obieg, nr 4 (2017). ttps://obieg.u-jazdowski.pl/numery/performansteraz/355133774.
Google Scholar
Kosiński, Dariusz. „Konfederacja leśna na scenie zdecentralizowanej”. W: O jeden las za daleko: Demokracja. kapitalizm i nieposłuszeństwo ekologiczne w Polsce, redakcja Przemysław Czapliński, Joanna B. Bednarek i Dawid Gostyński, 247–262. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, 2019.
Google Scholar
Kosiński, Dariusz. Teatra polskie: Historie. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, 2010.
Google Scholar
Majewska, Ewa. Kontrpubliczności ludowe i feministyczne: Wczesna „Solidarność” i Czarne Protesty. Warszawa: Książka i Prasa, 2018.
Google Scholar
Ostolski, Adam. „Sztuka jako polityka prowadzona innymi środkami”. W: Skuteczność sztuki, redakcja Tomasz Załuski, 202–217. Łódź: Muzeum Sztuki w Łodzi, 2014.
Google Scholar
Ożóg, Kazimierz S. „«Święte» pomniki w pejzażu Polski po 1989 roku”. Studia Teologiczno--Historyczne Śląska Opolskiego, nr 33 (2013): 153–169.
Google Scholar
Ożóg, Kazimierz S. Miedziany Pielgrzym: Pomniki Jana Pawła II w Polsce w latach 1980–2005. Głogów: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, 2007.
Google Scholar
Piotrowski, Piotr. Agorafilia: Sztuka i demokracja w postkomunistycznej Europie. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2010.
Google Scholar
Sienkiewicz, Karol. Zatańczą ci, co drżeli: Polska sztuk krytyczna. Warszawa: Muzeum Sztuki Nowoczesnej, 2014.
Google Scholar
Szepke, Anna. „Przemoc symboliczna w polskim dyskursie publicznym: Jan Paweł II – «papież z Polski»”. Przegląd Socjologiczny, nr 1 (2003): 235–262.
Google Scholar
Szreder, Kuba. „Pożegnanie z latami 90.: W poszukiwaniu nowych formuł zaangażowania”. W: Szyłak i Sowa, Na okrągło: 1989-2009, 413–426.
Google Scholar
Szyłak, Aneta, i Jan Sowa, red. Na okrągło: 1989-2009. Wrocław: Korporacja Ha!art, 2009.
Google Scholar
Tarasiuk, Agnieszka, red. Otwarty tron: Sztuka współczesna wobec fenomenu Jana Pawła II. Wigry: Dom Pracy Twórczej, 2011.
Google Scholar
Umińska-Keff, Bożena, i Wanda Nowicka. „Aborcja”. W: Encyklopedia gender: Płeć w kulturze, redakcja Monika Rudaś-Grodzka et al., 20–21. Warszawa: Czarna Owca, 2014.
Google Scholar
van Alphen, Ernst. „Performatywność prowokacji: Przypadek Artura Żmijewskiego”. Tłumaczenie Roma Sendyka. W: Krytyka jako interwencja: Sztuka, pamięć, afekt, redakcja Katarzyna Bojarska, 251–266. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2019.
Google Scholar
Zaremba, Łukasz. Obrazy wychodzą na ulice: Spory w polskiej kulturze wizualnej. Warszawa: Bęc Zmiana, 2018.
Google Scholar
Żmijewski, Artur. „Stosowane sztuki społeczne”. W: Szyłak i Sowa, Na okrągło: 1989–2009, 325–340.
Google Scholar
Autorzy
Joanna B. Bednarekjb53963@amu.edu.pl
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
https://orcid.org/0000-0002-4479-9956
literaturoznawczyni, doktorantka w Zakładzie Antropologii Literatury UAM. Redaktorka dwutygodnika „CzasKultury.pl”. Przygotowuje rozprawę poświęconą zjawisku skandalu i przemianom kultury prawomocnej w Polsce po 1989 roku. Współautorka (z Przemysławem Czaplińskim i Dawidem Gostyńskim) książki Literatura i jej natury (2017). Współredaktorka tomów zbiorowych – m.in.: Nowa humanistyka: zajmowanie pozycji, negocjowanie autonomii (2017), Prognozowanie teraźniejszości (2018), O jeden las za daleko. Demokracja, kapitalizm i nieposłuszeństwo ekologiczne w Polsce (2019), Rewolucje i utopie (2019).
Statystyki
Abstract views: 384PDF downloads: 343
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Joanna Barbara Bednarek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
