Witkacy – nasz współczesny

Janusz Degler

doi:10.36744/pt.2505

Witkacy – nasz współczesny

PUBLISHED ONLINE 2024

Janusz Degler

Uniwersytet Wrocławski (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-4823-8432

DOI: https://doi.org/10.36744/pt.2505

Abstrakt

Zakazany w latach 1949-1955, Witkacy został odzyskany dla polskiej kultury w procesie zmian politycznych w 1956 roku. Jego twórczość ma niezwykłą zdolność do odnawiania znaczeń i rezonowania z tym, co dzieje się w danym momencie, w zmieniających się kontekstach politycznych, społecznych i artystycznych. Wydaje się, że w powojennej recepcji jego twórczości widać pewien wzorzec: zainteresowanie nią wzrasta za każdym razem, gdy ma miejsce ważne wydarzenie, po którym następuje poważna zmiana polityczna (grudzień 1970, sierpień 1980, grudzień 1981, czerwiec 1989). Sceniczna historia Szewców, jego najwybitniejszej sztuki politycznej, potwierdza tę tezę. Jedną z głównych postaci dramatu jest Gnębon Puczymorda (Pugnatsy Jawbloatski w tłumaczeniu Daniela Geroulda), ucieleśnienie wad polskiej szlachty, które zdaniem Witkacego doprowadziły do upadku Polski w 1794 roku i których pozostałości wciąż wykrywał w życiu społecznym i intelektualnym Polski. Witkacy opisał je i ostro zaatakował w wydanym w 1936 roku studium Niemyte dusze, choć za jego życia żadne wydawnictwo nie zdecydowało się na publikację tego tekstu. Jego historiozofia opierała się na wizji szczęścia ludzkości w egalitarnym, doskonale zorganizowanym społeczeństwie przypominającym mrowisko, w którym panuje dobrobyt, równość i sprawiedliwość, ale nie ma miejsca na przejawy indywidualizmu. Choć Witkacy zdawał sobie sprawę z nieodwracalności tego procesu, uważał, że obowiązkiem artysty jest próba jego zatrzymania lub przynajmniej spowolnienia.

Słowa kluczowe:

Witkacy, teatr polski po 1945, dramat polski 1918-1939, teatr polityczny

Bibliografia

Degler, Janusz. „«Szewcy» na zakrętach historii”. W: Literatura, kultura, komunikacja: Księga pamiątkowa ku czci Profesora Jerzego Jastrzębskiego w 60. rocznicę urodzin, redakcja Karina Stasiuk i Marek Graszewicz. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2006.
Google Scholar

Degler, Janusz. „Witkacy around the World”. Tłumaczenie Tomasz Wiśniewski. Tekstualia, nr 1 (2014): 105–128.
Google Scholar

Degler, Janusz. „Witkacy na świecie (1963–2000)”. Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, nr 1–4 (2000): 426–439.
Google Scholar

Fik, Marta. „Jak to uwidocznić na scenie?”. W: Reżyser ma pomysły, 184–191. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1974.
Google Scholar

Hübner, Zygmunt, i Kazimierz Rosadziński, „Dwugłos o prapremierze «Szewców»”. Pamiętnik Teatralny” 39, z. 1/2 (1990): 206–210.
Google Scholar

Janion, Maria. „Trzy dramaty o rewolucji (Krasiński, Witkiewicz, Gombrowicz)”. W: Zwierciadła Północy II, redakcja Ryszard Górski et al. Warszawa: Wydawnictwo IBL, 1992.
Google Scholar

Kuchtówna, Lidia. „«Sylwety» Stanisława Eliasza Radzikowskiego”. Pamiętnik Teatralny 26, z. 4 (1977): 509–528.
Google Scholar

Kusztelski, Błażej. „Prapremiera «Szewców»”. „Pamiętnik Teatralny 34, z. 1/4 (1985): 245–280.
Google Scholar

Pinkwart, Maciej. Zakopiańskim szlakiem Walerego i Stanisława Eljaszów. Kraków: Wydawnictwo PTTK Kraj, 1988.
Google Scholar

Puzyna, Konstanty. Witkacy. Redakcja Janusz Degler. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Errata, 1999.
Google Scholar

Sieradzki, Jacek. „Jeszcze raz Gerould i szanse Witkacego”. Dialog, nr 1 (1984): 119–127.
Google Scholar

Zagańczyk, Marek. „«Szewcy» tu i tam”. Teatr, nr 12 (1991): 35.
Google Scholar

Pobierz

Opublikowane

2016-12-30

Cited By / Share

Degler, J. (2016) „Witkacy – nasz współczesny”, Pamiętnik Teatralny, 65(4), s. 7–14. doi: 10.36744/pt.2505.

Autorzy

Janusz Degler

Uniwersytet Wrocławski Polska
https://orcid.org/0000-0003-4823-8432

Statystyki

Abstract views: 49
PDF downloads: 16

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.

Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.