Mitologizacje, ceremonie, apoteozy: Piłsudski i Legiony w teatrze krakowskim
Diana Poskuta-Włodek
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-4665-0864
Abstrakt
Teatr krakowski odegrał szczególną rolę w rytuale przejścia od zniewolenia do wolności odzyskanej w 1918 i szybko sam stał się obiektem silnej mitologizacji. Jej źródło stanowią zrealizowane na tej scenie prapremiery polskiego repertuaru romantycznego oraz wpływ, jaki wywarł Stanisław Wyspiański, posługujący się językiem mitu i symboliką szczątków, zarazem dekonstruktor redefiniujący zastane tropy, legendy i symbole. Gdy w latach budowania drugiej Rzeczypospolitej pojawiła się potrzeba stworzenia nowych mitów, sięgano m.in. do romantyków i Wyspiańskiego. Jednym z istotnych nurtów nowej narracji była legenda Józefa Piłsudskiego - narodowego wybawcy - oraz mit „świętych” Legionów. W artykule podjęto próbę omówienia ich funkcjonowania w teatrze krakowskim aż po moment wybuchu drugiej wojny światowej. Na nowego Króla-Ducha z poematu Słowackiego i nowego Konrada z Dziadów Mickiewicza i Wyzwolenia Wyspiańskiego był kreowany Piłsudski. Wzmagający się, szczególnie po przewrocie majowym w 1926, proces mitologizacji oraz rozrastania się piłsudczykowskich i legionowych performansów celebracyjnych ogarnął z czasem całe miasto, a nawet kraj, zagarniając zarówno zbiorowe afekty, jak i przestrzeń publiczną. Służyły temu wielkie performanse funebralne, takie jak wawelski pochówek sprowadzonych z Francji szczątków Słowackiego, a następnie monumentalny pogrzeb Piłsudskiego, który odbył się z zachowaniem podobnego rytu. Ostatnim widowiskiem o podobnym charakterze była monumentalna plenerowa inscenizacja Hymnu na cześć oręża polskiego Ludwika Hieronima Morstina wystawiona na Wawelu w sierpniu 1939. Te trzy performance niejako wstrzymywały zbiorowo doświadczany, historyczny czas i wprawiały go w stan cyklicznego, funebralnego rytuału-święta.
Słowa kluczowe:
1918, odzyskanie niepodległości, teatr i polityka, Józef Piłsudski, teatr w Krakowie, historia teatru polskiegoBibliografia
Adamczyk, E. (1997). Społeczność Krakowa i jej życie. W: J. Bieniarzówna, & J. M. Małecki (red.), Dzieje Krakowa: Kraków w latach 1918–1939. Kraków.
Google Scholar
Chwalba, A. (2018). Legiony polskie 1914–1918. Kraków.
Google Scholar
Cisek, J. (2003). Józef Piłsudski w Krakowie. Kraków.
Google Scholar
Kamiński, L. (1980). Romantyzm a ideologia: Główne ugrupowania polityczne Drugiej Rzeczypospolitej
Google Scholar
wobec tradycji romantycznej. Wrocław.
Google Scholar
Kosiński, D. (2010). Teatra polskie: Historie. Warszawa.
Google Scholar
Leder, A. (2017). Polaku, śnisz, a możesz się obudzić!. W: P. Augustyniak (red.), Wyspiański: Zbudź się, Polaku. Gdańsk.
Google Scholar
Partyga, E. (2016). Wiek XIX: Przedstawienia. Warszawa.
Google Scholar
Poskuta-Włodek, D. (1993). Co dzień powtarza się gra...: Teatr im. J. Słowackiego w Krakowie. Kraków.
Google Scholar
Poskuta-Włodek, D. (2001). Trzy dekady z dziejów sceny: Teatr im. J. Słowackiego w Krakowie w latach 1914–1945. Kraków.
Google Scholar
Poskuta-Włodek, D. (2012). Dzieje teatru w Krakowie w latach 1918–1939: Zawodowe teatry dramatyczne. Kraków.
Google Scholar
Poskuta-Włodek, D. (2016). Polskie teatry przesiedleńcze, uchodźcze, frontowe oraz akcje teatralne podczas I wojny światowej, kampanii polsko-bolszewickiej i plebiscytów. W: A. Jamrozek-Sowa, Z. Ożóg, & A. Wal (red.), I wojna światowa w literaturze i innych tekstach kultury: Reinterpretacje i dopełnienia. Rzeszów.
Google Scholar
Ratajczak, D. (1990). Święte legiony: Rzecz o mechanizmach sakralizacji w dramacie popularnym lat dwudziestych. W: I. Sławińska, & M. B. Stykowa (red.), Popularny dramat i teatr religijny w Polsce. Lublin.
Google Scholar
Sajewska, D. (2016). Nekroperformans: Kulturowa rekonstrukcja teatru wielkiej wojny. Warszawa.
Google Scholar
Wosiek, M. (1980). Polskie teatry wojskowe. Pamiętnik Teatralny, 1.
Google Scholar
Wójcik, W. (1978). Nadzieje i złudzenia: Legenda Piłsudskiego w polskiej literaturze międzywojennej. Katowice.
Google Scholar
Ziejka, F. (1977). W kręgu mitów polskich. Kraków.
Google Scholar
Autorzy
Diana Poskuta-WłodekUniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Polska
https://orcid.org/0000-0002-4665-0864
Statystyki
Abstract views: 129PDF downloads: 119
Licencja
Prawa autorskie (c) 2018 Diana Poskuta-Włodek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY-NC-ND 4.0.
Inne teksty tego samego autora
- Diana Poskuta-Włodek, Terlecjana londyńskie , Pamiętnik Teatralny: Tom 69 Nr 4 (2020)
