Słowami bólu: Transmutacje Aleksandra Wata

Helena Hejman

doi:10.36744/k.4439

In the Words of Pain

Aleksander Wat’s Transmutations

Peer-reviewed article, Submitted 5.05.2025, Accepted 16.09.2025

Helena Hejman

helena.hejman@gmail.com
Uniwersytet Gdański (Poland)
https://orcid.org/0000-0002-2568-2015

DOI: https://doi.org/10.36744/k.4439

Abstract

Aleksander Wat was one of those “great ill men of literature” who, dissatisfied with the indifferent language of medicine, stressed in their experience of an illness a human, own perspective. Testimonies of Wat’s painful malady – scattered in diaries, correspondence, and the book Mój wiek, and markedly present in his prose and poetry – never resemble observations of indices from a patient’s chart/diary and are always already interpretations and carriers of anthropological meanings. This sketch starts with the story Śmierć w szpitalu (Death in Hospital) in which the poetry of pain appears intra-typographically so as to once again read the poem with the W czterech ścianach… (Within Four Walls…) incipit as an explanation and transmutation of the poem about pain into a written down poem. This brief and frequently commented work constituting a hopeless centre of “the regions of suffering”, provides insight into the personality of the patient divided by an inner wall of pain, and explains this experience to citizens of the “world of the healthy” unfamiliar with it.

Keywords:

Aleksander Wat, pain, poetry, maladic studies, medical anthropology

References

Barańczak, Stanisław. Wat: cztery ściany bólu. W Pamięć głosów. O twórczości Aleksandra Wata, pod red. W. Ligęzy. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 1992.
Google Scholar

Béguin, Albert. Dusza romantyczna i marzenie senne. Esej o romantyzmie niemieckim i poezji francuskiej, przeł. T. Stróżyński. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2011.
Google Scholar

Bocheński, Tomasz. Szalony Orestes-Wat? W Szkice o poezji Aleksandra Wata, pod red. J. Brzozowskiego i K. Pietrych. Warszawa: IBL PAN, 1999.
Google Scholar

Boruszkowska, Iwona. Defekty. Literackie auto/pato/biografie – szkice. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016.
Google Scholar

Dziadek, Adam. Projekt krytyki somatycznej. Warszawa: IBL PAN, 2014.
Google Scholar

Fragmenty dyskursu maladycznego. red. M. Ganczar, I. Gielata, M. Ładoń. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2019.
Google Scholar

Gadamer, Hans-Georg. Lektura jest przekładem, tłum. M. Łukasiewicz. W Współczesne teorie przekładu. Antologia, pod red. P. Bukowskiego i M. Heydel. Kraków: Znak, 2009.
Google Scholar

Jakobson, Roman. O językoznawczych aspektach przekładu, przekł. L. Pszczołowska. W Współczesne teorie przekładu. Antologia, pod red. P. Bukowskiego i M. Heydel. Kraków: Znak, 2009.
Google Scholar

Jeleński, Konstanty A. Lumen obscurum. O poezji Aleksandra Wata. W tegoż, Zbiegi okoliczności. Kraków: KOS, 1981.
Google Scholar

Łukasiewicz, Jacek. W dwudziestoleciu (O poezji Aleksandra Wata). „Pismo” 5–6 (1981).
Google Scholar

Musiał, Łukasz. O bólu. Pięć rozważań w poszukiwaniu autora. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2016.
Google Scholar

Nycz, Ryszard. Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie. Wrocław: Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, 1997.
Google Scholar

Pietrych, Krystyna. Co poezji po bólu? Empatyczne przestrzenie lektury. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2009.
DOI: https://doi.org/10.18778/7525-264-4 Google Scholar

Sławek, Tadeusz. „Ja bolę”. Boleść i terapia. W Fragmenty dyskursu maladycznego, Fragmenty dyskursu maladycznego. red. M. Ganczar, I. Gielata, M. Ładoń. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2019.
Google Scholar

Sobolewska, Anna. „Poczekalnia sądu ostatecznego”. Sen w poezji Aleksandra Wata. W Szkice o poezji Aleksandra Wata, pod red. J. Brzozowskiego i K. Pietrych. Warszawa: IBL PAN, 1999.
Google Scholar

Szaj, Patryk. Dotkliwe wiersze Aleksandra Wata. „Pamiętnik Literacki” 1 (2018).
DOI: https://doi.org/10.18318/pl.2018.1.6 Google Scholar

Śliwiński, Piotr. Wiersz, szczelina w bólu. W Elementy do portretu. Szkice o twórczości Aleksandra Wata, red. A. Czyżak, Z. Kopeć. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2011.
Google Scholar

Wat, Aleksander. Dziennik bez samogłosek. przyp. i indeksem opatrzyli K. i P. Pietrychowie, wyd. zm. Warszawa: Czytelnik, 2001.
Google Scholar

Wat, Aleksander. Mój wiek. Pamiętnik mówiony, cz. pierwsza, rozmowy prowadził i przedm. opatrzył C. Miłosz, do druku przygotowała L. Ciołkoszowa. Warszawa: Czytelnik, 1990.
Google Scholar

Wat, Aleksander. Poezje zebrane, w oprac. A. Micińskiej i J. Zielińskiego. Kraków: Znak, 1992.
Google Scholar

Wat, Aleksander. Śmierć w szpitalu. W tegoż, Pisma wybrane, t. 3: Ucieczka Lotha. Proza, oprac. K. Rutkowski. Londyn: Polonia, 1988.
Google Scholar

Wilson, Elizabeth A. Psychosomatic. Feminism and the Neurological Body. Durham / London: Duke University Press, 2004.
DOI: https://doi.org/10.1515/9780822386384 Google Scholar

Download

pdf (Język polski)

Published

2025-12-17

Cited by

Hejman, H. (2025) “In the Words of Pain: Aleksander Wat’s Transmutations”, Konteksty, 350(3), pp. 74–81. doi: 10.36744/k.4439.

Authors

Helena Hejman
helena.hejman@gmail.com
Uniwersytet Gdański Poland
https://orcid.org/0000-0002-2568-2015

Helena Hejman – literaturoznawczyni, redaktorka, członkini redakcji „Schulz/Forum”. W 2024 roku obroniła pracę doktorską poświęconą wybranym przypadkom psychosomatyczności w literaturze.