Papier i pamięć

Maciej Tramer

doi:10.36744/k.4401

Papier i pamięć

Artykuł nierecenzowany, Zgłoszenie 11.04.2025, Decyzja redakcji 1.09.2025

Maciej Tramer

tramer@poczta.gm
Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Śląski (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-5395-5415

DOI: https://doi.org/10.36744/k.4401

Abstrakt

Artykuł opowiada o tym, jaki wpływ mogą mieć okoliczności tekstu na jego późniejszy sposób zaistnienia w świadomości czytelników. Wierszem, który poddany zostaje szczególnej uwadze jest bardzo znana Elegia [o chłopcu polskim] Krzysztofa Kamila Baczyńskiego oraz dokonana przez matkę poety istotna korekta tytułu. Wynikiem tej zmiany była swoista polonizacja tekstu oraz zatarcie aluzji do wiersza Heinricha Heinego Enfant perdu. Artykuł stawia pytania, do jakiego stopnia tragiczne losy autora mogły wpłynąć na Stefanię Baczyńską oraz Kazimierza Wykę, przygotowujących pierwszy niekonspiracyjny wybór wierszy młodego poety, w który stał się miejscem pierwodruku Elegii… Podpowiedzią dla rozważań stają się nieznana korespondencja matki Baczyńskiego z Jerzym Andrzejewskim oraz wspomnienia Wyki z czasów jego pierwszych powojennych wizyt w całkowicie zniszczonej Warszawie. Artykuł został napisany i zaprezentowany w ukraińskim Drohobyczu 19 listopada 2023 roku.

Słowa kluczowe:

materialność tekstu, poezja, rękopis, wojna

Bibliografia

Baczyńska, Stefania. List do Jerzego Andrzejewskiego, 3 listopada 1945 r., rękopis. Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Sygn. 1587, k. 81.
Google Scholar

Baczyńska, Stefania. List do Jerzego Andrzejewskiego, rękopis, z 25 marca 1946 r. Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Sygn. 1587, k. 84.
Google Scholar

Baczyński, Krzysztof Kamil. Kodeks 1942-1943. Rękopis. Biblioteka Narodowa, sygn. Rps 7970 II. Dostęp online: https://polona.pl/item-view/35288922-deaa-4012-929e-bfb9aaae95f9?page=67 (dostęp 17 listopada 2023).
Google Scholar

Baczyński, Krzysztof Kamil. Śpiew z pożogi. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza "Wiedza", 1947.
Google Scholar

Bornstein, George. Jak czytać stronę. Modernizm i materialność tekstu. Przeł. Joanna Sobesto. „Wielogłos” 2017, nr 1: 7–37.
Google Scholar

Heine, Henryk. „Enfant perdu.” Przeł. Aleksander Kraushar. W Dzieła wybrane, t. 1, wyb. i red. Adolf Sowiński. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1956.
Google Scholar

Odpisy wierszy Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Biblioteka Narodowa, sygn. Rps 7987 III. Dostęp online: https://polona.pl/item-view/29ab5cab-9de3-4e94-9500-827a1535ce70?page=348 (dostęp 17 listopada 2023).
Google Scholar

Opacki, Ireneusz. Król Duch, Herostrates i codzienność. Katowice: PARA, 1997.
Google Scholar

Tramer, Maciej. „Bez brudnopisu. Układanie Baczyńskiego.” Forum Poetyki 21 (2020): 130–144.
DOI: https://doi.org/10.14746/fp.2020.21.26057 Google Scholar

Ukrainka, Lesia. „Z Geine: Enfant perdu.” Vilna Ukrayina, nr 3 (1906): 39. Dostęp online: https://diasporiana.org.ua/periodika/vilna-ukrayina-1906-ch-3/.
Google Scholar

Wyka, Kazimierz. Życie na niby. Pamiętnik po klęsce. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1984.
Google Scholar

Pobierz

Opublikowane

2025-12-17

Cited By / Share

Tramer, M. (2025) „Papier i pamięć”, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 350(3), s. 70–73. doi: 10.36744/k.4401.

Autorzy

Maciej Tramer
tramer@poczta.gm
Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Śląski Polska
https://orcid.org/0000-0001-5395-5415

Maciej Tramer – literaturoznawca, dr hab. prof. Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Autor książek: Literatura i skandal. Na przykładzie okresu międzywojennego (2000), Rzeczy wstydliwe, a nawet mniej ważne (2007), Brudnopis in blanco. Rzecz o poezji Władysława Broniewskiego (2010) oraz Wszystko zmienne. Pięć szkiców o Władysławie Broniewskim (2021). Opracował Pamiętnik (2013) i Publicystykę (2016) Władysława Broniewskiego.