Taniec dla teatru przyszłości: Czytając Isadorę Duncan

Monika Kwaśniewska

monika.kwasniewska@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-1913-4562

Abstrakt

Autorka analizuje idee Isadory Duncan wyrażone w odczycie Taniec przyszłości na tle manifestów i koncepcji Adolpha Appii, Edwarda Gordona Craiga oraz Konstantina Stanisławskiego, z którymi łączyły ją obszary zainteresowań lub/i relacje osobiste. Marginalizacja Duncan w historii teatru jest interpretowana w artykule jako wynik patriarchalnego i opartego na kulcie mistrzów charakteru teatru XX i początku XXI wieku. Powrót do idei Duncan to zatem krok w kierunku rewizji narracji historycznych oraz spekulatywnego poszerzenia możliwości wyboru tradycji. Odwołując się do teorii feministycznych, krytyki instytucjonalnej oraz studiów o niepełnosprawności, autorka wskazuje na progresywne elementy koncepcji Duncan, które korespondują z nowatorskimi trendami we współczesnych praktykach teatralnych i performatywnych.


Słowa kluczowe:

Isadora Duncan, Wielka Reforma Teatru, feminizm, krytyka instytucjonalna, niepełnosprawność, edukacja artystyczna

Anderson, Elizabeth. „Dancing Modernism: Ritual, Ecstasy, and the Female Body”. Literature and Theology 22, no. 3 (2008): 354–367. https://doi.org/10.1093/litthe/frn024.
DOI: https://doi.org/10.1093/litthe/frn024   Google Scholar

Appia, Adolphe. Dzieło sztuki żywej i inne prace. Tłumaczenie Janina Hera, Leszek Kossobudzki i Hanna Szymańska. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1974.
  Google Scholar

Bab, Juliusz. Teatr współczesny: Od Meiningeńczyków do Piscatora. Tłumaczenie Edmund Misiołek. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1959.
  Google Scholar

Berthold, Margot. Historia teatru. Tłumaczenie Danuta Żmij-Zielińska. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1980.
  Google Scholar

Braun, Kazimierz. Wielka reforma teatru w Europie: Ludzie – idee – zdarzenia. Wrocław: Ossolineum, 1984.
  Google Scholar

Case, Sue-Ellen. Feminism and Theatre. New York: Methuen, 1988.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-19114-7   Google Scholar

Craig, Edward Gordon. O sztuce teatru. Tłumaczenie Maria Skibniewska. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1985.
  Google Scholar

Duncan, Irma. The Technique of Isadora Duncan. New York: Kamin Publishers, 1937. Reprint, Brooklyn Dance Horizons, 1970.
  Google Scholar

Duncan, Isadora. Moje życie. Tłumaczenie Karol Bunsch. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1983.
  Google Scholar

Duncan, Isadora. Taniec przyszłości. Tłumaczenie Zofia S. [Sokołowska]. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1905. https://polona.pl/item/taniec-przyszlosci-odczyt-izadoryduncan,NjEwNjUXMTg/10/#info:metadata.
  Google Scholar

Esslin, Martin. „Teatr modernistyczny: 1890–1920”. W: Historia teatru, redakcja John Russell Brown, tłumaczenie Hanna Baltyn-Karpińska, 341–379. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.
  Google Scholar

Féral, Josette. „Głosy kobiet: między nostalgią a zmianą”. Tłumaczenie Mateusz Borowski i Małgorzata Sugiera. Didaskalia, nr 113 (2013): 25–34.
  Google Scholar

Fischer-Lichte, Erika. Estetyka performatywności. Tłumaczenie Mateusz Borowski i Małgorzata Sugiera. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2008.
  Google Scholar

Franko, Mark. „The Invention of Modern Dance”. W: Dancing Modernism / Performing Politics, 1–24. Bloomington: Indiana University Press, 1995.
  Google Scholar

Gańczarczyk, Iga. „Truizmy: O dramaturgii”. Didaskalia, nr 151–152 (2019): 2–10. https://doi.org/10.34762/kk0k-m110.
  Google Scholar

Gold, Sylvia, and Lorraine Spada. A Selection Of Isadora Duncan Dances: The Schubert Selection. Newport Beach: Sutton Movement Writing Press, 1984. http://dancewriting.org/acrobat/duncan/Isadora_Duncan_Dances.pdf.
  Google Scholar

Grosz, Elizabeth. Volatile Bodies: Toward a Corporeal Feminism. Bloomington: Indiana University Press, 1994.
  Google Scholar

Hoczyk, Julia. „Kobiecość ucieleśniona: O reprezentacji kobiecego ciała w tańcu modern”. W: Słoboda, Poruszone ciała, 177–192.
  Google Scholar

Hyży, Ewa. Kobieta, ciało, tożsamość: Teorie podmiotu w filozofii feministycznej końca XX wieku. Kraków: Universitas, 2003.
  Google Scholar

Johnson, Kirsty. „Krytyczne ucieleśnienie i problem obsady aktorskiej”. Tłumaczenie Katarzyna Ojrzyńska. W: Odzyskiwanie obecności: Niepełnosprawność w teatrze i performansie, wybór i opracowanie Ewelina Godlewska-Byliniak i Justyna Lipko-Konieczna, 381–410. Warszawa: Fundacja Teatr 21, 2017.
  Google Scholar

Keil, Marta, red. Choreografia: autonomie. Poznań: Art Stations Foundation, 2019.
  Google Scholar

Klimczyk, Wojciech. „Ambiwalentna moc nowoczesnego rytmu: Jaques-Dalcroze, Fuchs i Święto wiosny”. W: Słoboda, Poruszone ciała, 147–162.
  Google Scholar

Klimczyk, Wojciech. „Poszerzanie pola: modernizm, feminizm, (inter)nacjonalizm w ruchu”. W: Polskie artystki awangardy tanecznej: Historie i rekonstrukcje, redakcja Joanna Szymajda, 12–31. Warszawa: Instytut Muzyki i Tańca, 2017.
  Google Scholar

Klimczyk, Wojciech. Wizjonerzy ciała: Panorama współczesnego teatru tańca. Kraków: Korporacja Ha!art, 2010.
  Google Scholar

Korieniew, Michaił, red. „Zasady biomechaniki Wsiewołoda Meyerholda”. Tłumaczenie Małgorzata Jabłońska. Didaskalia, nr 124 (2014).
  Google Scholar

Krakowska, Joanna. „Wstęp: Nieświadome, nieoznaczone, działające”. W: (Nie)świadomość teatru: Wypowiedzi i rozmowy, wybór i redakcja Joanna Krakowska, 7–10. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, 2018.
  Google Scholar

Kurth, Peter. Isadora Duncan. Tłumaczenie Jan Kabat. Warszawa: Świat Książki, 2003.
  Google Scholar

Kwaśniewska, Monika. „Empowerment w polskim teatrze (nie)pełnosprawnym”. Czas Kultury, nr 4 (2019). http://czaskultury.pl/czytanki/empowerment-w-polskim-teatrzeniepelnosprawnym/.
  Google Scholar

Lehmann, Hans-Thies. Teatr postdramatyczny. Tłumaczenie Dorota Sajewska i Małgorzata Sugiera. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2004.
  Google Scholar

Leyko, Małgorzata. Teatr w krainie utopii: Monte Verità, Mathildenhöhe, Hellerau, Goetheanum, Bauhaus. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2012.
  Google Scholar

McNish, Deric. „Training Actors with Disabilities”. W: New Directions in Teaching Theatre Arts, edited by Anne Fliotsos and Gail S. Medford, 139–156. Cham: Palgrave Macmillan 2018. https://doi.org/10.1007/978-3-319-89767-7_9.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-89767-7_9   Google Scholar

Ojrzyńska, Katarzyna. „Niepełnosprawny Hamlet; Kilka słów o rewolucji, która już się zaczęła”. Widok, nr 24 (2019). https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2019/24-deformacje/niepelnosprawny-hamlet.
  Google Scholar

Olszowska, Iwona. Chcę być na sali i pracować. Rozmawiała Anna Królica. Nowy Taniec (strona internetowa), 14 kwietnia 2011. https://taniecpolska.pl/przedruk/59.
  Google Scholar

Rancière, Jacques. „Widz wyemancypowany”. Tłumaczenie Adam Ostolski. Krytyka Polityczna, nr 13 (2007): 314–315.
  Google Scholar

Raszewska, Hanna, „Modernizmy taneczne w Warszawie dwudziestolecia międzywojennego”. W: Słoboda, Poruszone ciała, 83–100.
  Google Scholar

Raszewska-Kursa, Hanna. „Z historii dyskryminacji tańca i choreografii albo feministyczny rant na uprzejmość”. W: Keil, Choreografia: autonomie, 274–295.
  Google Scholar

Raszewska-Kursa, Hanna. Skandal, Sztuka, Szkoła: Isadora Duncan w polskim piśmiennictwie tanecznym. Ciało/Umysł (strona internetowa), 4 września 2020. https://cialoumysl.pl/skandal-sztuka-szkola-hanna-raszewska-kursa/.
  Google Scholar

Raunig, Gerald. Praktyki instytuujące: Uciekanie, instytuowanie, przekształcanie. Tłumaczenie Aleksandra Bubiło i Bartosz Wójcik. Redakcja Marta Keil. Transversal Texts, nr 1 (2006). https://transversal.at/transversal/0106/raunig/pl.
  Google Scholar

Słoboda, Katarzyna, red. Poruszone ciała: Choreografie nowoczesności. Łódź: Muzeum Sztuki, 2017.
  Google Scholar

Stanisławski, Konstanty. Etyka. Tłumaczenie Jadwiga Żmijewska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2010.
  Google Scholar

Stanisławski, Konstanty. Moje życie w sztuce. Tłumaczenie Zofia Petersowa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1954.
  Google Scholar

Styan, John Louis. Współczesny dramat w teorii i scenicznej praktyce. Tłumaczenie Małgorzata Sugiera. Wrocław: Ossolineum, 1995.
  Google Scholar

Taxidou, Olga, „The Dancer and the Übermarionette: Isadora Duncan and Edward Gordon Craig”. Mime Journal, no. 26 (2017): 6–16. https://doi.org/10.5642/mimejournal.20172601.03.
DOI: https://doi.org/10.5642/mimejournal.20172601.03   Google Scholar

Toporkow, Wasilij O. Stanisławski na próbie. Tłumaczenie Jerzy Czech. Wrocław: Instytut im. Jerzego Grotowskiego, 2007.
  Google Scholar

Wolińska, Kasia, i Frida Sandström. „Pracujące ciało przyszłości”. W: Keil, Choreografia: autonomie, 310–347.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2021-04-07

Cited By / Share

Kwaśniewska, M. (2021) „Taniec dla teatru przyszłości: Czytając Isadorę Duncan”, Pamiętnik Teatralny, 70(1), s. 11–35. doi: 10.36744/pt.626.

Autorzy

Monika Kwaśniewska 
monika.kwasniewska@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0003-1913-4562

Adiunktka w Katedrze Teatru i Dramatu Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Redaktorka czasopisma „Didaskalia. Gazeta Teatralna”. Zajmuje się współczesnym aktorstwem w perspektywie performatywnej i instytucjonalnej, krytyką instytucjonalną teatru i sztuk wizualnych, ruchem #metoo w teatrze. Ostatnio opublikowała książki: Pytania o wspólnotę: Jerzy Grzegorzewski i Jan Klata (Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016) oraz Między hierarchią a anarchią: Teatr - Instytucja - Krytyka (Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2019).



Statystyki

Abstract views: 869
PDF downloads: 710


Licencja

Prawa autorskie (c) 2021 Monika Kwaśniewska

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.

Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.