„Strona” techniki i „strona” sztuki w późnej myśli Martina Heideggera

Paweł Dybel

Abstrakt

W artykule odnoszę się do sposobu w jaki Heidegger w swoich późnych publikacjach podjął kwestię relacji techniki i sztuki. Wskazuję na kluczową rolę jaką w jego rozważaniach pełni wprowadzone przez starożytnych Greków rozróżnienie na dwa sposoby wydobywania/odkrywania nieskrytości rzeczywistego za pomocą techne w oparciu o rzemieślnicze umiejętności. Pierwszy sposób, dotyczący wytwarzania rzeczy codziennego pożytku, tkwi u podstaw późniejszego pojęcia techniki, drugi zaś, nazywany poiesis, legł u podstaw pojmowania sztuki. W tym pierwszym wypadku kluczowe znaczenie miała pojawiająca się XVII wieku w przyrodoznawstwie wykładnia rzeczywistego jako dającego się skalkulować „składu” (der Bestand) energii do wykorzystania. Umożliwiła ona nie znającą miary i granic eksploatację rzeczywistego (przyrodniczego świata), którego nieskrytość liczy się jedynie o tyle o ile człowiek może ją odpowiednio nastawić na siebie. Z fatalnymi skutkami tego podejścia jesteśmy boleśnie konfrontowani dzisiaj.

Zupełnie inaczej do nieskrytości rzeczywistego odnoszą się przedstawienia dzieła sztuki, które jako efekt poiesis prezentują ją ze względu na nią samą i zastrzegają jako taką. Dzięki temu rodzą one efekt piękna. Dlatego sztuka eksponując w swoich przedstawieniach doświadczenie nieskrytości rzeczywistego jako nakierowanej na siebie ma dzisiaj za zadanie uprzytamnianie współczesnym ograniczenia i zagrożenia nastawczego podejścia do tej nieskrytości.