St. Genesius on the Jesuit Stage in Sambor

peer-reviewed article

Abstract

This article sheds light on the Jesuit tragedy Genesius, hitherto unknown in scholarly literature, as recorded in a manuscript codex from the Jesuit college in Sambor (present-day Ukraine). It is the story of a Roman mime who, while performing a parody of baptism for Diocletian, was granted the grace of conversion and turned from a jester mocking the Christian religion into an ardent believer. The article discusses the Sambor performance against a broader historical and literary background, including earlier manifestations of the motif of Genesius, especially in Polish Jesuit theatre. The author shows how the eighteenth-century tragedy relates to its medieval textual source and to earlier theatre productions. The analysis reveals deliberate transformations of the theme made by an anonymous Jesuit, who expanded the story of Genesius to include family motifs, removed the figure of Diocletian, and strengthened the negative image of the eponymous character, portraying him as a tyrant and persecutor. The changes introduced in the tragedy were also related to the didactic-utilitarian function of the play, which criticized filial disobedience and the misuse of art’s creative potential and visualized the power of baptism.


Keywords:

18th-century Jesuit theatre, Sambor, martyr plays, Genesius

Aszyk, Urszula. „Lo fingido verdadero Lopego de Vega: U źródeł hiszpańskiego teatru jako metafory świata”. W: Leyko i Jajte-Lewkowicz, Etos życia – etos sztuki, 88–104.
  Google Scholar

Axer, Jerzy. „Paradoks o aktorze – wariant rzymski”. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka 26, t. 5 (1998): 11–17.
  Google Scholar

Bailey, Lisa Kaaren. Christianity’s Quiet Success: The Eusebius Gallicanus Sermon Collection and the Power of the Church in Late Antique Gaul. Notre Dame, IN: University of Notre Dame Press, 2010. https://doi.org/10.2307/j.ctvpj7d4d.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctvpj7d4d   Google Scholar

Bober Andrzej SJ, tłum. i oprac. „Męczeństwo św. Genezjusza: Pogańskie wyszydzenie Sakramentów Św.”. Vox Patrum 4 (1983): 244–247. https://doi.org/10.31743/vp.10294.
DOI: https://doi.org/10.31743/vp.10294   Google Scholar

Fijałkowski, Adam. „Wincenty z Beauvais OP (ok. 1194–1264) o wychowaniu”. Rozprawy z dziejów oświaty 38 (1997): 11–26.
  Google Scholar

Fijałkowski, Adam. Puer eruditus: Idee edukacyjne Wincentego z Beauvais (ok. 1194–1264). Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2001.
  Google Scholar

Frese Witt, Mary Ann. „From Saint Genesius to Saint Genet”. In Metatheater and Modernity: Baroque and Neobaroque, 19–52. Madison: Fairleigh Dickinson University Press, 2013.
  Google Scholar

Geremek, Bronisław. „Człowiek marginesu w średniowieczu”. Przegląd Historyczny 80, nr 4 (1989): 705–727. https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Przeglad_Historyczny/Przeglad_Historyczny-r1989-t80-n4/Przeglad_Historyczny-r1989-t80-n4--s705-727/Przeglad_Historyczny-r1989-t80-n4-s705-727.pdf.
  Google Scholar

Kadulska, Irena. Komedia w polskim teatrze jezuickim XVIII w. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993.
  Google Scholar

Kadulska, Irena. Ze studiów nad dramatem jezuickim wczesnego oświecenia (1746–1765). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1974.
  Google Scholar

Kocur, Mirosław. We władzy teatru: Aktorzy i widzowie w antycznym Rzymie. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2005.
  Google Scholar

Kornaś, Tadeusz. „Genezja – modlitwa i pełnosłowie”, Pamiętnik Teatralny 69, z. 2 (2020): 50–71. https://doi.org/10.36744/pt.30.
DOI: https://doi.org/10.36744/pt.30   Google Scholar

Leyko, Małgorzata, i Irena Jajte-Lewkowicz, red. Etos życia – etos sztuki: Wokół legendy o św. Genezjuszu – aktorze. Część 1. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2005.
  Google Scholar

Longosz, Stanisław. „Chrześcijańskie widowiska zastępcze w propozycji Ojców Kościoła”. Vox Patrum 37, t. 67 (2017): 303–360. https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_31743_vp_3403/c/3403-3396.pdf.
DOI: https://doi.org/10.31743/vp.3403   Google Scholar

Maroń, Grzegorz. Święci patroni prawników. Rzeszów: Wydawnictwo Fosze, 2011.
  Google Scholar

Okoń, Jan. Dramat i teatr szkolny: Sceny jezuickie XVII wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970.
  Google Scholar

Okoń, Jan. „Św. Genezjusz w dramacie jezuickim XVII w.”. W: Leyko i Jajte-Lewkowicz, Etos życia – etos sztuki, 75–87.
  Google Scholar

Okoń, Jan. „Św. Genezjusz w dramacie jezuickim XVII w.”. W: Na scenach jezuickich w dawnej Polsce (rodzimość i europejskość), 171–184. Warszawa: DIG, 2006.
  Google Scholar

Olkusz, Piotr. „Kiedy Bóg jest reżyserem: Le véritable Saint Genest Jeana Rotrou”. W: Leyko i Jajte-Lewkowicz, Etos życia – etos sztuki, 105–117.
  Google Scholar

Simerka, Barbara. „Metatheater and Skepticism in Early Modern Representations of the Saint Genesius Legend”. Comparative Literature Studies 42, no. 1 (2005): 50–73. https://www.jstor.org/stable/40247460.
DOI: https://doi.org/10.2307/40247460   Google Scholar

Skwara, Ewa. Historia komedii rzymskiej. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2001.
  Google Scholar

Skwarczyńska, Stefania. „O rozwoju tworzywa słownego i jego form podawczych w dramacie”. Prace Polonistyczne 9 (1951): 369–395.
  Google Scholar

Świontek, Sławomir. „Modele aktorstwa XX wieku”. W: Aktor w kulturze współczesnej. Studia, red. Eleonora Udalska, 9–12. Warszawa: Fundacja Astronomii Polskiej, 1994.
  Google Scholar

Turbak, Piotr SJ, tłum. i oprac. Martyrologium rzymskie oraz elogia świętych i błogosławionych niektórych martyrologiów zakonnych. Kraków: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitw, 1967.
  Google Scholar

Udalska, Eleonora. „Filemon – aktor męczennik w Igrzysku Leopolda Staffa”. W: Teatralne silva rerum, 108–115. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2010.
  Google Scholar

Wiedner, Daniel. „Der heilige Genesius – der Schauspieler als Märtyrer, der Märtyrer als Schauspieler”. In Märtyrer-Porträts, 74–77. Leiden: Brill, 2007. https://doi.org/10.30965/9783846745533_013.
DOI: https://doi.org/10.30965/9783846745533_013   Google Scholar

Winniczuk, Lidia. „Cicero o teatrze i aktorach”. Meander 14 (1959): 337–343.
  Google Scholar

Winniczuk, Lidia. „O aktorze starożytnym”. Meander 4 (1949): 251–266.
  Google Scholar

Wojciechowska, Beata. „O starości i jej uciążliwościach w Speculum naturale Wincentego z Beauvais (ok. 1194–1264)”. Saeculum Christianum 22 (2015): 36–42. https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-6059cd74-ed2f-4738-8c1d-64c563f0d6c7.
DOI: https://doi.org/10.21697/sc.2015.22.04   Google Scholar

Zonenberg, Sławomir. „Funkcja historii w zakonie dominikańskim oraz czynniki kształtujące pamięć historyczną dominikanina w średniowieczu”. Sensus Historiae 9 (2012): 119–142. http://www.sensushistoriae.epigram.eu/index.php/czasopismo/article/view/22.
  Google Scholar


Published
2024-03-18

Cited by

Mieszek, M. (2024) “St. Genesius on the Jesuit Stage in Sambor”, Pamiętnik Teatralny, 73(1), pp. 123–146. doi: 10.36744/pt.1551.

Authors

Małgorzata Mieszek 
malgorzata.mieszek@filologia.uni.lodz.pl
Univeristy of Lodz Poland
https://orcid.org/0000-0002-0737-6233

Małgorzata Mieszek – PhD, Professor at the University of Łódź, works at the Department of Early Literature, Editing and Ancillary Sciences at the University of Łódź. Her research interests include early theatre, with a particular focus on school scenes and popular literature.



Statistics

Abstract views: 119
PDF downloads: 99


License

Copyright (c) 2024 Małgorzata Mieszek

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

The author grants a royalty-free nonexclusive license (CC BY 4.0) to use the article in Pamiętnik Teatralny, retains full copyright, and agrees to identify the work as first having been published in Pamiętnik Teatralny should it be published or used again (download licence agreement). By submitting an article the author agrees to make it available under CC BY 4.0 license.

From issue 1/2018 to 3/2022 all articles were published under a Creative Commons license CC BY-NC-ND 4.0. During this period the authors granted a royalty-free nonexclusive license (CC BY-ND 4.0) to use their article in Pamiętnik Teatralny, retained full copyright, and agreed to identify the work as first having been published in our journal should it be published or used again.