Surrealistyczne aspekty sztuki Andrzeja Pawłowskiego w optyce opowiadań Brunona Schulza

Artykuł recenzowany, Zgłoszenie 6.01.2025, Decyzja redakcji 15.10.2025

Kinga Burek-Domżalska

kingajburek@gmail.com
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej, Uniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0009-0005-4756-1731

Abstrakt

Twórczość Andrzeja Pawłowskiego nie jest interpretacją prozy Schulza. Teksty pisarza wykorzystałam jako narzędzie badawcze, a zachęcił mnie do tego nowy fakt dotyczący literackich zainteresowań Pawłowskiego. Surrealizm traktuję w swoich badaniach szerzej niż tylko określenie konkretnego kierunku w sztuce – postrzegam go jako swoistą postawę twórczą, która objawia się w różnych okresach historii sztuki oraz u różnych twórców. Analizuję sztukę Pawłowskiego z zakresu różnych mediów: od filmu eksperymentalnego przez fotografię aż po rzeźbę. Uwzględnione zostały wybrane pisma i koncepcje teoretyczne artysty, mające nierozerwalny związek z jego twórczością. Autorska próba wykorzystania badań literackich do badania sztuki wizualnej pozwoliła mi lepiej wykazać niezauważone dotychczas surrealistyczne aspekty jego sztuki.



Słowa kluczowe:

Andrzej Pawłowski, Grupa Krakowska, Cricot, rzeźba, fotografia

ad, Twórca-koordynator, „Echo Krakowa”, nr 238, 1950
  Google Scholar

A - Geometria, Hans Arp i Polska: Muzeum Narodowe w Poznaniu, red. Smolińska M., katalog wystawy, Poznań 23.04-9.07.2017
  Google Scholar

(an), Sztuka bliżej odbiorcy, „Dziennik Polski” 1975
  Google Scholar

Andrzej Pawłowski, Grupa Krakowska, Galeria Krzysztofory, Kraków 11 XII 1964 - 13 I 1965.
  Google Scholar

Andrzej Pawłowski - Rozmowa z projektantem, „Projekt”, nr 3, 1973, s. 30-33.
  Google Scholar

Andrzej Pawłowski. Twórczość plastyczna 1948-1978, katalog wystawy, luty 1978 Pawilon wystawowy pl. Szczepański 3a, Kraków 1978
  Google Scholar

Andrzej Pawłowski. katalog wystawy, Galeria Sztuki Współczesnej w Cieszynie, V-VI, Cieszyn 1987
  Google Scholar

Andrzej Pawłowski, katalog wystawy, Galeria Krzysztofory 1988, Kraków 1988
  Google Scholar

Andrzej Pawłowski 1925-1986, katalog wystawy, Starmach Gallery czerwiec 1997
  Google Scholar

Andrzej Pawłowski 1925-1986, red. Trzupek J., Pawłowski M., katalog wystawy, BWA Katowice 2002
  Google Scholar

Andrzej Pawłowski. Paradygmaty nowoczesności, katalog wystawy, Sopot 2014
  Google Scholar

Anselmi A. T., A Cracovia un corso di disegno industriale. A school of industrial design at Caracow, „Stile Industria”, nr 29, 1960
  Google Scholar

Artyści o sztuce. Od van Gogha do Picassa,red. Grabska E., Morawska H., Warszawa 1969
  Google Scholar

Banaś K., Wieczór w Cricot II, „Gazeta Krakowska”, 1957
  Google Scholar

Bałus W., Figury losu, Kraków 2002
  Google Scholar

idem, Tadeusz Kantor 1947. Nowoczesne doświadczenie z nauką , sztuką i Paryżem w tle, Kraków 2021
  Google Scholar

Biernacki L., W samym środku projektowania, „Słowo Powszechne”, nr 227, 1977
  Google Scholar

Bogucki J., Kineformy, „Życie Literackie”, nr 39, 1957
  Google Scholar

Bogucki J., Formy Przemysłowe, „Życie literackie”, nr 26, 1960
  Google Scholar

Bogucki J., Kształtowanie maszyn, „Projekt”, nr 4, 1961, s. 16-21
  Google Scholar

Bogucki J., Jubileusz i odmłodzenie, Laurka na 5-lecie Grupy Krakowskiej, „Życie Literackie”, nr 10, 1962
  Google Scholar

Bogucki J., Fotografowie poszukującym, „Projekt”, nr 1, 1971
  Google Scholar

Bogucki J., Krytycy Sztuki proponują, MkiS/CBWA, Warszawa 1975;
  Google Scholar

Bojar R., Projektowanie projektantów, „Wiadomości IWP”, nr 1-2, 1971
  Google Scholar

Bojar R., Andrzej Pawłowski 1925-1986, „Design. Wiadomości IWP”, nr 2, 1986, s. 89-90
  Google Scholar

Bojko S., Szkoła pojednania techniki ze sztuką, „Projekt”, nr 5-6, 1961, s. 57
  Google Scholar

Bojko S., Artysta uniwersalny, „Projekt”, nr 5, 1966
  Google Scholar

Bojko S., Andrzej Pawłowski-rozmowa z projektantem, „Projekt”, nr 3. 1973
  Google Scholar

Bolecki W., Wenus z Drohobycza, Gdańsk 2017
  Google Scholar

Borkowski W., Tadeusz Kantor, Warszawa 1982
  Google Scholar

Brzękowski J., Kilometraże, „L’Art Contemporain - Sztuka Współczesna” 1929, nr 1
  Google Scholar

Budzyński J., Kineformy, „Zebra”, nr 4, 1957
  Google Scholar

Chrzanowski T., Andrzej Pawłowski, „Tygodnik Powszechny”, nr 3, 1965
  Google Scholar

Cybulski W., Epidiaskopy teatr lalek, „Dziennik Polski”, nr 3, 1953
  Google Scholar

Cybulski, Kineformy Pawłowskiego, „Dziennik Polski”, nr 3, 1957
  Google Scholar

Czartoryska U., Abstrakcyjne formy Andrzeja Pawłowskiego, „Fotografia”, nr 4, 1957
  Google Scholar

Czartoryska U., Uvod u katalog izlozbe suvremene poljske fotografije. Instruction to the Catalogue of the Contemporary Polish Photography Exhibition, CEFFT, Zagrzeb, 1977
  Google Scholar

Czartoryska U., Przygody plastyczne fotografii, Warszawa 1965
  Google Scholar

Danilczyk L., Andrzej Pawłowski, „Fotografia”, nr 1, 1986, s. 4-7
  Google Scholar

Derrida J., Pozycja Rozmowy z Henri Ronsem , Julią Kristevą, Jean-Luisem Houdebrianem i Guy Scarpettą, tłum. Dziadek A., wyd. II, Katowice 2007
  Google Scholar

Dubanowska O., Listy z Krakowa. Kabarety, kawa i wiosenne porządki, „Express Poznański”, nr 50, 1957
  Google Scholar

Dziedzic M., Prace badawczo-projektowe prof. Andrzeja Pawłowskiego w latach 1963-1985, „Projekt”, nr 4, 1987
  Google Scholar

(e) Krakowscy Laureaci Nagród Ministra Kultury i Sztuki, „Echo Krakowa”, nr 164, 1977
  Google Scholar

(eba), Laureaci Nagród Miasta Krakowa, „Gazeta Południowa”, nr 120, 1976; (espe),
  Google Scholar

Ficowski J., Regiony wielkiej herezji i okolic. Bruno Schulz i jego mitologia, Sejny 2002
  Google Scholar

Film bez aktorów czyli spotkanie z abstrakcją, „Film”, nr 38,1965
  Google Scholar

Galeria Krzywe Koło, red. J. Zagrodzki, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1990
  Google Scholar

Garztecka E., Kineformy Andrzej Pawłowskiego, „Trybuna Ludu”, nr 101, 1957
  Google Scholar

Garztecki J., Rewelacja za grosze, „Sztandar Młodych”, nr 34, 1957
  Google Scholar

Garztecki J., „Kineformy” i ... czajnik, „Trybuna Ludu”, 1970
  Google Scholar

Garztecki J., Andrzej Pawłowski, „Ty i Ja”, nr 6, 1963, s. 2-5
  Google Scholar

Garztecki J., Andrzej Pawłowski czyli zabawa, „Fotografia”, nr 3, 1966, s. 59-60
  Google Scholar

Głowiński M., Świadectwa i style odbioru, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 3 (21), 1975
  Google Scholar

Gutowski M., Wiadomości plastyczne. Pawłowski w Krzysztoforach, „Dziennik Polski”, nr 8, 1965, s. 3;
  Google Scholar

Gutowski M., Wiadomości plastyczne. Pawłowski w Pieskowej Skale, „Dziennik Polski”, nr 259, 1966
  Google Scholar

Gutowski J., Terra szczelnie zabudowana, „Kultura”, nr 40, 1975
  Google Scholar

Gutowski M., Galeria, krytycy i Orbis, „Kultura”, nr 39, 1975
  Google Scholar

Hnidziewicz M., Plastyka. O świetle, ruchu i formie, „Kultura”, nr 12, 1978
  Google Scholar

Horodyński J., Długi wieczór w Cricot II, „Dziennik Polski” nr 20, 1957
  Google Scholar

Hudon W., Lekcja widzenia, „Fotografia”, nr 11, 1969, s. 255-258
  Google Scholar

Hussakowska M., Z sal wystawowych. Konfrontacje w Sukiennicach, „Echo Krakowa”, nr 212, 1975
  Google Scholar

Janicka K., Surrealizm, Warszawa 1985
  Google Scholar

(ka), Z wizytą u laureatów nagród m. Krakowa, „Dziennik Polski”, nr 120, 1976
  Google Scholar

Kantor T. Metamorfozy. Teksty o latach 1934-1974, wybrał i opracował: Pleśniarowicz K., red. Lenczowska D., Nowak L., Kraków 2005
  Google Scholar

Kantor T., Kineformy Andrzeja Pawłowskiego w teatrze Cricot II, czyli abstrakcjonizm zyskuje prawo obywatelstwa, „Gazeta Krakowska”, nr 29, 1957, s. 3
  Google Scholar

Kowalska B., Pawłowskiego dialog z naturą, „Projekt”, nr 4, 1987
  Google Scholar

Kow. T., Co nowego w metrażu. Dalsze studia nad abstrakcją, „Film”, nr 15, 1958
  Google Scholar

Korespondencje. Sztuka nowoczesna i uniwersalizm, red. Jarosław Lubiak, Małgorzata Ludwisiak, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 2012
  Google Scholar

Krauze W. Osieki 78 -plener uniwersalny, „Życie Warszawy”, nr 244, 1978, s. 7
  Google Scholar

Krupiński J., Metoda kroku wstecz, „Projekt” nr 4, 1987, s. 39-42
  Google Scholar

Krupiński J., Intencja i interpretacja Genesis Andrzeja Pawłowskiego, Kraków 2001
  Google Scholar

Krupiński J., Filozofia kultury designu. W kręgu myśli Andrzeja Pawłowskiego, Kraków 2014
  Google Scholar

Kudliński T., Nowości sezonu. Cricot II, „Tygodnik Powszechny”, nr 4, 1957
  Google Scholar

Kudryński L., Wynalazek Andrzeja Pawłowskiego: Kineformy, „Przekrój”, nr 619, 1957
  Google Scholar

Ledochowski S., Kineformy Pawłowskiego, „Słowo Powszechne”, nr 106, 1957
  Google Scholar

Łagocki Z., Kierunki współczesnej fotografii, „Dziennik Polski” nr 158, 1973
  Google Scholar

Łuczak-Surówka K., „Bycie artystą” Andrzeja Pawłowskiego interdyscyplinarne poszukiwania nowych systemów obrazów, Kraków 2000 [mps]
  Google Scholar

Madeyski J., Wystawa polska w Moskwie, „Życie Literackie”, nr 367, 1958
  Google Scholar

Madeyski J., Od plastyki do produkcji, „Życie Literackie”, nr 439, 1960, s. 5 i 9
  Google Scholar

Madeyski J., Sztuka logiki i wyobraźni, „Życie Literackie”, nr 3, 1965, s. 8
  Google Scholar

Madeyski J., Retro w Sukiennicach, „Życie Literackie”, nr 31, 1975
  Google Scholar

Madeyski J., Jedność wyobraźni - Andrzej Pawłowski, „Gazeta Południowa”, nr 35, 1978
  Google Scholar

Madeyski J., Pawłowski, „Życie Literackie”, nr 9, 1986
  Google Scholar

Markowska A., Sztuka w Krzysztoforach. Między stylem, a doświadczeniem, Kraków-Cieszyn 2000
  Google Scholar

nie sygn., Fotografowie poszukujący, „Fotografia”, nr 7, 1971
  Google Scholar

Orłowski W., Osieki 78, „Czas” 1978, s. 24
DOI: https://doi.org/10.1080/09670877809414265   Google Scholar

Otwinowski S., Dziwności nowe i najnowsze, „Życie literackie”, nr 4, 1957, s. 3 i 8
  Google Scholar

Owczarski W., Miejsce wspólne, miejsce własne. O wyobraźni Leśmiana, Schulza i Kantora, Gdańsk 2006
  Google Scholar

Pawłowski A., referat: Eksploatacja czynników negatywnych w projektowaniu, Seminarium Instytutu Podstaw Konstrukcji Maszyn AGH, Kraków 1977 [mps]
  Google Scholar

Polskie życie artystyczne w latach 1915–1939, red. Wojciechowski A., Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk 1974
  Google Scholar

Płatowicz B., Krakowski plastyk filmuje ruchomą wystawę obrazów, „Echo Krakowa”, nr 102, 1956
  Google Scholar

Porębski M., Deska. Chciałbym aby kiedyś profesor Mieczysław Porębski napisał mały esej o tym biednym przedmiocie. T. Kantor: Świadectwa. Rozmowy. Komentarze, Warszawa 1997
  Google Scholar

Porębski M., ikonosfera, Warszawa 1972
  Google Scholar

Porębski M., Widzieć i rozumieć. To See and Understand, „Projekt”, nr 1, 1976
  Google Scholar

Przekraczając medium. Andrzej Pawłowski 1925-1986, red. Borowiec A., Piłakowska M., katalog wystawy, Poznań 2012
  Google Scholar

Puget J., Nie tylko o fimie, Kineformy, „Ekran”, nr 28, 1957
  Google Scholar

Sadowski M., Nowe Formy? Kineformy czyli Plastyka Ruchu Barwy Przestrzeni, „Za i Przeciw”, nr 33, 1957
  Google Scholar

Sandauer A., BÓG, SZATAN, MESJASZ i…?, Kraków 1977
  Google Scholar

Sawicki A., Dzieła czy działania, „Kultura”, nr 30, 1973
  Google Scholar

Sawicki A. że to dobre było, „Dziennik Polski”, nr 29, 1978, s. 6
  Google Scholar

Schulz B. Kometa, „Wiadomości literackie”, nr 35 (774), R. XV, z 21.08.1938, s. 2
  Google Scholar

Schulz B., Sklepy cynamonowe. Sanatorium pod Klepsydrą, red. Srokosz U., Kraków-Wrocław 1985
  Google Scholar

Schulz B., Opowiadania. Wybór esejów i listów, oprac. Jarzębski J., Wrocław 1989
  Google Scholar

Schulz B., Proza, przedmowa: Sandauer A., opracowanie listów: Ficowski J., Kraków 1964
  Google Scholar

Smolińska M., Haptyczność poszerzona : zmysł dotyku w sztuce polskiej drugiej połowy XX i początku XXI wieku, Kraków 2020
  Google Scholar

Stanowski A., Krakowscy projektanci w czołówce krajowej, „Gazeta Krakowska”, nr 252, 1967, s. 3
  Google Scholar

Sobański T., Kineformy, „Ekran”, nr 9, 1957
  Google Scholar

Surrealizm. Teoria i praktyka literacka. Antologia, oprac. i tłum. Adam Ważyk, Warszawa 1976
  Google Scholar

Szerszeń T., Powinowactwo z wyboru, [w:] Przekleństwa wyobraźni. Antologia tekstów, katalog wystawy, Przekleństwa wyobraźni, Galeria sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki, Kraków, 17.06-22.08.2010, red. Bujnowicz K. Ujma M, Kraków 2010
  Google Scholar

Pawłowski A., Inicjacje. O sztuce projektowaniu i kształceniu projektantów, Kraków 2001
  Google Scholar

Tadeusz Brzozowski, „Tygodnik Powszechny”, nr 24 z 14 VI 1992, w: Grupa Krakowska (dokumenty i materiały), cz. X, Kraków 1993, s. 113
  Google Scholar

TKW, 2 razy „Kineformy”, „Film”, nr 42, 1957
  Google Scholar

Tuchowska A., Z sal wystawowych. Andrzej Pawłowski, „Echo Krakowa” 1986
  Google Scholar

Turowski A., Biomorfizm w sztuce XX wieku. Między biomechaniką a bezformiem, Gdańsk 2019
  Google Scholar

Wierzchowska W., Szkoła projektowania form przemysłowych, „Projekt”, nr 4, 1969, s. 2-6
  Google Scholar

Wodnicki A., Andrzej Pawłowski, „Zebra”, nr 14, 1957
  Google Scholar

Wojna R., I jeszcze raz Kineformy, „Ekran”, nr 17, 1958
  Google Scholar

Wyszyński Z., Filmowy Kraków 1896-1971, Kraków 1975
  Google Scholar

https://artmuseum.pl/pl/filmoteka/praca/pawlowski-andrzej-kineformy; dostęp: 12.06.2024
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2025-12-17

Cited By / Share

Burek-Domżalska, K. (2025) „Surrealistyczne aspekty sztuki Andrzeja Pawłowskiego w optyce opowiadań Brunona Schulza”, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 350(3), s. 171–181. doi: 10.36744/k.4087.

Autorzy

Kinga Burek-Domżalska 
kingajburek@gmail.com
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej, Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0009-0005-4756-1731

Kinga Burek-Domżalska – artystka i badaczka. Doktorantka dyscypliny Sztuki wizualne i konserwacja dzieł sztuki UKEN w Krakowie. Laureatka nagrody im. Mariana Sokołowskiego za najlepszą pracę magisterską w Instytucie Historii Sztuki UJ 2022–2023. Artystka wizualna notowana na II miejscu Kompasu Młodej Sztuki 2024.



Statystyki

Abstract views: 0
PDF downloads: 0


Licencja

Prawa autorskie (c) 2025 Kinga Burek-Domżalska

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Creative Commons Uznanie autorstwa