Mitologizacje, ceremonie, apoteozy: Piłsudski i Legiony w teatrze krakowskim

Diana Poskuta-Włodek


Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-4665-0864

Abstrakt

Teatr krakowski odegrał szczególną rolę w rytuale przejścia od zniewolenia do wolności odzyskanej w 1918 i szybko sam stał się obiektem silnej mitologizacji. Jej źródło stanowią zrealizowane na tej scenie prapremiery polskiego repertuaru romantycznego oraz wpływ, jaki wywarł Stanisław Wyspiański, posługujący się językiem mitu i symboliką szczątków, zarazem dekonstruktor redefiniujący zastane tropy, legendy i symbole. Gdy w latach budowania drugiej Rzeczypospolitej pojawiła się potrzeba stworzenia nowych mitów, sięgano m.in. do romantyków i Wyspiańskiego. Jednym z istotnych nurtów nowej narracji była legenda Józefa Piłsudskiego - narodowego wybawcy - oraz mit „świętych” Legionów. W artykule podjęto próbę omówienia ich funkcjonowania w teatrze krakowskim aż po moment wybuchu drugiej wojny światowej. Na nowego Króla-Ducha z poematu Słowackiego i nowego Konrada z Dziadów Mickiewicza i Wyzwolenia Wyspiańskiego był kreowany Piłsudski. Wzmagający się, szczególnie po przewrocie majowym w 1926, proces mitologizacji oraz rozrastania się piłsudczykowskich i legionowych performansów celebracyjnych ogarnął z czasem całe miasto, a nawet kraj, zagarniając zarówno zbiorowe afekty, jak i przestrzeń publiczną. Służyły temu wielkie performanse funebralne, takie jak wawelski pochówek sprowadzonych z Francji szczątków Słowackiego, a następnie monumentalny pogrzeb Piłsudskiego, który odbył się z zachowaniem podobnego rytu. Ostatnim widowiskiem o podobnym charakterze była monumentalna plenerowa inscenizacja Hymnu na cześć oręża polskiego Ludwika Hieronima Morstina wystawiona na Wawelu w sierpniu 1939. Te trzy performance niejako wstrzymywały zbiorowo doświadczany, historyczny czas i wprawiały go w stan cyklicznego, funebralnego rytuału-święta.


Słowa kluczowe:

1918, odzyskanie niepodległości, teatr i polityka, Józef Piłsudski, teatr w Krakowie, historia teatru polskiego

Adamczyk, E. (1997). Społeczność Krakowa i jej życie. W: J. Bieniarzówna, & J. M. Małecki (red.), Dzieje Krakowa: Kraków w latach 1918–1939. Kraków.
  Google Scholar

Chwalba, A. (2018). Legiony polskie 1914–1918. Kraków.
  Google Scholar

Cisek, J. (2003). Józef Piłsudski w Krakowie. Kraków.
  Google Scholar

Kamiński, L. (1980). Romantyzm a ideologia: Główne ugrupowania polityczne Drugiej Rzeczypospolitej
  Google Scholar

wobec tradycji romantycznej. Wrocław.
  Google Scholar

Kosiński, D. (2010). Teatra polskie: Historie. Warszawa.
  Google Scholar

Leder, A. (2017). Polaku, śnisz, a możesz się obudzić!. W: P. Augustyniak (red.), Wyspiański: Zbudź się, Polaku. Gdańsk.
  Google Scholar

Partyga, E. (2016). Wiek XIX: Przedstawienia. Warszawa.
  Google Scholar

Poskuta-Włodek, D. (1993). Co dzień powtarza się gra...: Teatr im. J. Słowackiego w Krakowie. Kraków.
  Google Scholar

Poskuta-Włodek, D. (2001). Trzy dekady z dziejów sceny: Teatr im. J. Słowackiego w Krakowie w latach 1914–1945. Kraków.
  Google Scholar

Poskuta-Włodek, D. (2012). Dzieje teatru w Krakowie w latach 1918–1939: Zawodowe teatry dramatyczne. Kraków.
  Google Scholar

Poskuta-Włodek, D. (2016). Polskie teatry przesiedleńcze, uchodźcze, frontowe oraz akcje teatralne podczas I wojny światowej, kampanii polsko-bolszewickiej i plebiscytów. W: A. Jamrozek-Sowa, Z. Ożóg, & A. Wal (red.), I wojna światowa w literaturze i innych tekstach kultury: Reinterpretacje i dopełnienia. Rzeszów.
  Google Scholar

Ratajczak, D. (1990). Święte legiony: Rzecz o mechanizmach sakralizacji w dramacie popularnym lat dwudziestych. W: I. Sławińska, & M. B. Stykowa (red.), Popularny dramat i teatr religijny w Polsce. Lublin.
  Google Scholar

Sajewska, D. (2016). Nekroperformans: Kulturowa rekonstrukcja teatru wielkiej wojny. Warszawa.
  Google Scholar

Wosiek, M. (1980). Polskie teatry wojskowe. Pamiętnik Teatralny, 1.
  Google Scholar

Wójcik, W. (1978). Nadzieje i złudzenia: Legenda Piłsudskiego w polskiej literaturze międzywojennej. Katowice.
  Google Scholar

Ziejka, F. (1977). W kręgu mitów polskich. Kraków.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2018-10-01

Cited By / Share

Poskuta-Włodek, D. (2018) „Mitologizacje, ceremonie, apoteozy: Piłsudski i Legiony w teatrze krakowskim”, Pamiętnik Teatralny, 67(3), s. 50–76. doi: 10.36744/pt.418.

Autorzy

Diana Poskuta-Włodek 

Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Polska
https://orcid.org/0000-0002-4665-0864

Statystyki

Abstract views: 278
PDF downloads: 193


Licencja

Prawa autorskie (c) 2018 Diana Poskuta-Włodek

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.

Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.