Molière in Nipu, or the Absence of «The Misanthrope» on Old Polish Stages
Patryk Kencki
patryk.kencki@ispan.plInstitute of Art, Polish Academy of Sciences (Poland)
https://orcid.org/0000-0001-5650-6578
Abstract
This article seeks to explain why the reception of The Misanthrope in Polish literature and theater began so late. The author analyzes the first two translations of short excerpts from this comedy—by Franciszek Zabłocki (1774) and Ignacy Krasicki (1803)—which are included in the appendix. In doing so, he refers to the entire literary output of both poets. He puts forward the argument that the play’s sophisticated form and subject matter were among the reasons why The Misanthrope met with little interest in the first stage of the Polish reception of Molière. His interpretation of the play combines an analysis of the Jansenist context of The Misanthrope with a reflection on Molière’s way of connecting the categories of comicality and metatheatricality. The juxtaposition of these two perspectives leads to the presentation of the title character as a rebel figure. The author also indicates 17th- and 18th-century Polish dramatic texts that correspond in some way with Molière’s comedy. He emphasizes the differences in the development of the Polish and French performance traditions, arguing that the Old Polish theater culture did not leave room for assimilating high comedy, and that the characterological ambiguity of Alceste made him an unsuitable protagonist from the point of view of Polish Enlightenment playwrights, who aimed to exhort the society to moral improvement. The article combines the research perspectives of literary and theater history, also using theoretical and methodological tools from translation studies, drama studies, and the history of ideas.
Keywords:
Molière, 1600–1800 theater, Jansenism, reception of Molière, Franciszek Zabłocki, Ignacy KrasickiReferences
Banaszak, Marian. Historia Kościoła katolickiego. T. 3. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1986.
Google Scholar
Baudrillard, Jean. Symulakry i symulacja. Tłumaczenie Sławomir Królak. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2005.
Google Scholar
Bernacki, Ludwik. Teatr, dramat i muzyka za Stanisława Augusta. T. 2. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1979.
Google Scholar
Chodyko, Maria. „Jansenizm w Polsce XVII wieku”. W: Drogi duchowe katolicyzmu XVII wieku, redakcja Alina Nowicka-Jeżowa, 42–96. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2016.
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323524335.pp.42-96
Google Scholar
Cottret, Monique. Histoire du jansénisme: XVIIe-XIXe siècle. Paris: Perrin, 2016.
DOI: https://doi.org/10.3917/perri.cottr.2016.01
Google Scholar
Dandrey, Patrick. La Médecine et la maladie dans le théâtre de Molière. Paris: Klincksieck, 1998.
Google Scholar
Forestier, Georges, et Claude Bourqui. „Le Misanthrope: Notice”. In Molière, Œuvres complètes, dir. Georges Forestier et Claude Bourqui, t. 1, 1434–1453. Paris: Gallimard, 2010.
Google Scholar
Forestier, Georges. Molière. Paris: Gallimard, 2018.
DOI: https://doi.org/10.14375/NP.9782072827921
Google Scholar
Foucault, Michel. „Szaleństwo, literatura, społeczeństwo”. Tłumaczenie Małgorzata Kwietniewska. W: Szaleństwo i literatura: Powiedziane, napisane, wybór i opracowanie Tadeusz Komendant, tłumaczenie Bogdan Banasiak et al., posłowie Michał Paweł Markowski, 237–266. Warszawa: Aletheia, 1999.
Google Scholar
Gołąbek, Józef. Komedie konwiktowe ks. Franciszka Bohomolca w zależności od Moliera. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1922. https://pbc.gda.pl/ publication/37287.
Google Scholar
Judkowiak, Barbara. „Doktor z musu niedoceniony”. W: Dramaty Franciszka Zabłockiego: Interpretacje, redakcja Marcin Cieński i Teresa Kostkiewiczowa, 63–81. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2000.
Google Scholar
Kencki, Patryk. Staropolski Molière. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2021.
Google Scholar
Kołakowski, Leszek. Bóg nam nic nie jest dłużny: Krótka uwaga o religii Pascala i o duchu jansenizmu. Tłumaczenie Ireneusz Kania. Kraków: Znak, 1994.
Google Scholar
Komaszyński, Michał. „Związki Ludwiki Marii królowej Polski z klasztorem w Port Royal”. W: O naprawę Rzeczypospolitej XVII–XVIII w.: Prace ofiarowane Władysławowi Czaplińskiemu w 60 rocznicę urodzin, redakcja Józef Gierowski et al., 155–175. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1965.
Google Scholar
Korzeniewski, Bohdan. „Teatr francuski w Warszawie za Augusta III”. Pamiętnik Teatralny 5, z. 1 (1956): 95–101. https://doi.org/10.36744/pt.1524.
DOI: https://doi.org/10.36744/pt.1524
Google Scholar
Łubieński, Tomasz. Molier nasz współczesny. Warszawa: Towarzystwo „Więź”, 2013.
Google Scholar
Łukaszewicz, Justyna. Dramaty Franciszka Zabłockiego jako przekłady i adaptacje. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2006.
Google Scholar
Magdziarz, Wojciech Stanisław. Uwodziciele władzy: Geneza i organizacja dworu Ludwika XIV. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2013.
Google Scholar
Ozimek, Stanisław F. Udział „Monitora” w kształtowaniu Teatru Narodowego (1765–1785). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1957.
Google Scholar
Raubo, Grzegorz. „O łasce, predestynacji i Bogu ukrytym: Wątki jansenistyczne w twórczości Stanisława Herakliusza Lubomirskiego”. Pamiętnik Literacki 88, nr 4 (1997): 3–22.
Google Scholar
Rojtman, Betty. „Alceste dans le théâtre de Molière”. Revue d’Histoire littéraire de la France 73, no. 6 (1973): 963–981. https://www.jstor.org/stable/40524682.
Google Scholar
Vogel, Joseph. „Molière, la vie mondaine et la solitude”. Les Echos de Saint-Maurice 69 (1973): 113–128. https://www.aasm.ch/pages/echos/ESM069016.pdf.
Google Scholar
Wieczerska, Janina. „O rymotwórstwie i rymotwórcach Ignacego Krasickiego”. Pamiętnik Literacki 52, nr 2 (1962): 353–392.
Google Scholar
Wołoszyński, Roman. Wstęp do: Ignacy Krasicki, Komedie, opracowanie Mieczysław Klimowicz, 7–82. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1956.
Google Scholar
Targosz, Karolina. Uczony dwór Ludwiki Marii Gonzagi (1646–1667): Z dziejów polsko-francuskich stosunków naukowych. Warszawa: Muzeum Pałacu Jana III w Wilanowie, 2015.
Google Scholar
Tüchle, Hermann, i C.A. Bouman. Historia Kościoła. T. 3: 1500–1715. Tłumaczenie Jerzy Piesiewicz. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1986.
Google Scholar
Authors
Patryk Kenckipatryk.kencki@ispan.pl
Institute of Art, Polish Academy of Sciences Poland
https://orcid.org/0000-0001-5650-6578
Patryk Kencki - PhD, Assistant Professor of Theater Studies at the Institute of Art, Polish Academy of Sciences, lecturer at the Acting Department of the Film School in Łódź. He conducts research on the history of Old Polish theater, with particular emphasis on the biblical tradition and the reception of French comedies. He published Inspiracje starotestamentowe w dramacie polskiego renesansu (1545-1625) (Warszawa, 2012), Staropolski Molière (Warsaw, 2021).
Statistics
Abstract views: 205PDF downloads: 149
License
Copyright (c) 2023 Patryk Kencki
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
The author grants a royalty-free nonexclusive license (CC BY 4.0) to use the article in Pamiętnik Teatralny, retains full copyright, and agrees to identify the work as first having been published in Pamiętnik Teatralny should it be published or used again (download licence agreement). By submitting an article the author agrees to make it available under CC BY 4.0 license.
From issue 1/2018 to 3/2022 all articles were published under a Creative Commons license CC BY-NC-ND 4.0. During this period the authors granted a royalty-free nonexclusive license (CC BY-ND 4.0) to use their article in Pamiętnik Teatralny, retained full copyright, and agreed to identify the work as first having been published in our journal should it be published or used again.
Most read articles by the same author(s)
- Patryk Kencki, Returning to Molière: Introduction , Pamiętnik Teatralny: Vol. 72 No. 1 (2023): Molière: Revisited (with essay cluster curated by Patryk Kencki)
- Patryk Kencki, The Theatre Studies Perspective on Polish Folk Festival Rituals , Pamiętnik Teatralny: Vol. 65 No. 1/2 (2016)
- Patryk Kencki, Pourceaugnac and Dreynar: Tribulations of a Newcomer , Pamiętnik Teatralny: Vol. 66 No. 3 (2017)
- Patryk Kencki, ‘An Entertainment Which Should Comprise All That the Stage Can Furnish ’: Les Amants magnifique—Miłość wspaniała , Pamiętnik Teatralny: Vol. 65 No. 3 (2016)
- Patryk Kencki, A Nieśwież Sganarelle Comedy , Pamiętnik Teatralny: Vol. 66 No. 4 (2017)
