Kulturowe i filozoficzne konteksty ekspansji sztucznej inteligencji

Artykuł recenzowany, Nadesłano 22.03.2025, Decyzja redakcji 30.04.2025

Piotr Zawojski

piotr.zawojski@us.edu.pl
Uniwersytet Śląski (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-2291-0446

Abstrakt

Ekspansja sztucznej inteligencji, zwłaszcza po zaprezentowaniu przez OpenAI modelu GPT w listopadzie 2022 roku, doczekała się szeregu omówień i różnych interpretacji, przede wszystkim w odniesieniu do rozwiązań wykorzystujących sztuczne sieci neuronowe (artificial neural network) oraz głębokie uczenie (deep learning). Autor nawiązuje do tych dyskusji, ale stara się przede wszystkim skupić na kulturowych i filozoficznych konsekwencjach rozwoju nowych technologii związanych z AI. Namysł nad relacjami pomiędzy ludzką i nieludzką inteligencją, reinterpretacja Serresowskiej koncepcji pasożytnictwa, przemyślenie zagrożeń, jakie można zarysować w obszarze środowiska człowieka, epistemologii, dominacji algorytmów – to tylko niektóre z podejmowanych zagadnień. Perspektywa kulturoznawczo-filozoficznega, wykorzystująca wiedzę na temat technologiczno-informatycznych aspektów AI, stanowi dla autora rodzaj metodologicznej ramy dla rozpatrywanych zjawisk.



Słowa kluczowe:

Arificial Intelligence, Michel Serres, pasożyty, Byung-Chul Han, nieludzkie inteligencje

Asilomar AI Principles. https://futureoflife.org/open-letter/ai-principles/.
  Google Scholar

Barabási, Albert-László. Why the World Needs ‘Dataism’, the New Art Movement That Helps Us Understand How Our World Is Shaped by Big Data. https://news.artnet.com/art-world-archives/introducing-dataism-2181005.
  Google Scholar

Broeckmann, Andreas. „Sztuka sieci, maszyny i pasożyty”. W: Media Art Biennale. WRO 97, red. Piotr Krajewski, Violetta Kutlubasis-Krajewska, 25–35. Wrocław: Open Studio, 1997.
  Google Scholar

Brooks, David. „Human Beings Are Soon Going to Be Eclipsed.” The New York Times, July 13, 2023. https://www.nytimes.com/2023/07/13/opinion/ai-chatgpt-consciousness-hofstadter.html.
  Google Scholar

Cieśliński, Piotr. „Prof. Andrzej Dragan: Po raz pierwszy w historii nauczyliśmy się robić rzeczy, których nie rozumiemy.” Gazeta Wyborcza, 7 maj, 2024. https://wyborcza.pl/7,75400,30547020,prof-andrzej-dragan-ai-jest-teraz-na-poziomie-osmiolatka.html?token=CCDHMNYfayUZtZ-4bSJpYbZqx4c68-v_Q32eOWUjZWA.
  Google Scholar

Cieśliński, Piotr. „AI ma ciało.” Magazyn Gazety Wyborczej, 25–26 maj, 2024.
  Google Scholar

Cieśliński, Piotr. „Co się śni AI.” Magazyn Gazety Wyborczej, 8–9 czerwca, 2024.
  Google Scholar

Crawford, Kate. Atlas sztucznej inteligencji. Władza, pieniądze i środowisko naturalne. Przeł. Tadeusz Chawziuk. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2024.
  Google Scholar

Dragan, Andrzej. Kwantechizm 2.0, czyli klatka na ludzi. Kraków: Otwarte, 2022.
  Google Scholar

Floridi, Luciano. The Fourth Revolution. How the Infosphere Is Reshaping Human Reality. Oxford: Oxford University Press, 2014.
  Google Scholar

Fry, Hannah. Hello World. Jak być człowiekiem w epoce maszyn. Przeł. Sebastian Musielak. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2019.
  Google Scholar

Han, Byung-Chul. Psychopolitics. Neoliberalism and New Trechnologies of Power. London–New York: Verso, 2017.
  Google Scholar

Han, Byung-Chul. Infocracy. Digitalization and the Crisis of Democracy. Cambridge–Medford: Polity Press, 2022.
  Google Scholar

Han, Byung-Chul. Nie(do)rzeczy. Przeł. Marcin J. Leszczyński. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2023.
DOI: https://doi.org/10.18778/8331-262-0   Google Scholar

Hobijn, Eric, Broeckmann, Andreas. Techno-Parasites: Bringing the Machinic Unconscious to Life. https://v2.nl/articles/techno-parasites.
  Google Scholar

Hofstadter, Douglas R. Gödel, Escher, Bach: an Eternal Golden Braid. New York: Basic Books, 1979.
  Google Scholar

Hofstadter, Douglas R. Le Ton beau de Marot: In Praise of the Music of Language. New York: Basic Books, 1997.
  Google Scholar

Hofstadter, Douglas. „The Shallowness of Google Translate.” The Atlantic, January 30, 2018. https://www.theatlantic.com/technology/archive/2018/01/the-shallowness-of-google-translate/551570/.
  Google Scholar

Garbowski, Maciej. „A Critical Analysis of the Asilomar AI Principles”. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Seria Organizacja i Zarządzanie, 115 (2018): 45–55.
  Google Scholar

Harari, Yuval Noah. Homo deus. Krótka historia jutra. Przeł. Michał Romanek. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2018.
  Google Scholar

Johnson, George. „Undiscovered Bach? No, a Computer Wrote It.” The New York Times, November 11, 1997. https://www.nytimes.com/1997/11/11/science/undiscovered-bach-no-a-computer-wrote-it.html.
  Google Scholar

Kleinberg, Jon, Mullainathan, Sendhil. „Konstruujemy je, ale ich nie rozumiemy”. Przeł. Kurhaus Publishing, GETIT, Katarzyna Kubala. W: A ty, co sądzisz o myślących maszynach? Wizje przyszłości wybitnych umysłów ery sztucznej inteligencji, red. John Brockman, 79–82. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 2020.
  Google Scholar

Manovich, Lev. Cultural Analitycs. Cambridge MA–London: The MIT Press, 2020.
DOI: https://doi.org/10.7551/mitpress/11214.001.0001   Google Scholar

McCormack, Jon, Gambardella, Camilo Cruz, Rajcic, Nina, Krol, Stephen James, Llano, Maria Teresa, Yang, Meng. „Is Writing Prompts Really Making Art?”. W: Artificial Intelligence in Music, Sound, Art and Design. 12th International Conference, EvoMUSART 2023 Held as Part of EvoStar 2023 Brno, Czech Republic, April 12–14, 2023 Proceedings, red. Colin Johnson, Nereida Rodríguez-Fernández, Sérgio M. Rebelo, 196–211. Cham: Springer, 2023.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-031-29956-8_13   Google Scholar

O’Hara, Anthony. „Art and Technology: An Old Tension.” Royal Institute of Philosophy Supplement 38 (1995): 143–158.
DOI: https://doi.org/10.1017/S1358246100007335   Google Scholar

Parrika, Jussi. A Geology of Media. Minneapolis–London: University of Minnesota Press, 2015.
  Google Scholar

Pascual, Manuel G. „Laureat Nagrody Turinga: AI to nasza przyszłość. O ile ją poskromimy.” Przeł. Łukasz Grzymisławski. Gazeta Wyborcza”, 12 maj 2024. https://wyborcza.pl/7,179012,29745711,laureat-nagrody-turinga-ai-to-nasza-przyszlosc-o-ile-ja-poskromimy.html.
  Google Scholar

Rothman, Joshua. „Dlaczego ojciec chrzestny AI obawia się własnego dziecka.” Przeł. Katarzyna Mojkowska. Pismo. Magazyn opinii 5 (2024): 54–68.
  Google Scholar

Serres, Michel. The Parasite. Baltimore–London: The John Hopkins University Press, 1982.
  Google Scholar

Suleyman, Mustafa, Bhaskar, Michael. Nadchodząca fala. Sztuczna inteligencja, władza i najważniejszy dylemat ludzkości w XXI wieku. Przeł. Justyna Hunia. Kraków: Szczeliny, 2024.
  Google Scholar

Tegmark, Max. Życie 3.0. Człowiek w erze sztucznej inteligencji. Przeł. Tomasz Krzysztoń. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2019.
  Google Scholar

Zawojski, Piotr. „Rewolucja algorytmiczna. We władzy cyfr i liczb.” Opcje, nr 4 (2018): 14–21.
  Google Scholar

Zawojski, Piotr. Technokultura i jej manifestacje artystyczne. Medialny świat hybryd i hybrydyzacji. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2025-09-10

Cited By / Share

Zawojski, P. (2025) „Kulturowe i filozoficzne konteksty ekspansji sztucznej inteligencji”, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 349(2), s. 209–216. doi: 10.36744/k.4362.

Autorzy

Piotr Zawojski 
piotr.zawojski@us.edu.pl
Uniwersytet Śląski Polska
https://orcid.org/0000-0003-2291-0446

Piotr Zawojski – prof. dr hab. w Instytucie Nauk o Kulturze Uniwersytetu Śląskiego. Wykłada na ASP w Krakowie (Wydział Intermediów). Zajmuje się problematyką fotografii, filmu i kina, sztuki nowych mediów oraz cyberkultury i technokultury. Autor książek: Elektroniczne obrazoświaty. Między sztuką a technologią (2000), Wielkie filmy przełomu wieków. Subiektywny przewodnik (2007), Cyberkultura. Syntopia sztuki, nauki i technologii (2010, 2018), Sztuka obrazu i obrazowania w epoce nowych mediów (2012), Technokultura i jej manifestacje artystyczne. Medialny świat hybryd i hybrydyzacji (2016), Ruchome obrazy zatrzymane w pamięci. Reminiscencje teoretyczne i krytyczne (2017). Redaktor naukowy Ku filozofii fotografii Viléma Flussera (2004, 2015). Redaktor tomów zbiorowych Digitalne dotknięcia. Teoria w praktyce / Praktyka w teorii (2010), Bio-techno-logiczny świat. Bio art oraz sztuka technonaukowa w czasach posthumanizmu i transhumanizmu (2015), Klasyczne dzieła sztuki nowych mediów (2015); twórca antologii Teoria i estetyka fotografii cyfrowej (2017). Członek Komitetu Nauk o Kulturze PAN.



Statystyki

Abstract views: 14
PDF downloads: 12


Licencja

Prawa autorskie (c) 2025 Piotr Zawojski

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Creative Commons Uznanie autorstwa