Kształt «Zbójców» Schillera na scenach polskich XIX wieku – przekład Jana Nepomucena Kamińskiego
Abstrakt
Zbójcy Friedricha Schillera w teatrze lwowskim pod dyrekcją Jana Nepomucena Kamińskiego weszli w skład teatralnej ofensywy romantyzmu – ostrożnej w warunkach cenzury i rozciągniętej w czasie, ale konsekwentnie przez lwowskiego antreprenera realizowanej nie tylko w polityce repertuarowej, lecz także w doborze środków inscenizacyjnych, przede wszystkim aktorskich. Kamińskiego przekład Zbójców z 1817 roku (lub wcześniejszy) na długie lata ustalił kształt niemieckiego arcydzieła epoki „burzy i naporu” dla polskich teatrów – wpłynął też na zasady scenicznego opracowania późniejszych, literackich przekładów. Zachował się w późnym, bo pochodzącym z 1864 roku, odpisie przechowanym w Bibliotece Teatru Lwowskiego. Kamiński oparł swój przekład na skróconej i zmienionej niemieckojęzycznej wersji dramatu, opracowanej w 1781 roku dla teatru w Mannheim i tam wydanej drukiem, choć zachowany odpis zdradza też ślady użycia redakcji kanonicznej, znanej z pierwodruku i kolejnych autoryzowanych przez Schillera wydań. Późny teatralny odpis – zawierający ślady wielu ingerencji i pewnie również ingerencje, których ślady zatarła praca kopisty – podsuwa w niektórych miejscach oryginalne rozwiązania inscenizacyjne, mogące pochodzić od pierwszego tłumacza i adaptatora scenicznego.
Słowa kluczowe:
Friedrich Schiller, Jan Nepomucen Kamiński, rękopis, inscenizacja dziewiętnastowiecznaBibliografia
Albrecht, G. & Mittenzwei, J. (wyb. i oprac.). (1970). Klasycyzm niemiecki: Życie i twórczość Goethego i Schillera (J. Buras et al., tłum.). Warszawa: PWN.
Google Scholar
Biedermann, H. (2001). Leksykon symboli (J. Rubinowicz, tłum.). Warszawa: Muza.
Google Scholar
Dobijanka-Witczakowa, O. (1986). Wstęp. W: F. Schiller. Zbójcy. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar
Got, J., & Orzechowski, E. (1974). Repertuar teatru krakowskiego 1845-1865. Warszawa: IS PAN.
Google Scholar
Janion, M. (2000). Gorączka romantyczna. Kraków: UNIVERSITAS.
Google Scholar
Jarząbek-Wasyl, D., & Maresz, B. (2019). Archiwum teatru XIX wieku: Ludzie, dokumenty, historie. Kraków: Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana.
Google Scholar
Komorowski, J. (1985). Polskie życie teatralne na Podolu i Wołyniu do 1963 roku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar
Kowalski, P. (2007). Kultura magiczna: Omen, przesąd, znaczenie. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Kurek, K. (1998). Wokół „Myśli o umnictwie dramatycznem”. Poznańskie Studia Polonistyczne V (XXV).
Google Scholar
Lasocka, B. (1967). Aktorzy w teatrze Kamińskiego. Pamiętnik Teatralny, 1, 90-108.
Google Scholar
Lasocka, B. (1967). Teatr lwowski w latach 1800-1842. Warszawa: PIW.
Google Scholar
Lasocka, B. (1992). Dramatopisarstwo Jana Nepomucena Kamińskiego. W: D. Ratajczak (red.). Dramat i teatr postanisławowski. Wrocław: Wiedza o Kulturze.
Google Scholar
Maresz, B. & Szydłowska, M. (1988). Jana Nepomucena Kamińskiego kłopoty z cenzurą. Pamiętnik Teatralny, 3-4, 431-446.
Google Scholar
Marszałek, A. (2007). Wstęp [do:] J. N. Kamiński, Myśli o umnictwie dramatycznym. W: D. Kosiński, A. Marszałek, A. Wanicka, & A. Narębska (wyb. i oprac.). Polskie piśmiennictwo teatralne XIX wieku, tom 1: W stronę praktyki – podręczniki sztuki aktorskiej. Kraków: Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana.
Google Scholar
Raszewski, Z. (1990). Trudny rebus: Studia i szkice z historii teatru. Wrocław: Wiedza o kulturze.
Google Scholar
Szyjkowski, M. (1915). Schiller w Polsce: Studium historyczno-porównawcze. Kraków: Akademia Umiejętności.
Google Scholar
Szyjkowski, M.(1923). Dzieje nowożytnej tragedji polskiej: Typ szekspirowski. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.
Google Scholar
Żurowski, A. (1967). Szekspiriady polskie. Warszawa: PAX.
Google Scholar
Statystyki
Abstract views: 397PDF downloads: 275
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Marek Dybizbański
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Marek Dybizbański, Wokół dramaturgicznego debiutu Felicjana Faleńskiego , Pamiętnik Teatralny: Tom 70 Nr 2 (2021)
- Marek Dybizbański, Jakiego «Sokratesa» nie wystawili Lenartowiczowi aktorzy warszawscy w 1884 roku? , Pamiętnik Teatralny: Tom 71 Nr 2 (2022)
