Leafing through Theatre: Touch, Paper, and Ink in the Life of a Drama, from Kochanowski’s "The Dismissal of the Greek Envoys" to Mickiewicz’s "Forefathers’ Eve"
Michał Bajer
michal.bajer@usz.edu.plUniversity of Szczecin (Poland)
https://orcid.org/0000-0002-2880-8189
Abstract
While research on drama has usually focused on its stage reception, in early modern culture other forms of the social presence of theatrical texts were important as well. The article examines the way authors and readers engaged with dramatic writings between the late 16th and the mid 19th century. Tactile and visual impressions induced by the material properties of the manuscript or print played an important role in these experiences. The argument is organised around the various practices of old-time producers and recipients of dramatic writings: paper making and printing, bookbinding, the secular use of the printing press, organising book collections, and annotating the texts by hand. The article concludes with a description of practices related to the aestheticisation of written drama during social situations of a performative and sometimes even quasi-theatrical nature.
Keywords:
touch, sight, sensory history, theatre archive, theatricalisation in society, paper and ink manufacturing, book historyReferences
Andrzejewski, Stanisław. „Drukarnia Deckera i Kompanii w Poznaniu w latach 1794–1819”. Studia o Książce, nr 17 (1988): 329–353.
Google Scholar
b.a., „Jak wytwarzano papier – próba rekonstrukcji technologii”. W: O papierze: Katalog wystawy.
Google Scholar
b.a., „Wiecznotrwały…?”. W: O papierze: Katalog wystawy.
Google Scholar
Báez, Fernando. A Universal History of the Destruction of Books: Form Ancient Sumer to Modern Iraq. Translated by Alfred MacAdam. New York: Atlas & Co, 2008.
Google Scholar
Bajer, Michał. „Fedra dla Antoniny Hoffmannowej: Adnotowany egzemplarz tragedii Jeana Racine’a z 1873 roku”. W: Marginalia w książce dawnej i współczesnej, redakcja Bożena Mazurkowa. Katowice: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, 2019.
Google Scholar
Bajer, Michał. Klasycyzm: Przekład; Prestiż; Oświeceniowe spolszczenia tragedii Corneille’a i Racine’a w perspektywie historycznoliterackiej (1740–1830). Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN. Wydawnictwo, 2020.
Google Scholar
Bąk, Magdalena. Mickiewicz jako erudyta (w okresie wileńsko-koweńskim i rosyjskim). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2004.
Google Scholar
Brancher, Dominique. „The Finger in the Eye: Jacques Duval’s Traité des Hermaphrodits (1612)”. In: Movement in Renaissance Literature: Exploring Kinesic Intelligence, edited by Kathryn Banks and Timothy Chesters. New York: Palgrave Macmillan, 2018.
Google Scholar
Brunet, Jacques-Charles. Manuel du libraire et de l’amateur de livres. Volume 2. Paris, 1861.
Google Scholar
Buchwald-Pelcowa, Paulina. „Nieznane pierwsze wydanie Pieśni trzech Jana Kochanowskiego”. W: Historia literatury i historia książki: Studia nad książką i literaturą od średniowiecza po wiek XVIII. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2005.
Google Scholar
Cetera-Włodarczyk, Anna, i Alicja Kosim. Polskie przekłady Shakespeare’a w XIX wieku: Część I: Zasoby, strategie, recepcja. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2019.
Google Scholar
Chachaj, Małgorzata. Dramatopisarstwo Aleksandra Chodkiewicza. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2013.
Google Scholar
Chłędowski, Kazimierz. Z przeszłości naszej i obcej: Dwa tomy w jednym. Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1935.
Google Scholar
Cieśla-Korytowska, Maria. Te książki zbójeckie…. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2011.
Google Scholar
Classen, Constance. The Deepest Sense: A Cultural History of Touch. Urbana: University of Illinois Press, 2012.
Google Scholar
Dąbrowski, Józef, i Jadwiga Siniarska-Czaplicka. Rękodzieło papiernicze : Dzieje polskiego papiernictwa 1491-1991. Warszawa: SIGMA-NOT, 1991.
Google Scholar
De Bure, Guillaume-François. Bibliographie instructive ou traité de la connoisance de livres rares et singuliers. Volume 1. Paris, 1768.
Google Scholar
Didot, Ambroise Firmin. Essai sur la typographie: Extrait du tome XXVI de l’Encyclopédie Moderne. Paris, 1851.
Google Scholar
Dobrzyniecka, Janina. Drukarnie Uniwersytetu Jagiellońskiego 1674–1783. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1975.
Google Scholar
Forysiak, Marianna. Podwójne życie „Dziadów”: Zapoznane motywy, nierozpoznane znaczenia, Lublin: Wydawnictwo KUL, 2022.
Google Scholar
Fournier, Pierre-Simon. Manuel typographique, utile aux gens de lettres.Volume 2. Paris, 1766.
Google Scholar
Imańska, Iwona. Per medium auctionis: Aukcje książek w Rzeczypospolitej (XVII–XVIII w.). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2013.
Google Scholar
Jarząbek-Wasyl, Dorota, i Barbara Maresz. Archiwum teatru XIX wieku: Ludzie, dokumenty, historie. Kraków: Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana, 2019.
Google Scholar
Jędrzejewski, Tomasz. Czytanie „Dziadów” w czterech częściach. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2018.
Google Scholar
Judkowiak, Barbara. Wzgardzony wielogłos: Kultura teatralna czasów saskich i jej tradycje. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza: Poznań, 2007.
Google Scholar
Jurkowska, Hanna. Pamięć sentymentalna: Praktyki pamięci w kręgu Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk i w Puławach Izabeli Czartoryskiej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2014.
Google Scholar
Karkucińska, Wanda. Anna z Sanguszków Radziwiłłowa (1676–1746): Działalność gospodarcza i mecenat. Warszawa: Semper, 2000.
Google Scholar
Kawecka-Gryczowa, Alodia. Przedmowa. W: Odprawa posłów greckich i jej pierwodruk. Warszawa: Czytelnik, 1974.
Google Scholar
Kawecka-Gryczowa, Alodia. Z dziejów polskiej książki w okresie Renesansu: Studia i materiały. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1975.
Google Scholar
Kleiner, Juliusz. Mickiewicz. Tom 1. Dzieje Gustawa. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1948.
Google Scholar
Kochanowski, Jan. Odprawa posłów greckich, redakcja Tadeusz Witczak et al. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2021.
Google Scholar
Kowal, Jolanta. „Talent (nie)wyższy nad mierność: Kilka uwag o zjawisku wierszomanii na Litwie w latach 1815–1830”. Prace Polonistyczne 69 (2014): 9–20.
Google Scholar
Kowalczyk, Jerzy. „Sławne theatrum na weselu Podkanclerzego Jana Zamoyskiego”. Pamiętnik Teatralny 51, z. 3 (1964): 242–251.
Google Scholar
Kryczka, Marek, Kazimiera Maleczyńska, Maciej Szymczyk, Jacek Czechowski, i Krzysztof Pilarczyk. „Papier”. W: Encyklopedia książki, redakcja Anna Żbikowska-Migoń i Marta Skalska-Zlat. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2017.
Google Scholar
Kuligowska-Korzeniewska, Anna. Polska Szulamis: Studia o teatrze polskim i żydowskim. Warszawa: Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza, 2018.
Google Scholar
Kuziak, Michał. „Tajemnica intertekstualności IV części Dziadów”. W: Inny Mickiewicz, Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2013.
Google Scholar
Kuziak, Michał. Wielka całość: Dyskursy kulturowe Mickiewicza. Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku, 2006.
Google Scholar
Leśniak, Andrzej. Ikonofilia: Francuska semiologia pikturalna i obrazy. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN. Wydawnictwo, 2013.
Google Scholar
Liszewska, Weronika. „Szkiełko i oko, czyli zabytkowy papier dusznicki w fotografii specjalistycznej”. W: O papierze: Katalog wystawy.
Google Scholar
Maciejewska, Iwona. Miłość i erotyzm w piśmiennictwie czasów saskich. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2013.
Google Scholar
Maleczyńska, Kazimiera. Dzieje starego papieru. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1974.
Google Scholar
Martin, Henri-Jean. Livre, pouvoirs et société à Paris au XVIIe siècle (1598–1701). Volume 1. Genève: Droz, 1999.
Google Scholar
Mazurkowa, Bożena, red. Marginalia w książce dawnej i współczesnej. Katowice: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, 2019.
Google Scholar
Mickiewicz, Adam. „Dziady: Część IV”. W: Dzieła: Utwory dramatyczne. Tom 3. Warszawa: Czytelnik, 1955.
Google Scholar
Mickiewicz, Adam. Prose artistique: Contes, essais, fragments; Proza artystyczna: Opowiadania, szkice, fragmenty, redakcja Joanna Pietrzak-Thébault et al. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2013.
Google Scholar
Morawski, Stanisław. Kilka lat młodości mojej w Wilnie (1818–1825), redakcja Adam Czartkowski i Henryk Mościcki. Warszawa: Biblioteka Polska, 1924.
Google Scholar
Müller, Lothar. White Magic: The Age of Paper. Translated by Jessica Spengler. Cambridge: Polity Press, 2014.
Google Scholar
O papierze, który zyskał miano wiecznotrwałego: Katalog wystawy Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju, 7 lipca–22 października 2023. Duszniki: Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju, 2023. https://muzeumpapiernictwa.pl/wp-content/uploads/2023/07/2023-07-wystawa-O-papierze-ktory-zyskal--miano-wiecznotrwalego-katalog-.pdf.
Google Scholar
Paprocka-Podlasiak, Bogna. „«Tylem wytrwał, tyle wycierpiałem…»: Werteriada Carla Ernsta Reitzensteina jako przedmiot odniesień w IV części Dziadów Adama Mickiewicza”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica 27, nr 1 (2015): 9–24.
Google Scholar
Paprocka-Podlasiak, Bogna. Łzy Wertera: Płacz i jego konteksty w literaturze; Rousseau, Goethe, Mickiewicz. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 2016.
Google Scholar
Pawiński, Adolf. Michał Gröll: Obrazek na tle epoki Stanisławowskiej, z dodaniem spisu wydawnictw Grölla, ułożonego przez Zygmunta Wolskiego. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1896.
Google Scholar
Poskuta-Włodek, Diana. „Egzemplarz teatralny – między repertuarem a archiwum”. Pamiętnik Teatralny 65, z. 1/2 (2016): 50–74. https://czasopisma.ispan.pl/index.php/pt/article/view/1940/1209.
Google Scholar
Prek, Franciszek Ksawery. Czasy i ludzie. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1959.
Google Scholar
Racine, Jean. OEuvress. Volume 1. Paris, 1721. Stare Druki, Biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar
Ratajczakowa, Dobrochna. W krysztale i w płomieniu: Studia i szkice o dramacie i teatrze, t. 1. Wrocław: Wydawnctwo UWr, 2006.
Google Scholar
Rold Da, Orietta. Paper in Medieval England: From Pulp to Fictions. Cambridge: Cambridge University Press, 2020.
Google Scholar
Rudnicka, Jadwiga. „Biblioteki mieszczan warszawskich za Stanisława Augusta”. Warszawa XVIII wieku 16, z. 2 (1973): 125–160.
Google Scholar
Shepherd, Simon, and Peter Womack, eds. English Drama – A Cultural History. Oxford: Blackwell, 1996.
Google Scholar
Siniarska-Czaplicka Jadwiga, „Papiernictwo na ziemiach środkowej Polski w latach 1750–1850”. Studia z Dziejów Rzemiosła i Przemysłu, 6 (1966): 123–232.
Google Scholar
Słowacki, Juliusz. „Kordian”. W: Dzieła wszystkie. Tom 2. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1952.
Google Scholar
Straus, Jan. Teraz okładka! Tom 1. Warszawa: Oficyna Kolekcjoner, 2021.
Google Scholar
Treichel, Irena, red. Słownik pracowników książki polskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972.
Google Scholar
Turkowski, Tadeusz, red. Materiały do dziejów literatury i oświaty na Litwie i Rusi: Z archiwum drukarni i księgarni Józefa Zawadzkiego z lat 1805–1865. Tom 1. Wilno: Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Wilnie, 1935.
Google Scholar
Watson, Rowan. „Some Non‐textual Uses of Books”. In: A Companion to the History of the Book, edited by Simon Eliot and Jonathan Rose. Oxford: Blackwell, 2007.
Google Scholar
Wężyk, Franciszek. „Do K. K. List 2”. W: Pisma: Poezje z pośmiertnych rękopisów. Kraków, 1878.
Google Scholar
Authors
Michał Bajermichal.bajer@usz.edu.pl
University of Szczecin Poland
https://orcid.org/0000-0002-2880-8189
Michał Bajer - PhD, Professor at the Institute of Literature and New Media at the University of Szczecin.
He specialises in research on translation in the literary culture of the years 1700–1830. He recently published Klasycyzm, przekład, prestiż. Oświeceniowe spolszczenia tragedii Corneille’a i Racine’a (1740-1830) w perspektywie historycznoliterackiej (Warszawa, 2020).
Statistics
Abstract views: 0PDF downloads: 0
License
Copyright (c) 2025 Michał Bajer
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
The author grants a royalty-free nonexclusive license (CC BY 4.0) to use the article in Pamiętnik Teatralny, retains full copyright, and agrees to identify the work as first having been published in Pamiętnik Teatralny should it be published or used again (download licence agreement). By submitting an article the author agrees to make it available under CC BY 4.0 license.
From issue 1/2018 to 3/2022 all articles were published under a Creative Commons license CC BY-NC-ND 4.0. During this period the authors granted a royalty-free nonexclusive license (CC BY-ND 4.0) to use their article in Pamiętnik Teatralny, retained full copyright, and agreed to identify the work as first having been published in our journal should it be published or used again.
Most read articles by the same author(s)
- Michał Bajer, Tragedy and the Court: The Actual State of Affairs and Polemic Use of the Stereotype in the History of Polish Translations of Corneille’s and Racine’s Work , Pamiętnik Teatralny: Vol. 67 No. 4 (2018)
- Michał Bajer, «The Bourgeois Gentleman», or the Aestheticisation of Social Frustration and Its Transhistorical Applications (1670–2022) , Pamiętnik Teatralny: Vol. 72 No. 1 (2023): Molière: Revisited (with essay cluster curated by Patryk Kencki)
