Mitologizacje, ceremonie, apoteozy: Piłsudski i Legiony w teatrze krakowskim
Diana Poskuta-Włodek
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-4665-0864
Abstrakt
Teatr krakowski odegrał szczególną rolę w rytuale przejścia od zniewolenia do wolności odzyskanej w 1918 i szybko sam stał się obiektem silnej mitologizacji. Jej źródło stanowią zrealizowane na tej scenie prapremiery polskiego repertuaru romantycznego oraz wpływ, jaki wywarł Stanisław Wyspiański, posługujący się językiem mitu i symboliką szczątków, zarazem dekonstruktor redefiniujący zastane tropy, legendy i symbole. Gdy w latach budowania drugiej Rzeczypospolitej pojawiła się potrzeba stworzenia nowych mitów, sięgano m.in. do romantyków i Wyspiańskiego. Jednym z istotnych nurtów nowej narracji była legenda Józefa Piłsudskiego - narodowego wybawcy - oraz mit „świętych” Legionów. W artykule podjęto próbę omówienia ich funkcjonowania w teatrze krakowskim aż po moment wybuchu drugiej wojny światowej. Na nowego Króla-Ducha z poematu Słowackiego i nowego Konrada z Dziadów Mickiewicza i Wyzwolenia Wyspiańskiego był kreowany Piłsudski. Wzmagający się, szczególnie po przewrocie majowym w 1926, proces mitologizacji oraz rozrastania się piłsudczykowskich i legionowych performansów celebracyjnych ogarnął z czasem całe miasto, a nawet kraj, zagarniając zarówno zbiorowe afekty, jak i przestrzeń publiczną. Służyły temu wielkie performanse funebralne, takie jak wawelski pochówek sprowadzonych z Francji szczątków Słowackiego, a następnie monumentalny pogrzeb Piłsudskiego, który odbył się z zachowaniem podobnego rytu. Ostatnim widowiskiem o podobnym charakterze była monumentalna plenerowa inscenizacja Hymnu na cześć oręża polskiego Ludwika Hieronima Morstina wystawiona na Wawelu w sierpniu 1939. Te trzy performance niejako wstrzymywały zbiorowo doświadczany, historyczny czas i wprawiały go w stan cyklicznego, funebralnego rytuału-święta.
Słowa kluczowe:
1918, odzyskanie niepodległości, teatr i polityka, Józef Piłsudski, teatr w Krakowie, historia teatru polskiegoBibliografia
Adamczyk, E. (1997). Społeczność Krakowa i jej życie. W: J. Bieniarzówna, & J. M. Małecki (red.), Dzieje Krakowa: Kraków w latach 1918–1939. Kraków.
Google Scholar
Chwalba, A. (2018). Legiony polskie 1914–1918. Kraków.
Google Scholar
Cisek, J. (2003). Józef Piłsudski w Krakowie. Kraków.
Google Scholar
Kamiński, L. (1980). Romantyzm a ideologia: Główne ugrupowania polityczne Drugiej Rzeczypospolitej
Google Scholar
wobec tradycji romantycznej. Wrocław.
Google Scholar
Kosiński, D. (2010). Teatra polskie: Historie. Warszawa.
Google Scholar
Leder, A. (2017). Polaku, śnisz, a możesz się obudzić!. W: P. Augustyniak (red.), Wyspiański: Zbudź się, Polaku. Gdańsk.
Google Scholar
Partyga, E. (2016). Wiek XIX: Przedstawienia. Warszawa.
Google Scholar
Poskuta-Włodek, D. (1993). Co dzień powtarza się gra...: Teatr im. J. Słowackiego w Krakowie. Kraków.
Google Scholar
Poskuta-Włodek, D. (2001). Trzy dekady z dziejów sceny: Teatr im. J. Słowackiego w Krakowie w latach 1914–1945. Kraków.
Google Scholar
Poskuta-Włodek, D. (2012). Dzieje teatru w Krakowie w latach 1918–1939: Zawodowe teatry dramatyczne. Kraków.
Google Scholar
Poskuta-Włodek, D. (2016). Polskie teatry przesiedleńcze, uchodźcze, frontowe oraz akcje teatralne podczas I wojny światowej, kampanii polsko-bolszewickiej i plebiscytów. W: A. Jamrozek-Sowa, Z. Ożóg, & A. Wal (red.), I wojna światowa w literaturze i innych tekstach kultury: Reinterpretacje i dopełnienia. Rzeszów.
Google Scholar
Ratajczak, D. (1990). Święte legiony: Rzecz o mechanizmach sakralizacji w dramacie popularnym lat dwudziestych. W: I. Sławińska, & M. B. Stykowa (red.), Popularny dramat i teatr religijny w Polsce. Lublin.
Google Scholar
Sajewska, D. (2016). Nekroperformans: Kulturowa rekonstrukcja teatru wielkiej wojny. Warszawa.
Google Scholar
Wosiek, M. (1980). Polskie teatry wojskowe. Pamiętnik Teatralny, 1.
Google Scholar
Wójcik, W. (1978). Nadzieje i złudzenia: Legenda Piłsudskiego w polskiej literaturze międzywojennej. Katowice.
Google Scholar
Ziejka, F. (1977). W kręgu mitów polskich. Kraków.
Google Scholar
Autorzy
Diana Poskuta-WłodekUniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Polska
https://orcid.org/0000-0002-4665-0864
Statystyki
Abstract views: 323PDF downloads: 228
Licencja
Prawa autorskie (c) 2018 Diana Poskuta-Włodek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Diana Poskuta-Włodek, Terlecjana londyńskie , Pamiętnik Teatralny: Tom 69 Nr 4 (2020)
- Diana Poskuta-Włodek, Egzemplarz teatralny – między repertuarem a archiwum , Pamiętnik Teatralny: Tom 65 Nr 1/2 (2016)
