Od „Poitín” do „Cichej dziewczyny” – trzy fazy historii irlandzkojęzycznego filmu fabularnego

Artykuł recenzowany, Nadesłano 3.03.2025, Decyzja redakcji 23.04.2025

Paweł Biliński

powetbiliziki@wp.pl
Uniwersytet Gdański (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-4724-4542

Abstrakt

Tematem artykułu jest historia kina irlandzkojęzycznego kina fabularnego. Wychodząc od założeń dotyczących idei kina narodowego oraz roli języka jako czynnika tożsamościotwórczego, autor przybliża dzieje tej części kinematografii Zielonej Wyspy, które rzadko znajdywały się w centrum zainteresowania badaczy. Wedle propozycji autora historię tego kina można podzielić na trzy istotne etapy: premiery pierwszych fabuł z bohaterami mówiącymi po irlandzku (filmy Boba Quinna z lat 70.), wzmożoną produkcję filmów krótkometrażowych na przełomie wieków, oraz „nową falę” z ostatnich lat, której centralnym ogniwem jest Cicha dziewczyna Colma Bairéada, pierwszy irlandzki film nominowany do nagród Amerykańskiej Akademii Filmowej w kategorii filmu międzynarodowego. W każdej części szkicu autor zwraca uwagę na kontekst produkcji i wpływ poszczególnych filmów na postrzeganie kinematografii Irlandii, która przez dłuższą część swego istnienia przede wszystkim kładła nacisk na realizację dzieł anglojęzycznych.



Słowa kluczowe:

Irlandia, kino narodowe, język irlandzki, Connemara, Cicha dziewczyna

Andrew, Dudley. “The Theater of Irish Cinema.” The Yale Journal of Criticism, vol. 15, no. 1 (2002): 23—58.
DOI: https://doi.org/10.1353/yale.2002.0002   Google Scholar

Burton, Ruth. Irish Cinema in the Twenty-first Century, Manchester: Manchester University Press, 2019.
DOI: https://doi.org/10.7765/9781526153760   Google Scholar

Barton, Ruth. Irish National Cinema, London: Routledge, 2004.
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203642344   Google Scholar

Connolly, Maeve. “An Archaeology of Irish Cinema: Ireland's Subaltern, Migrant and Feminist Film Cultures (1973-87)”, PhD diss. Dublin City University, 2003.
  Google Scholar

Connolly, Maeve. “Irish Cinema’s First Wave. Histories and Legacies of the 1970s and the 1980s.” In A Companion to British and Irish Cinema, edited by John Hill, 106—126, New Jersey: John Wiley & Sons, Inc., 2019.
DOI: https://doi.org/10.1002/9781118482889.ch6   Google Scholar

Crummy, Colin. “»It Gives Me Fredom«: from the Oscar to the Baftas to Sundance – Why Irish Gaelic Is Everywhere”, First published in 2024. Accessed June 28. 2024, https://www.theguardian.com/world/2024/mar/13/irish-gaeilge-gaelic-oscars-baftas-sundance-renaissance-paul-mescal-cillian-murphy.
  Google Scholar

Farley, Fidelma. “Breac Scannáin/Speckled Films: Genre and Irish-language Filmmaking.” In Genre and Cinema. Ireland and Transnationalism, edited by Brian McIlroy, 163—175, New York: Routledge, 2007.
  Google Scholar

Fox, Matt. “An Cailín Ciúin: 'A Breakthrough Moment' for Irish Language Films”, First published in 2022. Accessed June 28. 2024, https://www.bbc.com/news/uk-northern-ireland-63286110.
  Google Scholar

Higson, Andrew. „Idea kinematografii narodowej.” trans. Magdalena Loska, In Kino Europy, edited by Piotr Sitarski, 9—21, Kraków: Rabid, 2001.
  Google Scholar

Higson, Andrew. “The Limiting Imagination of National Cinema.” In Transnational Cinema. The Film Reader, edited by Elizabeth Ezra, Terry Rowden, 15—26, London: Routledge, 2006.
  Google Scholar

Hroch, Miroslav. Małe narody Europy. Perspektywa historyczna, trans. Grażyna Pańko, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 2003.
  Google Scholar

McCarthy, Esther. “Gael Force: Irish-language Films Are Having a Moment... Here's Why”, First published in 2023. Accessed June 28, 2024. https://www.irishexaminer.com/lifestyle/artsandculture/arid-40829258.html.
  Google Scholar

McLoone, Martin. “Ireland”. In The Cinema of Small Nations, edited by Mette Hjort & Duncan Petrie, 60—75, Edinburgh: Edinburgh University Press, 2007.
DOI: https://doi.org/10.3366/edinburgh/9780748625369.003.0004   Google Scholar

McLoone, Martin. Irish Film: The Emergence of a Contemporary Cinema, London: British Film Institute, 2000.
DOI: https://doi.org/10.5040/9781838711061   Google Scholar

O’Brien, Harvey. “The Identity of an Irish Cinema”, First published in 2006. Accessed June 28, 2024. https://www.ifi.ie/downloads/history.pdf.
  Google Scholar

O’Connell, Díóg. „Kino irlandzkie w XXI wieku.” trans. Karolina Kosińska, Kwartalnik Filmowy, no. 101-102 (2018): 92—102.
DOI: https://doi.org/10.36744/kf.1947   Google Scholar

O’Donoghue, Darragh. “The Quiet Girl.” Cineaste, vol. XLVIII, no. 3 (2023): 49—51.
  Google Scholar

Quinn, Bob. “Film irlandzki? Jaki?”, trans. Wanda Wertenstein, Kino, no 09 (1995): 20—22.
  Google Scholar

Watson, Iarfhlaith. “Irish Language and Identity.” In A New View of the Irish Language, edited by Caoilfhionn Nic Pháidín, Seán Ó Cearnaigh, 66—75, Syracuse: Cois Life, 2008.
  Google Scholar

White, Jerry. “Arguing with Ethnography: The Films of Bob Quinn and Pierre Perrault.” Cinema Journal, vol. 42, no. 2 (2003): 101—124.
DOI: https://doi.org/10.1353/cj.2003.0006   Google Scholar

Whitington, Paul. “The Best Irish Films of All Time: the Definitive Top 30”, First published in 2023. Accessed June 28. 2024, https://www.independent.ie/entertainment/movies/the-best-irish-films-of-all-time-the-definitive-top-30/a172569609.html.
  Google Scholar

Włodek, Patrycja. „Paradoksy tożsamości – krótkie wprowadzenie do historii kina irlandzkiego.” Film na Świecie, no. 407 (2010): 4—13.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2025-09-10

Cited By / Share

Biliński, P. (2025) „Od „Poitín” do «Cichej dziewczyny» – trzy fazy historii irlandzkojęzycznego filmu fabularnego”, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 349(2), s. 55–62. doi: 10.36744/k.3842.

Autorzy

Paweł Biliński 
powetbiliziki@wp.pl
Uniwersytet Gdański Polska
https://orcid.org/0000-0002-4724-4542

Paweł Biliński – adiunkt w Zakładzie Filmu i Mediów na Uniwersytecie Gdańskim. Autor książki Kinematograf o sobie. Autotematyzm w polskim filmie fabularnym (2021). W latach 2012–2019 zajmował się edukacją filmową w klubie Żak. Był jednym z pomysłodawców i redaktorów internetowego programu o kinie Amatorzy TV. Jest stałym współpracownikiem magazynu „Ekrany”. Współredagował książkę Orson Welles. Twórczość – recepcja – dziedzictwo (2016). Publikował między innymi na łamach „Kwartalnika Filmowego”, „Studiów Filmoznawczych”, „Panoptikum”, „Blizy”, portalu EdukacjaFilmowa.pl oraz w tomach zbiorowych.



Statystyki

Abstract views: 10
PDF downloads: 7


Licencja

Prawa autorskie (c) 2025 Paweł Biliński

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Creative Commons Uznanie autorstwa