Muzeum Narodowe jak Met, czyli o współczesnym znaczeniu badań proweniencyjnych

Ewa Manikowska

doi:10.36744/k.3400

Muzeum Narodowe jak Met, czyli o współczesnym znaczeniu badań proweniencyjnych

Ewa Manikowska

konteksty@ispan.pl
Instytut Sztuki PAN (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-6633-823X

DOI: https://doi.org/10.36744/k.3400

Abstrakt

Artykuł – odwołując się do licznych i głośnych przykładów – omawia rosnące znaczenie badań proweniencyjnych w działalności światowych muzeów. Wskazuje na ich podstawy naukowe i narzędzia badawcze, przesłanki etyczne i prawne. Przedstawia zachodzącą ewolucję, w wyniku której badania proweniencyjne stały się dzisiaj wyznacznikiem społecznej misji muzeów. Tak zakreślone tło staje się punktem wyjścia do analizy przypadku polskich muzeów. Artykuł wskazuje na poważne zaniedbania w tym zakresie i stawia tezę, że są one przyczyną ogromnego i powiększającego się rozziewu nie tylko między praktyką polskich muzeów i instytucji światowych, ale też między świadomością i wrażliwością polskich i światowych badaczy oraz muzealników. Artykuł ma również charakter postulatywny: wskazuje ścieżkę wprowadzenia przemyślanej, kompleksowej i konsekwentnej polityki badań proweniencyjnych, bez której polskie instytucje będą coraz bardziej odstawać od współczesnego modelu muzealnictwa opartego na wrażliwości historycznej i społecznej, etyce, współpracy i zaufaniu.

Słowa kluczowe:

etyka, restytucja, rynek sztuki, badania proweniencyjne, Zasady Waszyngtońskie, polskie straty wojenne

Bibliografia

Zofia Bandurska i in. „Badania proweniencyjne muzealiów pod kątem ich ewentualnego pochodzenia z własności żydowskiej,” Muzealnictwo (2012): 14–25.
Google Scholar

van Beurden, Joos. Treasures in Trusted Hands. Negotiating the Future of Colonial Cultural Objects. Sidestone Press: Leiden, 2017.
Google Scholar

Big Data in the Arts and Humanities, red. Giovanni Schiuma, Daniela Carlucci. New York: Routledge, 2018.
Google Scholar

Campfens, Evelien. “Bridging the Gap Between Ethics and Law: The Dutch Framework for Nazi-Looted Art”, Art Antiquity & Law, nr 1 (2020): 1–25.
Google Scholar

Cieślińska-Lobkowicz, Nawojka. „Polskie. Żydowskie. „Pożydowskie”. Nazistowska grabież dzieł sztuki i problemy restytucji w Polsce”, Zagłada Żydów. Studia i Materiały. nr 16 (2020): 200–232.
DOI: https://doi.org/10.32927/ZZSiM.679 Google Scholar

Collecting and Provenance: A Multidisciplinary Approach, red. J. Milosh, N. Pearce. London: Rowman & Littelfield, 2019.
Google Scholar

Crime in the Art and Antiquities World. Illegal Trafficking in Cultural Property, red. S. Manacorda, D. Chapell. New York: Springer, 2011.
Google Scholar

de Marchi, Andrea. An early “Virgin and Child” by Paolo Uccello. Mandragora: Firenze, 2019.
Google Scholar

Kennedy Grimsted, Patricia. “A Goudstikker van Goyen in Gdansk: A Case Study of Nazi-Looted Art in Poland”, International Journal of Cultural Property, nr 1(2020): 53–96.
DOI: https://doi.org/10.1017/S0940739120000016 Google Scholar

Neuhaus, Nina N. i Balaÿ, Sopjie. “Databases on Lost and Stolen Art: Is Consulting a Database an Inherent Requirement of Good Faith?”, Art Antiquity & Law, nr 2 (2014): 169–175.
Google Scholar

Oost, Tabita I. In an Effort to do Justice? Restitution Policies and the Washington Principles. Amsterdam 2012.
Google Scholar

Romanowska-Zadrożna, Maria. „Badania proweniencyjne w Europie i Stanach Zjednoczonych”, Muzealnictwo (2015): 230–243.
DOI: https://doi.org/10.5604/04641086.1173892 Google Scholar

Romanowska-Zadrożna, Maria. „Badania proweniencyjne w Polsce”, Muzealnictwo (2016): 179–191 (część 1); (2017): 47–59 (część 2).
DOI: https://doi.org/10.5604/04641086.1216916 Google Scholar

Stahn, Carsten. Confronting Colonial Objects. Histories, Legacies and Access to Culture. OUP: Oxford, 2023.
DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780192868121.001.0001 Google Scholar

Tomkins, Arthur. Provenance Research Today. Principles, Practice, Problems. Lund Humphries: London 2020.
Google Scholar

Traces du dé colonial au musée, red. Felicity Bodenstein i in.. Horizons d’attente: Paris, 2024.
Google Scholar

Tycjan i inni. Najnowsze dzieła z Zamku Królewskiego na Wawelu. red. Paweł Doś. Muzeum Narodowe w Krakowie: Kraków 2023.
Google Scholar

Vinco, Mattia. “A spalliera with the story of Susannah by Marco Zoppo”, Kronika Zamkowa, nr 9 (2022): 7–20.
Google Scholar

Wojciech Gerson 1831-1901. red. Janina Zielińska. Muzeum Narodowe w Warszawie: Warszawa 1978.
Google Scholar

Pobierz

Opublikowane

2024-12-23

Cited By / Share

Manikowska, E. (2024) „Muzeum Narodowe jak Met, czyli o współczesnym znaczeniu badań proweniencyjnych”, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 346(3), s. 42–50. doi: 10.36744/k.3400.

Autorzy

Ewa Manikowska
konteksty@ispan.pl
Instytut Sztuki PAN Polska
https://orcid.org/0000-0001-6633-823X

Ewa Manikowska – historyczka sztuki i kultury, muzealniczka. Od 2004 roku pracuje w Instytucie Sztuki PAN, przez wiele lat związana była z Muzeum Narodowym w Warszawie, gdzie w latach 2016–2020 była specjalistką ds. badań proweniencyjnych. Jej zainteresowana badawcze koncentrują się na problematyce kolekcjonerstwa, historii muzeów i bibliotek, dziedzictwa kulturowego, restytucji i historii fotografii. Jest autorką książek i opracowań poświęconych między innymi zagadnieniom kolekcjonerstwa Stanisława Augusta, drezdeńskiej działalności Bernarda Bellotta, fotografii i kształtowania się tożsamości kulturowych w Europie Wschodniej, a także dziedzictwa cyfrowego.